درباره داروسازی

داروسازی

در علم پزشکی برای مداوای یک بیمار، روش های متعددی از جمله دارو درمانی، جراحی و روان درمانی وجود دارد. که در این میان دارو درمانی به عنوان متداول ترین شیوه در تمام دنیا شایع است و رشته داروسازی، رشته ای است که در همین زمینه با بیماران و مردم مرتبط می گردد. همچنین یک داروساز در صورت ناموفق بودن رژیم دارو درمانی باید علل عدم موفقیت را بررسی کند. از همین رو می توان گفت رشته داروسازی بخشی از علوم پزشکی است که در رابطه با تولید و ساخت دارو، بررسی وضعیت دارو در بدن انسان و موجودات زنده و میزان تأثیر دارو در سلامت جامعه و کم کردن بحران های بیماری زا نقش ایفا می کند. به عبارت دیگر رشته داروسازی به شناخت ماده مؤثر، فرموله کردن این ماده (تبدیل ماده مؤثر به فرمی که قابل مصرف برای بیمار باشد مثل قرص، کپسول، شربت یا استفاده از روش های تزریقی) و بررسی اثرات دارو بر بدن بیمار می پردازد. شاید جالب باشد که بدانید حدود 30 تا 50 درصد علت ناموفق شیوه مداوای یک بیمار، به دارو مربوط می شود؛ یعنی کیفیت دارو، انتخاب نوع دارو و نحوه استفاده از دارو (این که بیمار دارو را با چه مواد غذایی یا داروهای دیگر استفاده کرده است) می تواند اثر دارو را تضعیف کند. و این وظیفه یک داروساز است که علت را تشخیص دهد و در این زمینه پزشک معالج را راهنمایی کند

داروسازی بالینی یا فارماکوتراپی یکی از شاخه های داروسازی است که بیشتر در زمینه مشاوره دارویی برای پزشکان فعالیت دارد. پزشکان متخصص می توانند پاسخ سوالات تخصصی دارویی خود را از داروسازان بالینی دریافت کنند. این رشته نیز مانند رشته پزشکی به زیر شاخه های متعدد از قبیل کودکان، عفونی، داخلی، مراقبتهای ویژه و غیره تقسیم می شود. امروزه در دنیا به تعداد تخصصهای پزشکی موجود، تخصصهای داروسازی بالینی به وجود آمده است. هدف از این رشته مصرف بهینه دارو یا به عبارتی جایگزین نمودن داروهای تجویز شده با داروهای بهتر، کاهش مصرف اقلام دارویی، تغییر مقادیر مصرف دارو می باشد. مصرف بهینه فقط کم مصرف کردن نیست بلکه درست مصرف کردن است. برخی از وظایف این گروه از متخصصین عبارتند از: بررسی تاریخچه دارویی بیمار، نظارت بر مصرف صحیح دارو توسط بیمار، بررسی عوارض جانبی داروها و گزارش آنها، پیگیری غلظتهای دارویی در بیماران برای جلوگیری از مسمومیتها، دستیابی به دوز صحیح درمانی (پایش) و کم کردن مدت بستری شدن بیماران و ارائه مشاوره دارویی به پزشکان.

رشته داروسازی با تحقیق و پژوهش عجین شده است و هر ساله تعدادی داروی جدید وارد بازار می شود که نتیجه تحقیقات چندساله دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی است. به همین دلیل داوطلب این رشته باید به تحقیق علاقه مند باشد چون اعتبار علمی این رشته تا حدود زیادی به انجام کارهای تحقیقاتی بستگی دارد.
شاید بتوان گفت که امروزه وجه تمایز داروسازی از رشته های پزشکی و دندان پزشکی در انجام پایان نامه های تحقیقاتی و کاربردی این رشته است.
اگر کسی به کارهای تحقیقاتی عشق می ورزد و می خواهد تحقیقی انجام دهد که در جهت رفع دردها و نیاز های بشری باشد، داروسازی یکی از بهترین رشته های دانشگاه است که می تواند آرزوی او را برآورده سازد.
دانشجوی داروسازی باید در علوم پایه مثل فیزیولوژی، شیمی و فیزیک توانمند باشد. همچنین در صورت قوی بودن در درس ریاضی می تواند در گرایش های مختلف داروسازی مثل طراحی دارو، سیستم های موجود در کارخانه های داروسازی و شبکه های رایانه ای داروخانه ها و بیمارستان ها از کامپیوتر بخوبی استفاده کند.
داروسازی تلفیقی از علوم پایه و بالینی است و به همین دلیل توانمندی در دروس فیزیک، شیمی و زیست شناسی برای این رشته ضروری است. همچنین دانشجوی این رشته برای ارائه خدمات به بیماران باید بتواند با افراد بدرستی ارتباط برقرار کرده و خوب صحبت کند و در ضمن فردی سخت کوش و جدی باشد چون دروس این رشته بسیار فراگیر و متنوع بوده و هم جنبه حفظی و هم جنبه فهمیدنی دارد و در نتیجه به همت و تلاش قابل توجه نیازمند است.
با توجه به این که بیشتر کتب درسی این رشته به زبان انگلیسی است، دانشجوی داروسازی باید به زبان انگلیسی مسلط باشد تا بتواند از کتب و مجلات علمی موجود به خوبی بهره ببرد.

داروسازی از گذشته های دور در بین مردم وجود داشته است و تاریخی بس طولانی دارد. در ایران مردم از گیاهان به عنوان مرهم دردهای خود استفاده می کردند. طبیبان گذشته یا به قولی حکیمان به وسیله داروهای گیاهی بیماران خود را درمان می کردند. اکنون نیز در طب سنتی از بسیاری از داروهای گیاهی استفاده می شود و بسیاری از مردم هنوز هم داروهای گیاهی را بیشتر از داروهای شیمیایی می پذیرند و خود را به وسیله آن ها درمان می کنند. از آنجایی که بسیاری از بیماری های توسط داروهای گیاهی درمان نمی شود دانشمندان و شیمیدانان روش های شیمیایی را برای تولید دارو پیش گرفتند.

از زمان جنگ جهانی دوم که پنی سیلین کشف شد راهنمای تازه ای برای علم داروسازی باز شد و داروهای زیادی به دلیل کشف پنی سیلین تولید شد.

از قدیم ایام دارو و مصرف آن در ین مردم جهان وجود داشته است و قدمت بسیار طولانی دارد در کشور ایران بیشتر مردم از گیاهان داوریی استفاده می کردند که هنوز هم در بعضی از مناطق رواج دارد و حکیمان آن روز به وسیله گیاهان بیماران خود را درمان می کردند و بعضی از افرادی که فعلا در طب سنتی فعالیت دارند از گیاهان دارویی استفاده می کند و مردم هم بعضی طوری عادت کردند که به هیچ وجه از داروهای شیمیایی استفاده نمی کنند و فقط از داورهای گیاهی استفاده می کنند ولی بشر به این باور رسید که همه بیمارها به وسیله گیاهان درمان نمی شود و باید از روش های شیمیایی استفاده نمود و دانشمندان در این حوزه فعالیت های بسیار... را شروع کرده اند به طوری که از جنگ جهانی دوم پنی سیلین کشف شد و به دنبال آن داروهای دیگر به روی کار آمد و امروزه دارو به عنوان یک ابزار مؤثر و کارا در علم پزشکی و دندانپزشکی و دامپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد زیرا اگر داروی خوب و مفید نباشد فعالیت پزشکان نیز بی فایده خواهد بود و هرچه داروها کارسازتر باشد در حقیقت به علم پزشکی نیز بهای بیشتری داده می شود از این رو تمام کشورها رشته ای به نام داروسازی را در عرصه دانشگاه های خود دایر نموده اند و دانشجویان که وارد دانشگاه می شوند با ساخت و ساز داروهای آشنا شده و به دلیل این که فرمولاسیون اغلب داروها از کشورهای خارج وارد می شود داورسازان ایران نقش عمده ای در این کار ندارند ولی فعلا کشور خودمان نیز اکثر داروها را تولید می نماید و فعالیت داروسازان روز به روز مهم تر می شود علم دارو سازی بر پایه علم شیمی استوار است و دانشجویانی که وارد این رشته می شوند علاوه بر دروس زبان های خارجی و شیمی عمومی و... درس های تخصصی مربوطه را در زمینه شیمی تجزیه، شیمی آلی، شیمی دارویی، بیوشیمی، فارماکولوژی، سم شناسی، گیاه شناسی و فارماکودینامی آموخته و اکثر داروها را روی حیوانات آزمایش می کند و محاسن و عوارض آن را مورد بررسی قرار می دهند.

طول مدت تحصیل این رشته در مقطع دکترا 6 سال است که افراد بعد از ترم هشتم به عنوان کارآموز وارد داروخانه یا کارخانه داروسازی می شوند و کم کم فعالیت خود را شروع می نمایند و این رشته در ایران برای افرادی که محقق می شوند داروخانه دایر نمایند بسیار پردرآمد می باشد و... این که ادامه تحصیل در این رشته نیز در دانشگاه های کشور وجود دارد و در رشته های تخصصی مثل شیمی دارویی، رشته فارماکولوژی و سم شناسی می توان ادامه تحصیل داد.

علوم مرتبط داروسازی
علوم پایه پزشکی و داروسازی: علوم مرتبط و علوم اضافه شده
آناتومی: مطالعه ساختمان فیزیکی موجودات زنده می باشد. در مقابل آناتومی ماکروسکوپی یا آناتومی گیاهی، سیتولوژی و هیستولوژی یا بافت شناسی، درباره ساختمانهای میکروسکوپی می باشند.
شیمی حیات: مطالعه شیمی موجود در موجودات زنده، به خصوص درباره ساختمان و عملکرد اجزا شیمیائی آنها می باشد.
بایواثیک: میدان مطالعه ای از جنبه فلسفه و مذهب در مورد ارتباط بیولوژی، علم، داروسازی و اخلاق می باشد.
بایواستاتیک
سلول شناسی: مطالعه میکروسکوپی یاخته های منفرد می باشد.
امبریولوژِی یا جنین شناسی: مطالعه توسعه اولیه موجودات زنده می باشد.
اپیدمولوژی: مطالعه دموگرافی روند بیماری می باشد، و شامل مطالعه همه گیریها می باشد، هر چند به این محدود نمی شود.
سلامت عمومی
ژنتیک: مطالعه ژنها، و نقش آنها در توارث بیولوژیکی.
هیستولوژی: مطالعه ساختمانهای بافتهای بیولوژی با میکروسکوپ نوری و میکروسکوپ الکترونی می باشد.
ایمنی شناسی: مطالعه سیستم ایمنی می باشد، که به طور مثال در انسان شامل سیستم ایمنی مادرزادی و... می باشد.
میکروبیولوژی: مطالعه میکروارگانیزمها است که شامل protozoa، باکتری، fungi و ویروسها می باشد.
عصب شناسی: موضوعی است که به بررسی مکانیسمهای اثر دارو، پاسخ بدن به دارو را روشن می کند.

داروسازی صنعتی (چگونگی تهیه داروها)
تولید دارو در مقیاس بسیار زیاد را "داروسازی صنعتی"می نامند. وقتی یک ماده شیمیایی که احتمال دارد اثر دارویی داشته باشد و در آزمایشگاه سنتز شد، برای آزمایشهای بالینی حیوانی و انسانی فرستاده می شود، از آنجایی که این آزمایشها بر روی تعداد محدودی صورت می پذیرد، مقدار داوری لازم را در همان آزمایشگاه می توان تهیه نمود. وقتی یک دارو از تمامی آزمایشهای بالینی موفق بیرون آمد و اجازه ورود به بازار را گرفت، باید آن را در مقادیر خیلی زیاد یا اصطلاحا در مقیاس صنعتی تولید نمود. این اولین مرحله دشوار کار است، چرا که در بسیاری از موارد روشهای آزمایشگاهی، برای مقادیر بسیار زیاد قابل اجرا نیستند و باید برای یک تولید در مقیاس صنعتی یک روش خاص صنعتی پیدا کرد.

بارها دیده شده است، سنتر جسم در آزمایشگاه با راندمان بسیار بالا انجام گرفته ولی چندین سال طول کشیده تا روش صنعتی آن به دست آید و چه بسا آن دارو برای تولید صنعتی مقرون به صرفه تشخیص داده نشده است. پس برای تبدیل یک سنتز آزمایشگاهی به تولید صنعتی تحقیقات جدید را باید از ابتدا شروع کرد. مدیریت یک کارخانه پس از تعیین روشهای تولید صنعتی یک دارو، پا به مرحله بعدی می گذارد که مرحله تهیه مواد اولیه برای تولید صنعتی یک داروی خاص می باشد. مهم ترین ماده، همان ماده شیمیایی است که اثر دارویی دارد و اصطلاحا آن را "ماده موثر" می نامند. به دلایل گوناگون فیزیک و اینکه دارو به چه شکلی (قرص، کپسول، شربت و..) باید تهیه شود، مواد دیگری را همراه ماده موثر می کنند. که آنها را "مواد جانبی" می نامند. حال این مساله که ماه موثر و مواد جانبی چگونه و به چه نسبت باید با هم مخلوط شوند تا یک شکل دارویی با شرایط مناسب را به دست آورند، خود فصلی جدید در تحقیقات است، که یک کارخانه یا خود مستقیما به نتیجه می رسد و یا روشهای دیگر کارخانجات را از آنها خریداری می نماید، همچنانکه کارخانه های تولید مستقیم ماده موثره می تواند آن را از مراکز دیگر خریداری نماید.

در سفارش تهیه مواد اولیه تمامی مواد از قبیل ماده موثره و مواد جانبی در نظر گرفته می شوند. البته خرید مواد نیز مسائل مربوط به خود را دارد. مساله بسیار مهم در امر سفارش و خرید، در نظر گرفتن زمان است. چون برنامه تهیه مواد اولیه معمولا چندین ماه به طول می انجامد، باید دقت نمود تا زمان سفارش متناسب با زمان بندی تولید باشد. مثلا اگر تهیه مواد اولیه تولید یک دارو شش ماه طول می کشد، باید شش ماه قبل از تاریخ تولید طبق زمان بندی، سفارش مواد انجام شود. البته کارخانجات معمولا در هر مرتبه سفارش مواد، برای تولیدات دو تا سه سال خود، ماده را تهیه می نماید. هنگامی که تمامی مواد اولیه موجود باشد، کار تولید را می توان شروع کرد. تولید، با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ماده موثره و مواد جانبی و همچنین شکل دارویی که باید تولید شود، می تواند به روشهای گوناگون و با دستگاههای متفاوتی صورت پذیرد. به همین علت کارخانجات به بخشهای کوچک تری تقسیم می شوند و هر بخش مسئول تهیه یک نوع فرآورده است. مثل بخشهای قرص، کپسول، شربت، محلولهای تزریقی، کرم و پماد، آمپول و....

داروسازی بالینی
داروسازی بالینی یکی از شاخه های داروسازی است که در ایران از رشته های تخصصی داروسازی محسوب می شود و بیشتر در زمینه مشاوره دارویی برای پزشکان فعالیت دارد. پزشکان متخصص می توانند پاسخ سوالات تخصصی دارویی خود را از داروسازان بالینی دریافت کنند. این رشته نیز مانند رشته پزشکی به زیر شاخه های متعدد از قبیل کودکان، عفونی، داخلی، مراقبتهای ویژه و غیره تقسیم می شود. امروزه در دنیا به تعداد تخصصهای پزشکی موجود، تخصصهای داروسازی بالینی به وجود آمده است. هدف از این رشته "مصرف بهینه دارو" یا به عبارتی جایگزین نمودن داروهای تجویز شده با داروهای بهتر، کاهش مصرف اقلام دارویی، تغییر مقادیر مصرف دارو (کم یا زیاد کردن مقدار مصرف دارو) می باشد. مصرف بهینه فقط کم مصرف کردن نیست بلکه درست مصرف کردن است.

برخی از وظایف این گروه از متخصصین عبارتند از: بررسی تاریخچه دارویی بیمار، نظارت بر مصرف صحیح دارو توسط بیمار، بررسی عوارض جانبی داروها و گزارش آنها، پیگیری غلظتهای دارویی در بیماران برای جلوگیری از مسمومیتها، دستیابی به دوز صحیح درمانی (پایش) و کم کردن مدت بستری شدن بیماران و ارائه مشاوره دارویی به پزشکان.

داروسازی رشته ای بالینی است، زیرا داروساز با بیمار سروکار دارد و آخرین حلقه زنجیره درمانی است. داروخانه محلی است که در آنجا داروساز می تواند اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار دهد تا با مصرف صحیح دارو به نتیجه مطلوب درمانی دست یابد. از همین رو، یکی از اهداف گروه داروسازی در دراز مدت این است که دوره عمومی داروسازی را به سمت داروسازی بالینی سوق دهد تا داروسازانی که به مردم خدمات دارویی ارائه می دهند، کارآیی لازم برای پاسخگویی به سوالات بالینی بیماران را داشته باشند و در ضمن بتوانند با پزشکان ارتباط بهتری برقرار کنند و تبادل نظر نزدیکتری با پزشکان و سایر حرف پزشکی داشته باشند. اینها همه، با تغییر در آموزش داروسازی مقدور خواهد بود. در برنامه ریزی آموزش داروسازی، که دو سال گذشته مورد بازنگری قرار گرفته است، آموزش موادی تحت عنوان "داروسازی جامعه نگر" منظور شده است که در آینده به اجرا در خواهد آمد.

داروساز بالینی می تواند خدمات بسیاری در سطح بیمارستانها ارائه دهد. در حال حاضر در کشور ما در برخی از بیمارستانهای تهران از جمله بیمارستان دکتر شریعتی، بیمارستان روزبه و تا حدودی در بیمارستان امام خمینی این خدمات با همکاری پزشکان و داروسازان ارائه می شوند.
مشکل داروسازی در کشور ما عدم توسعه داروسازی بیمارستانی است. داروخانه ها، بیشتر شبیه انبار دارویی هستند و بیمارستانها برای ارائه خدمات دارویی در داروخانه هایشان سرمایه گذاری نکرده اند، در نتیجه این موضوع در ارائه خدمات بالینی اثر منفی به جای گذاشته است، زیرا برای داشتن خدمات دارویی بالینی خوب، ناچار به داشتن داروخانه بیمارستانی خوب و همچنین داروساز بیمارستانی هستیم. قابل ذکر است که با سرمایه گذاری روی داروسازی بالینی و داروسازی بیمارستانی به دلیل کاهش مدت بستری بیمار در بیمارستان، بازگشت نیروی کار به جامعه، و مصرف بهینه دارو و کاهش هزینه های دارویی، در کل هزینه های درمانی کاسته خواهد شد.

تاریخچه داروسازی در ایران
در سال 1335 رشته داروسازی از دانشکده پزشکی، داروسازی دندانپزشکی، داروسازی و دندانپزشکی جدا شد و به صورت رشته ای مستقل در رئیس این دانشکده دکتر مهدی نامدار بود.
از سال 1342 به بعد نظام آموزش داروسازی که از نظام فرانسوی اقتباس شده بود به نظام آمریکایی تبدیل شد و از سال تحصیلی 1343-1342 دروس این رشته به صورت واحدهای درسی ارائه گردیدند.
از سال 1350 به بعد دوره تحصیلی در دانشکده های داروسازی به صورت 6 سال پیوسته تصویب شد که به فارغ التحصیلان پس از گذراندن پایان نامه تحقیقاتی درجه دکترای داروسازی داده می شود.

راههای تجویز دارو
داروها ممکن است از راههای مختلفی که در زیر گفته شده است تجویز شود.
از راه زیرزبانی: قرص و یا قطره
از راه رکتوم یا واژن: شیاف، محلول
از راه استمعال موضعی: مالیدنی، قطره (چشم و گوش و بینی)
از راه استشناقی: (اسپری، اینهالر و …)

بیشتر داروها را پزشک پس از شنیدن شرح حال بیماران از زبان خود بیمار و معاینه او، تجویز می شود، و برخی داروها نیز هستند که بدون نیاز به نسخه پزشک در اختیار بیماران گذارده می شوند مانند برخی مسکنها (مانند استامینوفن، …) و ویتامینها و بعضی شربتهای سرفه، قابل ذکر است که بیمارانی که داروها را بدون نسخه پزشک خریداری می نمایند اطلاع درستی از آنها ندارند و چه بسا دارویی را نابجا به کار برند و یا به علت ندانستن اثر جانبی آن دستخوش عوارض ناگواری شوند، بنابراین نباید خودسرانه و بدون مشورت با پزشک دارو مصرف کرد یا داروی خود را به دیگران توصیه کرد. لازم به ذکر است پس از مطالعه این کیف و پی بردن به اثرهای مفید درمانی و اثرهای سوء جانبی داروها، مجاز نیستند که بر اساس این اطلاعات دارویی که بر اساس این اطلاعات دارویی برای خود و دیگران تجویز کنند.

فارغ التحصیلان که شغلشان دارو فروشی یا نسخه پیچی است. آنچه خواندید، تنها نظر یک نفر نیست بلکه دیدگاه صد ها داوطلب آزمون سراسری است. جوانانی که معتقد بودند وجهه رشته دارو سازی فقط به عنوان دکترای آن والا این رشته حرفی برای گفتن ندارد چرا که باید بعد از 5 یا 6 سال درس خواندن به رحرفه دارو فروشی رضایت داد. این نشان می دهد که متاسفانه بسیاری مردم و از جمله تعداد قابل توجهی از داوطلبان آزمون سراسری شناخت صحیحی از رشته دارو سازی ندارند. در واقع آنها نمیدانند که نه تنها شغل یک یک فارغ التحصیل دارو سازی، دارو فروشی نیست بلکه فقط هدف این رشته نیز تربیت دارو ساز نمی باشد. چرا که دارو سازی تنها یکی از تخصص های غارغ التحصیل این رشته است. دکتر مجتبی مجتهد زاده مدیر گروه دارو سازی بالینی دانشگاه تهران در این زمینه میگوید:"در علم پزشکی برای مداوای یک بیمار روشهای متعددی از جمله دارو درمانی، جراحی و روان درمانی وجود دارد که در این میان دارو دارو درمانی به عنوان متداولترین شیوه در تمام دنیا شایع می باشد و رشته دارو سازی، رشته ای است که در همین زمینه با بیماران و مردم مرتبط می گردد از همین رو به نظر من دارو سازی عنوان مناسبی برای این رشته نیست. چون فارغ التحصیل این رشته نباید حتما در کارخانه یا لابراتوار داروسازی کاربکند بلکه فعالیت اصلی فارغ التحصیلان این رشته، ارائه خدمات دارویی است یعنی یک دارو ساز باید به ارائه مشاوره دارویی و بررسی روشهای دارو سازی و ضعفهای احتمالی موجود در رژیم های دارو درمانی بپردازد " وی در توضیح موارد فوق می گوید: "باید بدانیم که تمامی بیماران به خصوص بیمارانی که مشکلات مزمن دارند مثل بیماران دیابتی و فشار خونی، بیمارانی که از بحران عفونی رنج میبرند و جمعیت های ویژه از جمله سالمندان، خانمهای باردار و نوزادان نیاز به مشاوره دارویی دارند. یعنی دارو ساز باید با توجه به خصوصیات فیزیکی هر بیمار، زمان استفاده از دارو و دز مناسب برای او را مشخص کند. همچنین یک دارو ساز در صورت ناموفق بودن رژیم دارو درمانی باید علل عدم موفقیت را بررسی کند. چون حدود 30 تا 50 درصد علت ناموفق بودن شیوه مداوای یک بیمار، به دارو مربوط می شود. یعنی کیفیت دارو، انتخاب نوع دارو و نحوه استفاده از دارو (این که بیمار دارو را با چه مواد غذایی یا دارو های دیگر استفاده کرده است)می تواند اثر دارو را تضعیف کند و این وظیفه یک دارو ساز است که علت را تشخیص داده و در این ضمینه پزشک معالج را راهنمایی کند. از همین رو می توان گفت که رشته دارو سازی بخشی از علوم پزشکی است که دررابطه با تولید و ساخت دارو، بررسی وضعیت دارو در بدن انسان و موجودات زنده و میزان تأثیر دارو در سلامت جامعه و کم کردن بحرانهای بیماری زا نقش ایفا می کند. دکتر خلج استاد دارو سازی دانشگاه تهران نیز در معرفی این رشته میگوید: یکی از مهم ترین رشته های علمی دنیا چه از نظر خدماتی و چه از نظر تحقیقاتی رشته دارو سازی است. چرا که از یک سو فارغ التحصیل این رشته از نظر نحوه مصرف دارو، میزان مصرف، زمان مصرف، تداخل اثر داروی مورد نظر با دارو های دیگر، تداخل اثر دارو با غذا، مسمومیت های دارویی، لزوم قطع مصرف دارو در صورت عوارض ناخواسته دارویی، مشاور بیمار و پزشک است و از سوی دیگر تحقیقات در دارو سازی و رشته های وابسته همیشه از مهم ترین تحقیقات علمی بوده است و در سال های آتی نیز به طور قطع، تحولات بیوتکنولوژی بیشتر متعلق به دارو سازی خواهد بود

هدف:تربیت داروسازی نتیجه نهایی: فارغ التحصیلان که شغلشان دارو فروشی یا نسخه پیچی است. آنچه خواندید، تنها نظر یک نفر نیست بلکه دیدگاه صد ها داوطلب آزمون سراسری است. جوانانی که معتقد بودند وجهه رشته دارو سازی فقط به عنوان دکترای آن والا این رشته حرفی برای گفتن ندارد چرا که باید بعد از 5 یا 6 سال درس خواندن به رحرفه دارو فروشی رضایت داد. این نشان می دهد که متاسفانه بسیاری مردم و از جمله تعداد قابل توجهی از داوطلبان آزمون سراسری شناخت صحیحی از رشته دارو سازی ندارند. در واقع آنها نمیدانند که نه تنها شغل یک یک فارغ التحصیل دارو سازی، دارو فروشی نیست بلکه فقط هدف این رشته نیز تربیت دارو ساز نمی باشد. چرا که دارو سازی تنها یکی از تخصص های غارغ التحصیل این رشته است. دکتر مجتبی مجتهد زاده مدیر گروه دارو سازی بالینی دانشگاه تهران در این زمینه میگوید:"در علم پزشکی برای مداوای یک بیمار روشهای متعددی از جمله دارو درمانی، جراحی و روان درمانی وجود دارد که در این میان دارو دارو درمانی به عنوان متداولترین شیوه در تمام دنیا شایع می باشد و رشته دارو سازی، رشته ای است که در همین زمینه با بیماران و مردم مرتبط می گردد از همین رو به نظر من دارو سازی عنوان مناسبی برای این رشته نیست. چون فارغ التحصیل این رشته نباید حتما در کارخانه یا لابراتوار داروسازی کاربکند بلکه فعالیت اصلی فارغ التحصیلان این رشته، ارائه خدمات دارویی است یعنی یک دارو ساز باید به ارائه مشاوره دارویی و بررسی روشهای دارو سازی و ضعفهای احتمالی موجود در رژیم های دارو درمانی بپردازد " وی در توضیح موارد فوق می گوید: "باید بدانیم که تمامی بیماران به خصوص بیمارانی که مشکلات مزمن دارند مثل بیماران دیابتی و فشار خونی، بیمارانی که از بحران عفونی رنج میبرند و جمعیت های ویژه از جمله سالمندان، خانمهای باردار و نوزادان نیاز به مشاوره دارویی دارند. یعنی دارو ساز باید با توجه به خصوصیات فیزیکی هر بیمار، زمان استفاده از دارو و دز مناسب برای او را مشخص کند. همچنین یک دارو ساز در صورت ناموفق بودن رژیم دارو درمانی باید علل عدم موفقیت را بررسی کند. چون حدود 30 تا 50 درصد علت ناموفق بودن شیوه مداوای یک بیمار، به دارو مربوط می شود. یعنی کیفیت دارو، انتخاب نوع دارو و نحوه استفاده از دارو (این که بیمار دارو را با چه مواد غذایی یا دارو های دیگر استفاده کرده است)می تواند اثر دارو را تضعیف کند و این وظیفه یک دارو ساز است که علت را تشخیص داده و در این ضمینه پزشک معالج را راهنمایی کند. از همین رو می توان گفت که رشته دارو سازی بخشی از علوم پزشکی است که دررابطه با تولید و ساخت دارو، بررسی وضعیت دارو در بدن انسان و موجودات زنده و میزان تأثیر دارو در سلامت جامعه و کم کردن بحرانهای بیماری زا نقش ایفا می کند. دکتر خلج استاد دارو سازی دانشگاه تهران نیز در معرفی این رشته میگوید: یکی از مهم ترین رشته های علمی دنیا چه از نظر خدماتی و چه از نظر تحقیقاتی رشته دارو سازی است. چرا که از یک سو فارغ التحصیل این رشته از نظر نحوه مصرف دارو، میزان مصرف، زمان مصرف، تداخل اثر داروی مورد نظر با دارو های دیگر، تداخل اثر دارو با غذا، مسمومیت های دارویی، لزوم قطع مصرف دارو در صورت عوارض ناخواسته دارویی، مشاور بیمار و پزشک است و از سوی دیگر تحقیقات در دارو سازی و رشته های وابسته همیشه از مهم ترین تحقیقات علمی بوده است و در سال های آتی نیز به طور قطع، تحولات بیوتکنولوژی بیشتر متعلق به دارو سازی خواهد بود. دکتر سیما صدرای یکی دیگر از اساتید دارو سازی این رشته نیز در معرفی دارو سازی میگوید: " رشته دارو سازی به شناخت ماده موثر، فرموله کردن این ماده ( تبدیل ماده موثر به فرمی که قابل مصرف برای بیمار باشد مثل قرص، کپسول، شربت و یا استفاده از روش های تزریقی) و بررسی اثرات دارو بر بدن بیمار می پردازد"وی در ادامه در مورد اهمیت بخش دارو سازی صنعتی ( فرموله کردن دارو) میگوید: " در حال حاضر حدود 40 یا 50 نوع شکل دارویی متداول وجود دارد و این در حالی است که هر روز در دنیا شرکت های مختلف دارو سازی، سیستم های دارو رسانی جدید تری ارائه می دهند و تلاش می کنند که فرم دارو، بهتر و نحوه استفاده از آن راحت تر گردد " دکتر شفیعی رئیس دانشکده دارو سازی دانشگاه تهران نیز در مورد واحد های این رشته میگوید: " دروس رشته دارو سازی شامل دو قسمت عمده علوم پایه و علوم تخصصی می شود که دانشجویان در آغاز علوم پایه را که حدود 80 واحد است، میخواند و سپس در امتحان جامع علوم پایه شرکت کرده و در صورت قبولی وارد دوره علوم تخصصی می شوند که درس های این دوره شامل شیمی دارویی، دارو گیاهی، دارو سازی صنعتی، سم شناسی و درمان شناسی می گردد و در 3 ترم آخر نیز هفته ای یک روز در دارو خانه های دانشگاه یا دارو خانه های دیگر دوره کارآموزی را میگذرانند و در نهایت با ارائه یک پایان نامه تحقیقاتی پس از 5 یا 6 سال فارغ التحصیل می شوند." آینده شغلی، بازار کار، درآمد: امروزه رشته دارو سازی بر خلاف شکل سنتی آن معمول است. یعنی یک دکتر دارو ساز وظیفه دارد که در مورد نحوه استفاده از داغرو بیمار را راهنمایی کند و همچنین در صورت مشاهده دارو های نا همگون در یک نسخه، عوارض ناشی از تداخل داروهای مذکور را به پزشک معالج اطلاع دهد. برای مثال اگر بیماری داروی " اریترومایسین" را که یک نوع آنتی بیوتیک است همزمان با " ترفنادین " که یک نوع آنتی هیستامین است، مصرف کند، باعث اختلال در ضربان قلب و حتی مرگ بیمار خواهد شد. حال اگر پزشکی هر دو دارو را برای بیمار تجویز کند، این وظیفه یک دکتر دارو ساز است که با پزشک معالج تماس گرفته و از بروز یک بحران فیزیولوژی جلوگیری نماید. به همین دلیل در حال حاضر نه تنها هر دارو خانه نیاز به یک دکتر دارو ساز به عنوان مسئول فنی دارو خانه دارد بلکه متخصصان رشته داروسازی به عنوان مشاور پزشک در امر تجویز دارو، باید در بیمارستان ها نیز حضور داشته باشند.