کاشت، داشت و برداشت سیر

کاشت، داشت و برداشت سیر
Planting, grazing and harvesting garlic

مقدمه

سیر گیاهی است که تقریباً در تمام دنیا به جز قطب و جنگلهای استوایی می روید. ولی وطن گیاه، آسیای مرکزی و شاید شرق منطقه مدیترانه باشد. بیش از 2000 سال است که این سبزی پیازی کشت می شود و از آن استفاده غذایی می گردد. سیر از خانواده لاله Liliaceae می باشد و نام علمی آن Allium sativum L است. سیر یک گیاه چند ساله (دایمی) است با ساقه ای لوله ای و محکم و سطح آن نرم است و ارتفاع ساقه به 45- 30 سانتیمتر می رسد و مستقیم از زمین بیرون می آید، پیاز سیر از تعدادی پیاز کوچک و پهن تشکیل شده و اصطلاحاً به آن سیرچه می گویند. در شرایط مساعد از هر حبه سیر (سیرچه)، پیازی به وجود می آید که شامل هشت تا بیست سیرچه می باشد، از همین رو آن را گیاهانی افزون شونده و تکثیر پذیر می دانند. سیرچه ها برخلاف سیرچه های موسیر با پوسته نازکی احاطه گردیده که پس از مدتی از بین می رود. بوته سیر در مناطق سرد سیر یا معتدل تولید بذر نمی کند ولی گاهی اوقات ممکن است به جای گل، پیازهای کوچکی روی ساقه ظاهر شوند که بتوان با آن گیاه رانیز زیاد کرد.

درگذشته ایران یکی از صادر کنندگان سیر به کشورهای اروپایی بوده که متاسفانه به علت بی توجهی به این محصول امروز سایر کشورهای جهان مانند چین، کره، اسپانیا، مصر، تایلند، آرژانتین و آمریکا با عملکرد و تولید بالای این محصول و ارائه به موقع به بازار جزء صادر کنندگان اصلی این گیاه در آمده اند.

اگرچه کشت و کار سیر آسان به نظر می رسد اما سیر کاران در اغلب موارد سیر های درشتی تولید نمی کنند. درباره کشت سیر اطلاعات زیادی وجود ندارد. باید توجه داشت که کاشت علمی سیر باعث افزایش عملکرد کمی و کیفی آن خواهد شد

کاشت و داشت

1-شرایط آب و هوایی کشت سیر

سیرهمانند پیاز معمولی برای تشکیل غده به دو عامل طول روز و حرارت نیازمند است و یک سبزی روزبلند می باشد و برای تشکیل غده حدود 15 ساعت طول روز نیاز دارد بوته سیر در اوایل، رشد رویشی دارد (در موقعی که طول روز کوتاه است) به محض آنکه بوته شروع به تولید غده نمود (در زمانی که طول روز بلند است) رشد رویشی متوقف می شود که می توان گفت سیر در ابتدای فصل دمای خنک و در زمان رسیدگی هوای گرم نیاز دارد.

سیر را مى توان در خاک هاى قوى و حاصلخیز که داراى پروفیل عمیق مى باشند کشت کرد. البته چون سیر به رطوبت زیاد حساس مى باشد در اراضى مرطوب پیاز سیر خیلى زود مى پوسد، بنابراین خاک هاى رسى سنگین چندان مناسب نیستند.

2-زمان کاشت

سیر را از اولین سرمای منطقه تا اواخر آبان ماه می کارند. کاشتن سیر در بهار باعث می شود که اندازه سیرها کوچک شود و نیز ممکن است پیش از زمستان جوانه بزند و یخ نابودش می کند.

3-خاک و تهیه بستر کاشت سیر

خاک باید زهکشی خوبی داشته باشد. خاک رسی برای کاشت سیر مناسب نیستند، زیرا یا غده خوب در آنها تشکیل نمی شود و یا پیاز به دست آمده، بد شکل می گردد، مگراینکه این خاکها به وسیله کود دامی پوسیده سبک شوند.

برای تهیه بستر کاشت باید ابتدا زمین را متناسب با نوع آن با استفاده از شخم، دیسک و ماله کاملاً نرم و مسطح کرد و در مناطق خشک نسبت به نوع آبیاری که پشته بندی یا کرت بندی است آن را آماده نمود.

بهترینPHبرای رشد سیر 6/5 تا 7 است.

منطقه را از علف های هرز خالی کنید زیرا سیر نمی تواند با علف های هرز به خوبی رقابت کند.

4-نحوه کاشت سیر

سیر را به دو روش کرتی و جوی پشته می کارند، بهترین روش برای کاشت سیر روش جوی پشته است که ابتدا سیرچه را از پیاز سیر جدا کرده، سیرچه های خیلی ریز را برای کاشت مناسب نیستند و از سیرچه متوسط برای کاشت استفاده کنید. فاصله خطوط کشت در حدود 25 تا 30 سانتیمتر و فاصله هر سیرچه از یکدیگر 7- 10 سانتیمتر و عمق مناسب سیر 5- 3 سانتیمتر می باشد. سیرچه را طوری در خاک قرار می دهید که نوک سیر به سمت بالا و انتهای سیرچه به سمت پایین قرار گیرد. مقدار مصرف سیرچه در یکصد متر مربع حدود 15 عدد سیر یا به عبارتی دیگر 3 کیلو سیر برای 10 متر مربع زمین، است.

هرچه منطقه کشت سردتر باشد عمق کاشت نیز باید کمی بیشتر شود.

تراکم کاشت، زمانی بیشتر در نظر گرفته می شود که خسارتی به مزرعه وارد شده باشد یا زمانی که خاک خیلی حاصلخیز باشد.

فاصله بیشتر بین ردیفها باعث کنترل آسانتر علفهای هرز و نفوذ بیشتر نور خورشید می شود.

کاشت متراکم تر در داخل ردیفها و بین ردیفها می تواند عملکرد را افزایش دهد اما هزینه کاشت نیز افزایش می یابد.

کاشت نزدیک به هم در داخل ردیفها اندازه پیازها را تا اندازه ای کاهش می دهد، بنابراین نسبت عملکرد ممکن است کم شود.

سیرچه ها را باید به طور قایم که قاعده آنها در پایین باشد در خاک قرارداد تا عملکرد بیشتر شود.

از آنجایی که سیرچه ها در ته حفره باید با فشار قرار داده شوند و خاک اطراف و روی آنها نیز تحت فشار قرار گیرد تا هوایی در اطراف سیرچه ها نماند، کاشت دستی موثرتر است.

درکاشت، سیرچه ها می بایست پوسته های کمی داشته باشند.

از سیرچه های ناسالم و صدمه دیده نباید برای کاشت استفاده کرد چون ممکن است حامل بیماری هایی مانند پوسیدگی سفید، پوسیدگی قاعده و نماتدها باشد.

5-انتخاب پیاز بذری سیر برای کاشت

اهمیت کیفیت بذر برابر با عملیات زراعی مناسب است. سیر کاران باید بخشی از سیر تولیدی خود را برای کاشت سال آینده نگهداری کنند. در انتخاب بذر، اندازه پیاز مهم تر از اندازه سیرچه است. درحالی که بعضی از کشاورزان بزرگ ترین پیازها را انتخاب می کنند که برای کاشت مجدد ظاهری خوب دارند. کشاورزان با تجربه اظهار می کنند که پیازهای بزرگ بذر ضعیفی می دهند. تعجب نباید کرد اگر پیازهای کوچک گاه گاهی سیرچه های بزرگی تولید کنند. به همین ترتیب، کاشت سیرچه های بزرگ ضرورتا بیشترین عملکرد را تولید نمی کند. سیرچه های با اندازه متوسط بیشترین عملکرد اقتصادی را دارند. برای نگهداری سیرچه بذری، پیازهای کوچک را حذف کنید. بزرگ ترین ها را برای خوردن یا فروش استفاده کنید و اندازه های متوسط و سالم را برای کشت مورد استفاده قرار دهید. مواردی که در انتخاب پیاز سیرچه رعایت می شود

اگر پیاز سیر را در زمستان خریداری می کنید باید دقت نمود پیاز یخ زده نباشد. (راه تشخیص وقتی پیاز را لمس می کنید قسمتی از آن نرم شده است).

از کاشت سیرچه های ریز و تا حدودی سبک و از سیرچه هایی که گوشت نرم یا قسمتی از آن کنده یا جوانه سبز آن قابل مشاهده می باشد، خودداری کنید.

تا موقع کاشت نباید سیرچه ها از هم جدا شوند، زیرا رطوبت آنها از بین می رود و موجب پوک شدن آنها می شود.

6-آبیاری

سیر، به خشکی حساس است و رطوبت مناسب برای رشد آن ضروری است. تنش رطوبت رشد اولیه و تکثیر پیازها را تحت تأثیر قرار داده و باعث می شود سیرچه ها کوچک تر شده و در زمان برداشت پیازهای کوچک تولید شوند. نوع خاک می تواند در تعیین فواصل آبیاری و میزان آب مصرفی در هر دوره مؤثر باشد. به طوری که در خاکهایی با بافت سبکتر دوره آبیاری کوتاهتر و میزان آب مصرفی در هر دوره کمتر می باشد. درحالی که در خاکهای با بافت سنگین تر می توان دور آبیاری را افزایش داد. گفتنی است کاهش مدار آبیاری در خاکهای سنگین موجب افزایش رطوبت خاک شده و می تواند باعث توسعه بیماریهای قارچی گردد.

آفتابگردان زودتر از دیگر گیاهان در شرایط تنش آب پژمرده می شود. می توان آن را به عنوان شاخص زمان آبیاری در اطراف مزارع سیر کشت کرد. آخرین آبیاری را حدود سه هفته تا یک ماه قبل از برداشت و یا زمانی که برگها زرد می شوند و بخش های فوقانی خشک شده و شروع به ریزش می کنند، باید قطع کرد.

7-کوددهی گیاه سیر

سیر تغذیه سنگینی دارد و برای رشد سیرهای بزرگ به خاک حاصلخیز نیاز است که تمام مواد مغذی را در اختیار گیاه قرار دهد. کود دامی برای خاکهای رسی از اهمیت زیادتری برخوردار است. سیر به کود دامی زیاد احتیاج دارد، می توان گفت میزان مصرف کود حیوانی دو برابر سایر سبزیجات است، در خاکهای شنی کود شیمیایی بیشتر توصیه می شود اما به طور کلی کود ازته 60-80 کیلوگرم و کود فسفر 120 تا 200 کیلوگرم در هکتار و کود پتاس 100 کیلوگرم در هکتار برای مزرعه سیر مورد مصرف قرار می گیرد.

به دلیل این که ترکیب هوموس و زهکشی خوب بسیار مهم است، اضافه کردن کمپوست بهتر است.

بعد از کاشت، کود گیاهی(چکن، یونجه، کاه و یا برگ) به طور مستقیم به خاک بدهید.

در فصل بهار کود گیاهی ندهید و از کمپوست یا کود کامل استفاده کنید زیرا باعث افزایش محصول می شود.

نیازی نیست که در پاییز به خاک کود بدهید، در صورتی که بخواهید در پاییز هم کود بدهید کود گیاهی را پیشنهاد می کنیم.

برداشت

سیر معمولا در اوایل تابستان به بلوغ می رسد. ساقه سختی به شکل میله به سمت بالا رشد خواهد کرد و بلوغ به این شکل خواهد بود. تا وقتی که این ساقه سخت نشده و سبز است آن را قطع کنید و در آشپزی و درست کردن ترشی از آن استفاده کنید. اگر شما این ساقه های جوان را قطع نکنید اندازه سیر شما 30 درصد کاهش پیدا خواهد کرد. در زمان رشد، هر زمانی که نیاز داشتید، برگ های سیر را برای استفاده از گیاه جدا کنید، ولی بیشتر از 4/1 ارتفاع گیاه از بالای آن جدا نکنید، زیرا در غیر این صورت باعث کاهش رشد غلاف خواهید شد.

زمانی که برگ های پایینی شروع به زرد شدن می کنند قبل از این که رنگ برگ ها قهوه ای شود نشانه بلوغ سیر است. موقع برداشت سیر از اواخر بهار تا اوسط تابستان بنابه تاریخ کاشت تفاوت می کند. افتادن ساقه ها نشانه این است که غلاف های سیر تقریباً به رشد کامل خود رسیده اند.

برداشت را خیلی طولانی نکنید. سیرها را با چنگال بیل زن از خاک بیرون آورید، مراقب باشید به سیرها آسیبی وارد نشود و کبود نشوند.

اگر هدف از برداشت تازه خوری باشد نیاز به قطع برگهای سیر نیست ولی اگر هدف خشک کردن و نگهداری در انبار باشد بعد از خارج کردن سیر برگها را از 3-1 سانتیمتر بالای غده قطع می کنیم، و غده ها را به مدت 1 الی 2 هفته در مقابل آفتاب در مزرعه قرار می دهیم تا رطوبت به حداقل برسد، این کار قدرت انبارداری سیر را افزایش می دهد. پس از آن سیرهای سالم را در درجه حرارت صفر درجه سانتیگراد با رطوبت نسبی بسیار پایین و تهویه مناسب می توان برای مدتی انبار کرد. سیرچه های بذری را باید در دمای بالاتر از 10 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 70-65 درصد انبار کرد و نباید یخ زده شوند. چون سیر بین 5 تا 10 درجه سانتیگراد به سهولت سبز می شود (شکستن خواب)، از نگهداری در این دامنه درجه حرارت باید اجتناب کرد.