کاشت درخت شلیل

چگونه درخت شلیل بکاریم؟

شلیل نوعی میوه از خانواده هلو است. گونه ای از هلو با ژن مغلوب است که میوه های بدون کرک تولید می کند و به همین علت هلوی بدون کرک نیز نامیده می شود و طعمی مطبوع و شیرین تر از هلو دارد.

شلیل نوعی هلو است که در اثر جهش رویشی در یکی از ژن های هلو ایجاد گشته است و به اندازه هلو قدمت دارد. این جهش دارای تواتری بالا است و پیوسته در طبیعت در هر جهت (یعنی از هلو به شلیل و از شلیل به هلو) انجام می پذیرد و نتیجه آن در هلو از بین رفتن کرک های روی میوه و ایجاد رنگ و عطر و طعم خاص شلیل، و در شلیل برگشت به هلو می باشد.

هلو و شلیل ممکن است از بذر یکدیگر نیز به وجود بیایند و با هم قابل تلقیح نیز هستند. در ایران حدود 20 رقم شلیل یافت می شود که مهم ترین آنها شلیل زرد و شلیل قرمز هستند که هر دو متعلق به مشهد می باشند.

تاریخچه درخت شلیل
شلیل میوه بومی آسیا است. اعتقاد بر این است که یکی از قدیمی ترین میوه ها بوده و ظاهراً 2000 سال قبل در چین رشد می نمود و از طریق جاده ابریشم به ایران، یونان و رم باستان راه پیدا کرد و بهترین نوع آن در ایران کشت می شود.

انواع شلیل
تا اواخر دهه 40 شمسی شلیل ها سبز کمرنگ و دارای اندازه ای کوچک و گوشتی سفید بودند. در حال حاضر بیش از 150 گونه شلیل وجود دارد که فقط از نظر اندازه، شکل، طعم، بافت و رنگ متفاوت هستند. گونه های موجود شلیل پیوسته از نظر طعم بهتر و ظاهری زیباتر و عمر طولانی تر هسته، در حال ارتقا می باشند. بسیاری از گونه های جدید که امروزه مشاهده می شوند شاید در 5 یا 10 سال آینده دیده نشوند.

گونه ای از شلیل به نام شبرنگ می باشد که رنگ قرمز آن روشنتر است و درخت آن سریع رشد می کند و گونه ای بسیار پر بازده است. گوشت میوه زرد و هسته به میوه متصل است. انواع دیگر شلیل به نام های: شلیل سفید، شلیل شمس، شلیل مغان، رد گلد و… است که بعضاً دیررس می باشند.

انواع هلو و شلیل در باغات استانهای تهران، البرز، همدان، کردستان و خراسان شمالی تولید می شود که در این میان استان البرز مقام اول را دارد.

خصوصیات گیاهشناسی شلیل
شلیل درختی است که تا 4 تا 10 متر ارتفاع رشد می کند. برگ های آن نیزه ای شکل، به طول 7 تا 16 سانتیمتر و عرض 2 تا 3 سانتیمتر و با رگبرگ های پرمانند می باشند.

گل ها در بهار و قبل از برگ ها به وجود می آیند. این گل ها منفرد یا دوتایی، به قطر 2٫5 تا 3 سانتیمتر، به رنگ صورتی و دارای پنج گلبرگ می باشند. گل شلیل، به صورت جانبی، از یک جوانه ساده روی شاخه یکساله به وجود می آید. بیشتر ارقام این درخت خودبارورند.

گرده افشانی می تواند توسط باد انجام شود ولی کندوگذاری، مقدار محصول را بالا می برد. بهتر است در زمان گلدهی هوا خشک باشد. زمان گلدهی اوایل بهار بعد از بادام و زردآلو و حدود 3 هفته قبل از سیب می باشد. زمان رسیدن میوه در ارقام زودرس از اوایل تابستان و در ارقام دیررس در اوایل پاییز است.

شلیل درختی نسبتاً کم عمر است. علت عمر کم بودن آن، چوب ترد و شکننده اش است و علت تردی چوبش نسبت زیاد پوست به استوانه مرکزی آن است. به همین دلیل تربیت آن به صورت Open Cnter است تا شاخه هایش در اثر وزن زیاد نشکند. جوانه ها ساده، 3 عدد در محور هر برگ، جوانه های جانبی زایشی و جوانه وسط رویشی است. جوانه های آن بسیار شبیه بادام است.

در حال حاضر بیش از 150 گونه شلیل وجود دارد که فقط از نظر اندازه، شکل، طعم، بافت و رنگ متفاوت هستند. انتظار می رود با معرفی دو یا چند گونه جدید شلیل در هر سال محبوبیت این میوه مداوم باشد. گونه های موجود شلیل پیوسته از نظر طعم بهتر و ظاهری زیباتر و عمر طولانی تر هسته در حال ارتقا می باشند. بسیاری از گونه های جدید که شما امروزه از آنها لذت می برید شاید در 5 یا 10 سال آینده دیده نشوند.

شرایط محیط رشد شلیل
پایدارى شلیل، در برابر سرماى زمستانه، از سیب و گلابى کمتر و تقریباً مشابه بِه مى باشد. براى شلیل سرماى کشنده معمولاً حدود 21- درجه سانتى گراد است ولى اگر هوا به سرعت سرد شود در دماهاى 9- الى 13- درجه نیز جوانه ها و حتى شاخه هاى جوان خشک مى شوند. نیاز سرمائى شلیل براى بیرون آمدن از استراحت زمستانه 400 تا 1000 ساعت دماى زیر 7 درجه سانتىگراد مى باشد. هلو، در برابر گرماى تابستان، مقاومتر از سیب است و در تابستان هاى گرم، میوه آن مانند گلابى از کیفیت بهترى برخوردار مى شود.

ریشه شلیل، در برابر کمبود تهویه خاک بسیار حساس است و از غرقاب شدن، به شدت آسیب مى بیند. این درخت، براى بهترین رشد، به خاک هاى نسبتاً سبک، با ژرفاى 1 تا 5/1 متر و زهکش کامل نیاز دارد.

روش تکثیر شلیل
ازدیاد شلیل همانند هلو به روش پیوند انجام می شود. این گیاه را می توان روی پایه های هلو، زردآلو، بادام و آلو پیوند زد. فاصله کشت برای ارقام معمولی شلیل، 6 تا 7 متر است و در یک باغ خوب می توان انتظار 40 تا 50 تن محصول در هکتار داشت. در روش های داربستی فواصل کشت کمتر و مقدار محصول بسیار بیشتر است و تا 110 تن در هکتار نیز می رسد.

توصیه هایی برای کاشت هسته شلیل در منزل
برای کاشت شلیل در گلدان انتخاب بذر مناسب بسیار مهم است. برای این منظور لازم است از بذر درختان شلیلی پا کوتاه استفاده کنید، البته چنانچه قصد دارید شلیلی شما بار دهد در غیر این صورت و به عنوان یک گیاه زینتی می توانید از هر هسته شلیلیی برای کاشت استفاده کنید.

انتخاب گلدان مناسب نیز مهم است. در مراحل بعدی رشد نهال شلیل قطر گلدان 45 تا 90 سانتیمتر باشد. برای جدا کردن گوشت میوه شلیل از هسته آن را داخل دهان نکنید زیرا احتمال دارد بزاق دهان بر روی قوه نامیه گیاه تأثیر گزارد.

مراحل کشت هسته شلیل در گلدان
1- ابتدا بایستی هسته را از گوشت میوه شلیل جدا کنید. اگرچه این کار کمی مشکل است ولی تلاش کنید تا کاملا گوشته میوه از هسته جدا شود. به این منظور می توانید میوه شلیل را 3 تا 4 روز در سایه بگذارید تا خشک شود، در این صورت جدا کردن هسته آسانتر خواهد بود.

2- در مرحله بعد لازم است قسمت چوبی هسته را به آرامی بشکنید. دقت کنید که هنگام جدا کردن پوسته چوبی مغز هسته آسیب نبیند زیرا امکان سبز شدن هسته در صورت آسیب از بین خواهد رفت. برای جدا کردن هسته چوبی می توانید از انبر استفاده کنید تا پوسته چوبی ترک بخورد و بتوانید مغز هسته را خارج کنید.

3- برای کاشت هسته شلیل در گلدان بهتر است چند روزی هسته را داخل پلاستیک و در داخل یخچال قرار دهید تا مواد بازدارنده موجود در هسته که مانع جوانه زنی بذر می شوند، غیر فعال شوند.

نکته: توجه داشته باشید که هسته شلیل را در کنار میوه هایی مانند موز در یخچال نگزارید زیرا اتیلن تأثیر منفی بر قدرت جوانه زنی هسته شلیل خواهد داشت. در شرایط طبیعی ماه های سرد زمستان در طبیعت این مواد را غیر فعال می کند.

4- هسته شلیل را یک شب در آب بخسانید. در این مرحله هسته شلیل آماده کاشت داخل گلدان است.

5- گلدان مورد نظر را با خاک مناسب (مخلوطی از خاکبرگ و شن) پرکنید. هسته شلیل را در عمق دو برابر اندازه طول هسته شلیل در خاک بکارید.

6- گلدان را در دمای 23 درجه سانتیگراد قرار دهید. هسته شلیل در حدود یک ماه بعد جوانه خواهد زد. نهال حاصل از کاشت هسته شلیل در گلدان در صورت شرایط مساعد محیط در مدت 7-5 سال به باردهی می رسد. بنابراین لازم است با بزرگ شدن نهال، آن را به گلدان بزرگ تر انتقال دهید. در حین رشد کود دهی را فراموش نکنید.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی شلیل
شلیل سرشار از ویتامین های C و A و بهترین میوه برای افراد گرمازده است. بیش از 150 گونه شلیل در دنیا وجود دارد. شلیل در پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری های مزمن نظیر سرطان، دیابت و بیماری های قلبی عروقی که از مهم ترین علل مرگ و میر هستند مؤثر است.

ویتامین C موجود در شلیل اثرات مفید در سلامت پوست، دندان و استخوان دارد. این میوه منبع بسیار غنی از بتاکاروتن است. بتاکاروتن با خاصیت آنتی اکسیدانی بسیار نیرومندی که دارد و با ارتقای سطح ایمنی بدن از بروز بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند.

یکی دیگر از خواص بتاکاروتن، جلوگیری از بروز بیماری های قلبی عروقی است. فیبر دیگر ترکیب قابل توجه در این میوه است که سبب کاهش سرعت جذب برخی مواد مغذی به ویژه قندها می شود و در عین حال میزان حساسیت به انسولین را نیز افزایش می دهد. مصرف شلیل می تواند در کنترل قند خون مؤثر باشد.

فیبرهایی که در شلیل یافت می شود نقش مهمی را در پاکسازی کولون و سلامتی کولون ایفا می کنند. شلیل بسیار کم کالری و کاهش دهنده ی چربی خون است.

هر عدد از میوه شلیل متوسط تقریباً 50 کالری انرژی دارد و چون فیبر بالا داشته و چربی ندارد میوه بسیار خوبی برای کاهش وزن و رژیم های لاغری است. البته کسانی که می خواهند وزن اضافه کنند بهتر است کمتر شلیل بخورند و میوه های پرکالری تر را میل کنند.

هشدار: هسته شلیل را به هیچ وجه نباید خورد زیرا دارای آمیگدالین است که در بدن تبدیل به سیانین می شود و می تواند مسمومیت های سیانیدی ایجاد کند.

آفات و بیماری های درخت شلیل و هلو
شیره زدن: هسته داران مثل هلو، زرد آلو، گوجه سبز، شلیل و …. به شیره زدن حساس می باشند. دلایل مختلفی برای ایجاد شیره در تنه درختان وجود داره

الف: تنش های دمایی، مثلا هوا به شدت سرد شود که باعث ترک خوردن پوسته درخت شود

ب: آلودگی های قارچی که معمولا به دلیل شیوه های نادرست آبیاری و عدم استفاده دقیق از کودهای حیوانی می باشد

نکته ای که خیلی مهمه این هست که شیره زدن درخت باعث می شه دیگر حشرات و همچنین انواع قارچ ها و باکتری ها به سمت درخت جذب شده و باعث ایجاد بیماری های ثانویه در درخت ها شوند.

پیشگیری از شیره زدن و سمق درخت:

الف: آبیاری را به گونه ای انجام دهید که تنه درخت خیس نشود. آب با فاصه از تنه درخت باشد
ب: کودهای حیوانی پوسیده استفاده کنید و سعی کنید در مجاورت تنه درخت نباشد و با فاصله کودهای حیوانی را استفاده کنید و حتما با بیل آنها را با خاک مخلوط کنید
ج: هر سال در اواخر دی ماه یا اواسط بهمن ماه تنه درختان را با اکسی کلرور مس آغشته کنید. با برس به تنه درخت از سطح زمین تا ارتفاع 50 سانتی متری بزنید

درمان شیره زدن و سمغ درخت:

د: در فصل رشد نیز می توانید از اکسی کلور مس به صورت محلول پاشی استفاده نمایید