همه چیز درباره پرورش قارچ

تاریخچه پرورش قارچ
مصرف قارچ از دوران پیش از تاریخ و احتمالاً در دوره شکار شروع شده ولی کشت قارچ تا سال های زیادی مرسوم نبوده است. در ابتدا قارچ ها تنها از راه جمع آوری در طبیعت به دست می آمدند و هیچ گونه ای از قارچ زیر کشت قرار نداشت. حتی امروزه تنها گونه هایی محدود از قارچ قابل کشت در شرایط گلخانه ای هستند و بسیاری از قارچ های خوراکی همواره به طور مستقیم از طبیعت برداشت می شوند.

مصری ها قارچ را گیاه جاودانگی می دانستند و تنها فراعنه اجازه خوردن قارچ را داشتند. رومی های باستان قارچ را غذای خدایان لقب داده اند ولی این روزها همه مردم می توانند قارچ خوراکی را در غذای روزانه مصرف کنند. امروزه انواع قارچ صدفی و قارچ دکمه ای در آشپزخانه های ایرانی هم راه پیدا کرده اند.

در سال 1903 کشت ترافل جمع آوری شده از زیر درختان بلوط آغاز شد. پیش از این و تا پایان جنگ جهانی دوم، قارچ ترافل تنها از طبیعت جمع آوری می شد. کشت این نوع قارچ به صورت معمول ممکن نیست و قارچ همزیستی خوبی با ریشه های درختان بلوط دارد. در سال 1972 تلاش های زیادی برای پرورش قارچ در مزارع و بقایای درختان بلوط انجام شد که در ابتدا موفقیت آمیز نبود.

پرورش قارچ چه مزایایی دارد؟
تولید قارچ در ایران از نمونه های عملی است که توانسته اشتغال دائمی برای افراد ایجاد کند. تقریباً هر 5 تن کمپوست قارچ دکمه ای در ماه یک شغل ایجاد می کند و این خیلی عالی است چون در اوضاع اقتصادی فعلی کارآفرینی و تولید محصولات غذایی در درجه اول اهمیت قرار دارد. انواع قارچ خوراکی دارای ارزش غذایی بالایی هستند و می توانند ویتامین ها و املاح مورد نیاز بدن را تامین کنند. مصرف قارچ در طب سنتی و درمان گیاهی نیز توصیه شده است. پرورش قارچ شغلی مفید و مورد نیاز جامعه امروزی است که مزایای زیادی را برای تولید کنندگان به همراه دارد برخی از مهم ترین مزایای پرورش قارچ عبارتند از:

پرورش قارچ زود بازده است
بازگشت سرمایه مهم ترین اصل در کسب و کارهای موفق است. تولید قارچ از شغل هایی است که از ایده تا اجرا و کسب سود همگی در زمانی بسیار کوتاه عملی می شود. برای مثال درباره قارچ دکمه ای باید گفت از زمان ورود کمپوست قارچ (کشت کمپوست که به زمان مخلوط کردن بذر با کمپوست قارچ گفته می شود) تا زمانی که اولین موج (که اولین فلش نیز گفته می شود) محصول قارچ را برداشت می کنید، یعنی دوره انتظار در حدود 35 روز و تا پایان باردهی کامل محصول (مجموعا سه فلش باردهی) حدود هشت هفته زمان صرف می شود. بدون تردید پرورش قارچ در میان دیگر محصولات کشاورزی دوره رشد کوتاه تری دارد. پروسه تولید قارچ از ابتدا تا انتها در مدت زمان کوتاه 2 ماهه انجام خواهد شد.

تنوع زیاد قارچ های خوراکی
روش پرورش قارچ، با توجه به نوع قارچی که قصد تکثیر آن را دارید، متفاوت است. در واقع همه قارچ ها به یک صورت رشد نمی کنند و کمپوست قارچ (یا بستر کشت) هر قارچ با گونه های قارچ دیگر فرق دارد. قارچ دکمه ای، قارچ گانودرما، قارچ صدفی، قارچ دنبلان کوهی و قارچ شیتاکه نمونه های رایج و ارزشمندی هستند که اغلب برای پرورش قارچ در منزل و یا سالن پرورش قارچ انتخاب می شوند. تنوع قارچ های خوراکی بیش از 40 گونه بوده که هر کدام شرایط رشد و تکثیر ویژه ای دارند. بتابراین همه تولید کننده ها می توانند یکی از انواع قارچ های خوراکی را برای تولید انبوه انتخاب کنند.

پرورش قارچ در فضای بسته
بر خلاف دیگر محصولات کشاورزی برای پرورش قارچ نیازی به زمین های هکتاری و حاصلخیز وجود ندارد مثلاً در مقیاس صنعتی با حدود هشت سالن 100 متر مربعی سطح زیربنا می توان حدود 250تن قارچ در سال تولید کرد و البته هم امکان تولید قارچ خانگی در فضای بسته و در سالن پرورش قارچ صنعتی وجود دارد و کمبود زمین غنی برای کشاورزی که یک معضل بزرگ برای کشاورزان در سراسر جهان است و همچنین مشکلات زیست محیطی، آلودگی آب ها، تغییرات جوی، دمای هوا هیچکدام در فرایند رشد و پرورش قارچ تأثیر چندانی نداشته و باروری محصول را محدود نمی کنند؛ زیرا تولید قارچ در سالن های سرپوشیده و تحت شرایط کنترل شده انجام می شود و همه نیازهای رشد قارچ نظیر دما، رطوبت و تغذیه در نظر گرفته می شود بنابراین در همه چهار فصل سال می توان قارچ های سالم و با کیفیت تولید کرد.

پرورش قارچ در منزل

ایجاد کسب و کار تولیدی در خانه لذت خاص خود را دارد. به طور معمول نمی توان محصولات کشاورزی را در مقیاس قابل قبولی در خانه به عمل آورد ولی در حدی است که برای یک کار تولیدی در خانه به درامد مناسبی که هزینه یک خانوار را تامین کند منجر شود، از طرفی برای فروش محصول پرورش قارچ در منزل مشکل چندانی وجود ندارد چون مصرف قارچ در کشور بالاست و روز به روز هم بیشتر می شود ضمن اینکه مردم نسبت به گذشته با ارزش های غذایی قارچ ها بیشتر آشنا شده اند بنابراین بهترین کار تولیدی در خانه، تولید قارچ خوراکی است که این روزها بسیار طرفدار پیدا کرده است. پرورش قارچ در منزل با توجه به محدودیت فضا کاملاً امکان پذیر است. انواع قارچ از محصولات کم توقع کشاورزی هستند که نیازی به نور افتاب و آب چندانی ندارد و در فضای محدود مثل زیرزمین، پارکینگ و انباری سربسته هم رشد می کنند.

بهترین زمان کشت قارچ در خانه

تقریباً در تمام فصول سال و در تمام اقیلم کشورمان امکان پرورش قارچ وجود دارد و در بعضی از فصول راحتتر است البته پرورش قارچ در خانه محدود به زمان خاصی نیست و در همه فصول با توجه به شرایط امکان پذیر است. اگر فضای مناسب برای پرورش قارچ خانگی را در اختیار دارید می توانید با تهویه هوا و دمای مناسب در طول سال قارچ های با کیفیت را پرورش دهید.

نور مناسب برای پرورش قارچ

اغلب قارچ ها نیازی به نور مستقیم خورشید برای رشد ندارند. البته قارچ گانودرما و نوعی از قارچ صدفی برای یک مرحله از رشد و باردهی نیاز کمی به نور دارند که به صورت مصنوعی (روشنایی لامپ مهتابی) قابل تامین است و نیازی به نور خورشید ندارد. بنابراین برای پرورش قارچ دکمه ای، نیازی به نور نیست و فقط برای کارهای کارگری نیاز به نور کمی دارد که به صورت مصنوعی تامین می شود و تابش نور مستقیم آفتاب می تواند منجر به خسارت شود زیراوقتی نور وارد سالن شود گرما را هم با خود به سالن می آورد و باید هزینه و انرژی زیادی مصرف کرد تا این گرما از سالن گرفته شود و سالن را خنک کرده موجب آسیب به قارچ ها شده و خسارات زیادی را برای کار تولیدی در خانه به همراه دارد.

بهترین دما برای پرورش قارچ

بر خلاف نور، قارچ به دما حساس است و نمی تواند تغییرات دمایی زیادی را تحمل کند. در گونه های مختلف قارچ تفاوت هایی نسبت به دما دیده می شود مثلاً

قارچ دکمه ای و صدفی به دمای بین 16 تا 26 درجه سانتی گراد ولی قارچ گانودرما به دمای بین 25 تا 32 درجه سانتیگراد نیاز دارد.

پرورش قارچ در منزل با توجه به شرایط دمایی مناسب امکان پذیر است. کولر و مه پاش برای تابستان و بخاری برای زمستان منبع اصلی تنظیم دمای اتاق پرورش قارچ در خانه است.

شرایط محیطی برای تولید قارچ در خانه

اتاق پرورش قارچ در خانه باید عایق بندی شده و فاقد درز باشد. این مکان می بایست دارای شیر آب جهت شستشو بوده و کاملاً تمیز و بهداشتی باشد. هر گونه آلودگی و یا تبادل هوایی با محیط بیرون منجر به رشد باکتری و حشرات مضر شده و کیفیت قارچ های پرورشی را تحت تأثیر قرار می دهد.

با توجه به طریقه رشد قارچ، به سادگی می توان در فضاهای محدودتر و منازل هم برداشت محصول خوبی داشت. حتی اگر قصد فروش قارچ های پرورشی خود را ندارید می توانید مصرف قارچ کل فامیل را تامین کنید. پرورش قارچ در منزل می تواند بسیار سودآور است و هزینه زندگی یک خانواده را تامین کند.

با توجه به ارزش تغذیه ای فراوان انواع قارچ در سراسر جهان تحقیقات گسترده ای برای پرورش قارچ خانگی انجام می شود و تا کنون گونه های محدودی در عمل برای کشت مناسب تشخیص داده شدند.

بازار فروش خوب قارچ
قارچ یکی از پر مصرف ترین مواد در صنایع غذایی محسوب می شود و همیشه بازار خوبی دارد. انواع غذاهای آماده و کنسروی، فراورده های سوسیس و کالباس، سس ها و خوراک های زیادی از قارچ های خوراکی تهیه می شود، بنابراین مشکل چندانی از لحاظ فروش محصول نخواهید داشت.

در پرورش قارچ و دیگر محصولات کشاورزی داشتن خریدار دائمی یک مزیت بزرگ است. تولید کنندگان عمده قارچ همیشه با خریداران عمده در ارتباط هستند و برای فروش محصولات از قبل هماهنگی های لازم را انجام داده اند البته در این بین قارچ دکمه ای در کشور ما از نطر فروش در رتبه اول قرار دارد و با شناخت مردم از ارزش های دارویی بسیار با ارزش قارچ گانودرما مصرف این نوع قارچ هم در رتبه ی بعدی قرار دارد و روز به روز در حال افزایش است.

راه های فروش قارچ

به طور کلی پرورش دهندگان می توانند محصولات تولیدی خود را از 3 راه به فروش برسانند:

1-پیدا کردن بازار فروش محلی

اگر در زمینه بازاریابی و فروش محصول تجربه خوبی دارید، محصولات را به صورت مستقیم به فروش برسانید که به آن پخش مویرگی گفته می شود سود حاصله از پرورش قارچ در فروش مستقیم همیشه بیشتر است عرضه مستقیم بار به میادین و یا فروش به سوپرمارکت ها و فروشندگان لوازم فست فود و فروشندگان فست فود. اگر مقدار محصول تولید شده در حد کمتری است می توانید با سوپری محل قرارداد ببندید ولی در مقیاس بیشتر می بایست بازار فروش بزرگ تری را پیدا کنید.

2- فروش قارچ به صورت عمده

خریداران عمده محصولات کشاورزی و انواع قارچ، دلالان و ویزیتورها هستند. ویزیتورها همیشه آماده خرید محصولات سالن پرورش قارچ هستند و حتی خود برای خرید اقدام می کنند. در این مورد نیازی به بازاریابی های معمول نیست و همه کارها توسط این افراد انجام می شود. رایج ترین راه برای فروش یکجای محصول قارچ، فروش به دلالان است که البته یک مشکل جدی دارد. دلالان همیشه قیمت خرید کمتری را پرداخت می کنند ولی مشتری دائمی همه تولیدات قارچ هستند. برای همین توصیه می شود که همزمان محصول خود را هر چقدر هم محدود باشد به چند نفر بفروشید.

3- صادرات قارچ

با توجه به فضای افزایش نرخ ارز و نگرانی مردم از افزایش هزینه های زندگی، بر عکس برای تولید کنندگان قارچ موقعیت بسیار خوبی پیش آمده تا از این فضا نهایت استفاده را ببرند و در حال حاضر که در حال نگارش این مقاله هستیم صادرات قارچ رونق بسیار خوبی گرفته است و تولید کننده های بزرگ و کوچک با هم و با همکاری هم، بار صادرات قارچ را به کشورهای همسایه مثل عراق و امارات و کویت و قطر و حتی روسیه را تامین می کنند و ظرف این ده سال گذشته فضا به این خوبی برای صادرات قارچ فراهم نبوده است.

در حالی­که تولید یک شغل در کشور هزینه ای معادل یک میلیارد تومان را به دولت تحمیل می کند با یک سالن پرورش قارچ به ظرفیت 25 تن حداقل 3 شغل دائمی به صورت مستقیم ایجاد می شود و شما بفرمایید در کدام رشته از صنعت و کشاورزی یا صنف خدمات چنین امکانی وجود دارد.