همه چیز درباره درخت آناناس

آناناس میوه ای است گرمسیری از خانواده برومیلیاسه که تا کنون 1800 گونه از آن در 46 جنس شناسایی شده است. گیاهان این خانواده دارای صفات مشترکی می باشند از جمله این خصوصیات می توان به تشکیل برگ بر روی ساقه ای کوتاه و فشرده (حالت روزت) اشاره کرد که وسط آن ها حفره ای به وجود می آید که ساقه گل دهنده از میان آن ها ظاهر می شود.

گل ها بسیار زیبا و جذاب هستند و درخشندگی آن ها در کنار جذابیت برگ ها خودنمایی می کند. همه آن ها ریشه گوشتی دارند ولی مقدار زیادی از آب مورد نیاز خود را از طریق آب جمع شده در حفره وسط برگ ها جذب می کنند که اهمیت وجودی ریشه ها را کم رنگ می کند، به طوری که می توان تا ریشه دار شدن اندام های گیاه در زمان تکثیر آب مورد نیاز گیاه را از طریق حفره میانی برگ ها تامین کرد.

این موضوع در نهال های به وجود آمده از بذر نیز دیده می شود به طوری که ریشه های اولیه عمر زیادی ندارند و از بین می روند و ریشه های ثانویه که قدرت انشعاب و نفوذ بهتری در خاک دارند جای آن ها را می گیرند و رطوبت مورد نیاز از حفره میانی تامین می شود.

بوته های آناناس:
قسمت فوقانی برگ ها قرمز ابلق و زیر آن ها خاکستری مایل به نقره ای است. در بعضی ارقام، کناره و زیر برگ دندانه دار است. حالت قرار گرفتن برگ ها مارپیچی است به طوری که برگ اول و سوم بر روی یکدیگر قرار می گیرند (در کشور فیلیپین از فیبر موجود در برگ آناناس نوعی پارچه تهیه می کنند).

حداکثر ارتفاع بوته یک متر که با گذشت زمان بوته پهن می شود و تا 5/1 متر مربع فضا را اشغل می کند که می تواند ناشی از تولید پاجوش باشد. در حال حاضر مزارعی در دنیا وجود دارد که 30 سال قدمت دارند اما بهترین و عاقلانه ترین راه احیاء، احداث مجدد باغ هر 3 تا 4 سال یک بار است. میوه آناناس بر روی یک دمگل بلند و در انتهای ساقه گل دهنده ای به طول 7 تا 15 سانتیمتر تشکیل می شود.

گل های آناناس:
تعداد گل بر حسب رقم 100 تا 200 عدد است که اجزاء آن مضربی از عدد 3 شامل 3 کاسبرگ که حفره ای به وجود می آورند که در قسمت بالایی به رنگ آبی و بنفش و در پایین سفید رنگ است که بسیار جذابند 6 پرچم یا تخمدانی تحتانی و 3 برچه ای که هر برچه 14 تا 20 تخمک دارد که در دو ردیف قرار دارند.

کلاله از نوع 3 قسمتی است و باز شدن گل ها از زمان ظهور گل 10 تا 20 روز طول می کشد و میوه از کلیه قسمت های تخمدان، گل و نهنج به وجود می آید. دو خصوصیت در آناناس باید مد نظر قرار گیرند اول این که ظهور گل را می توان با اضافه کردن پودر سفید رنگ اتفون به غلظت PPM1000 در آب و پر کردن حفره وسط برگ ها جلو انداخت و سبب گل انگیزی در آناناس شده زیرا اتفون سبب آزاد شدن اتیلن و تحریک گل دهی و رشد و نمو سلول های گیاهی است.

زمان گل دادان آناناس:
گل معمولا بعد از 15 ماه از زمان کاشت ظاهر می شود که دو جنسی است اما میوه بدون دخالت گل نر تشکیل می شود. در ارقام دارای بذر (N2) گرده فعال است که به دلیل خود ناسازگاری عمل اخته کردن گل و گرده افشانی توسط دست از سایر ارقام سازگار انجام می شود.

بهترین زمان این کار صبح زود در زمان باز شدن گل ها است و این کار برای تهیه بذر و بررسی صفات به وجود آمده از توارص انجام می شود. نکته قابل توجه این که عمل گرده افشانی بر گل ها در طبیعت توسط پرندگان انجام می شود.

مشخصات آناناس:
آناناس گیاهی علفی، تک لپه و دائمی بوده و بومی مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی می باشد. آناناس در بین گیاهان گرمسیری پس از موز و انبه مهم ترین میوه بوده و بزرگ ترین تولید کنندگان آن تایلند، فیلیپین و برزیل می باشند.

آناناس مثل موز یک گیاه منوکارپ است، یعنی بوته آن یک بار گل و میوه می دهد و پس از آن از بین می رود و میوه در سال های قبل روی شاخه های فرعی به وجود می آید.

میوه آناناس در سال دوم بعد از برداشت تولید می شود که اصطلاحا به آن محصول اول روی شاخه های اصلی به وجود می آید. طول کاشت تا برداشت اولین محصول آناناس بسته به شرایط مختلف بین 15 تا 22 ماه طول می کشد.

شرایط محیط رشد مناسب آناناس:
آناناس در مقابل خشکی و گرما نیز مقاومت خوبی دارد و سرمای صفر تا 5 درجه سانتیگراد را نیز تحمل می کند اما میوه آن در صورت مواجهه با دمای کمتر از 1 درجه سانتیگراد سرما زده می شود و از نظر شکل تغییر می کند و ویتامین C و قند موجود در آن کاهش می یابد که سبب تغییر مزه در آن می گردد و اگر این سرما در زمستان تشکیل و ظهور گل باشد سبب کاهش کیفیت گل می شود. طول برگ آناناس معادل یک متر و عرض آن ها 6 تا 7 سانتیمتر است.

خاک های مناسب برای پرورش آناناس لومی شنی با زهکش مناسب می باشند. خشکی را به مدت طولانی تحمل کرده و pH مناسب برای آن 4/5 تا 6/5 است. از نظر شرایط آب و هوایی، آناناس در دمای 16 تا 35 درجه سانتیگراد رشد می کند اما بهترین دما برای آن 26-20 درجه سانتیگراد می باشد و دماهای پایین تر و بالاتر، در کیفیت و نسبت قند به اسید میوه تأثیرگذار است. البته میزان دمای مطلوب در گونه های مختلف آناناس متفاوت است به عنوان مثال مقاومت رقم Queen نسبت به تغییرات دما از رقم cayenne بیشتر است.

میزان آب مورد نیاز برای رشد درخت آناناس:
این گیاه در مناطقی که بارندگی سالیانه حدود 600 میلیمتر باشد، به آبیاری نیاز ندارد اگرچه به منظور برداشت میوه در حجم تجاری، به 1000 تا 1500 میلیمتر بارندگی (یا آبیاری) سالیانه و رطوبت نسبی 70 تا 80 درصد نیاز دارد.

گیاه آناناس خاکی با عمق متوسط 0.5 نا 1 متر با زهکش خوب و بافت لوم رسی - شنی یا بافت شنی را می پسندد. بهترین pH برای آن حالت اسیدی است که محدوده 5/6 - 4/5 برای آن مناسب است. البته در برخی منابع، محدوده 5.6- 5 درج شده است. این گیاه به زهکشی پایین بسیار حساس است و در خاک بایستی مقدار زیادی مواد آلی و پتاسیم وجود داشته باشد. برای تولید یک محصول خوب٬ خاک باید غنی و حاصلخیر باشد.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
آناناس با عطر ویژه اش، یکی از میوه های منحصر به فرد دنیا محسوب می شود و بسیار لذیذ مقوی است. آناناس سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی مختلف از جمله ویتامین A، ویتامین C، ویتامین های گروه B، کلسیم، فسفر و آهن است و در درمان برخی بیماری ها و ناراحتی های جسمی، نقش درمان کننده دارد. این میوه شیرین و خوشمزه تقریبا در تمام گروه های سنی طرفدار و علاقمند دارد.

میوه خام و رسیده آناناس حاوی یک آنزیم پروتئولیتیک به نام "بروملین" یا "بروملائین" است که اولین مرتبه در سال 1981 میلادی از آن استخراج شد. این ماده در میوه آناناس به میزان کمی وجود دارد و بیشتر در ساقه آن به فراوانی یافت می شود. بروملین به عنوان ضد آماس پس از اعمال جراحی دندان، جراحی زنان، جراحی عمومی، درمان کوفتگی ها، خون مردگی ها، زخم های بعد از تصادفات و آبسته ها به کار می رود. از عصاره بروملین کپسول، کرم یا پانسمان های پزشکی تهیه می کنند.

بروملین موجود در آناناس:
بروملین موجود در آناناس عملکرد پروتئینی را که در 30 درصد سرطان ها دخیل است، متوقف کرده و قادر است سیستم ایمنی بدن را برای هدف قرار دادن و نابود ساختن سلول های سرطانی تحریک کند. دریافت زیاد این آنزیم به مدت چند ماه باعث از بین رفتن تومورهای سرطانی می شود بدون این که عارضه جانبی ایجاد کرده باشد. این خاصیت آناناس به ویژه در سرطان سینه، ریه، روده بزرگ، تخمدان و سرطان پوست به اثبات رسیده است.

آناناس برای دردهای ناشی از آرتروز و آرتریت:
آناناس دردهای ناشی از آرتروز و آرتریت را تسکین می دهد. این خاصیت آناناس به وجود آنزیم بروملین باز می گردد که یک ضد التهاب طبیعی فوق العاده است. بدن به راحتی می تواند این آنزیم را جذب و وارد خون کند. در این صورت این آنریم باعث تنظیم فعل و انفعالات شیمیایی بدن می شود و از بروز التهاب در بدن جلوگیری می کند. این آنریم گرما، قرمزی موضعی و ورم این بیماری ها را کاهش می دهد.

آناناس برای افراد مبتلا به اضافه وزن:
آناناس برای افراد مبتلا به اضافه وزن مناسب بوده و این افراد می توانند در دوره رژیم لاغری خود از آن بهره ببرند زیرا بروملین موجود در این میوه باعث تخریب فیبر های کلاژن که سلول های چربی را در خود ذخیره می کنند می شود. بروملین ضد احتباس آب است و آب جمع شده در سطح سلولیت ها را از بین می برد. آناناس میوه ای اشتها برانگیز بوده و برای افراد که با هضم غذا مشکل دارند، بسیار مناسب است. این میوه اسید معده و نفخ را کاهش می دهد.

حتما دیده اید که هنگامی که به عیادت بیمار به ویژه افرادی که به تازگی جراحی کرده اند می روند، آناناس می برند. در خصوص دلیل این امر گفته می شود بروملین موجود در آناناس، باعث التیام زخم ها می شود زیرا جریان خون را بیشتر کرده و سبب می شود مواد مغذی سریع تر به زخم ها برسد. البته لازم به ذکر است که بروملین در فرایند کنسروسازی و پخت از بین می رود از این رو آناناس تازه نسبت به کمپوت آناناس، خواص بیشتری دارند.

تکثیر آناناس:
آناناس به روش جنسی (بذر) تکثیر نمی شود و از بذر فقط در برنامه های اصلاحی استفاده خواهند کرد. بذر آن دارای پوسته سخت بوده خواب ندارد و قوه نامیه آن هم کم است. بنابراین ازدیاد آناناس به روش های غیر جنسی و قطعات تکثیری مختلف صورت می گیرد.

انواع قطعات تکثیری مختلف در آناناس:
پاجوش ها: این اندام ها روی ریشه تشکیل می شوند و تعداد آن ها در هر بوته آناناس خیلی کم است و از صفر تا یک عدد می باشد. به همین خاطر، روش مطمئنی برای تکثیر آناناس نمی باشد. پاجوش ها سریع تر از همه قطعات تکثیری رشد رویشی خود را طی می کنند و پس از 12 الی 14 ماه میوه می دهند.

شاخه های فرعی: این شاخه ها روی ساقه اصلی تشکیل شده و تعداد آن ها بین صفر تا 3 عدد می باشد. اگر به شاخه های فرعی اجازه رشد کافی داده شود تبدیل به محصول راتون می شوند، ولی می توان آن ها را از گیاه اصلی جدا کرده و جداگانه کاشت. شاخه های فرعی 18 تا 20 ماه بعد از کاشت گل می دهند.

اسلیپ: این اندام ها در انتهای شاخه اصلی و روی دم گل آذین به وجود می آیند. تعداد آن ها در هر گیاه 5 تا 10 عدد می باشد. زمانی که وزن هر کدام از آن ها به 300 تا 500 گرم رسید، آن ها را جدا کرده به عنوان گیاه تکثیری می کاریم. اسلیپ ها 16 تا 18 ماه پی از کاشت گل می دهند.

هاپس: این اندام از زیر میوه و از نزدیکی اسلیپ خارج می شوند و 18 الی 20 ماه پس از جداسازی از گیاه مادری و کاشت گل می دهند.

تاج: به برگ های فشرده بالای میوه تاج می گویند که حاوی جوانه بوده و می توان از آن ها به عنوان اندام تکثیری استفاده کرد. گیاهان حاصله از تاج یکنواخت بوده و می توان تاج ها را از میوه جدا کرده و کشت نمود. تاج ها دیرتر از سایر قطعات تکثیری میوه می دهند و پس از 2 الی 22 ماه میوه می دهند.
از بین اندام های گفته شده اسلیپ ها، شاخه های فرعی و تاج برای تکثیر مناسب تر هستند. علاوه بر این ها می توان ساقه اصلی گیاه را نیز مانند دیفن باخیا قطعه قطعه کرد و هر قطعه را جداگانه کاشت. همچنین در آناناس در حد فاصل ریشه و ساقه قسمتی به نام بووت یا استومپ وجود دارد که می توان ریشه دار کرد و کاشت.