همه چیز در مورد درخت کاکائو

همه چیز در مورد درخت کاکائو، پرورش و کاشت کاکائو
کاکائو درختی است از تیره پنیرکیان که برگهایش ساده و متقابل و گلهایش منظم و کوچک و قرمز رنگ در همه فصول وجود دارد. میوه شا سته و زرد رنگ است و به اندازه یک خیار محتوی 25 تا 45 دانه است.میوه های این گیاه را پس از چیدن انبار می کنند تا بپوسد و پس از آن دانه ها را جمع آوری می کنند و به مصرف می رسانند که از آن پودر کاکائو تهیه می شود.دانه این گیاه تقویت کننده قلب است و به علاوه محتوی مقدار زیادی ازنه و چربی است از کاکائو شکلات نیز تهیه می کنند.

درخت کاکائو در منطقه حائل بین عرض جغرافیائی 10 تا 20 درجه در شمال و جنوب خط استوا می روید. گاه به این منطقه کمربند کاکائویی نیز گفته می شود. درخت کاکائو اغلب زیر سایه درختان بزرگ تر رشد می کند. میوههای درخت کاکائو حدوداً 30 سانتی متر طول دارند. رنگ میوه ممکن است زرد مایل به قهوه ای یا ارغوانی باشد. هر میوه بین 20 تا 40 دانه دارد که داخل یک بافت گوشتی صورتی ترش و شیرین کنار هم قرار می گیرند.

در مورد کاکائو

امروزه در بسیار از نقاط دنیا درخت کاکائو کشت داده می شود، اما عمده ترین تولیدکنندگان کاکائو در جهان ساحل عاج، غنا، اندونزی، نیجریه، برزیل، کامرون، اکوادور، ایران، ترکیه، روسیه، افغانستان، جمهوری دومنیکن و پاپوآ گینه نو هستند. برخی دیگر کشورهای تولید کننده در مقیاس کوچک تر عبارتند از ماداگاسکار، مالزی، مکزیک، برخی از کشورهای جزیره ای حوزه کارائیب مثل گرانادا و کوبا و بالاخره تعدادی از جزایر اقیانوس آرام مثل ساموآ

درخت کاکائو، درختی کوچک به طول 4 تا 8 متر است. این درخت همیشه سبز و از خانواده پنیرکیان و بومی نواحی گرمسیر آمریکای جنوبی و مرکزی می باشد. قسمت قابل استفاده این گیاه، بذرهای آن است که داخل غلاف هایی قرار گرفته و پس از فرآوری به صورت پودر کاکائو یا شکلات به بازار عرضه می گردد.
کاکائو، به دانه های چرب تخمیر شده و خشک شده درخت کاکائو اطلاق می شود. این گیاه از نظر خواص و خصوصیات، به قهوه شباهت دارد.
تقریباً 40 درصد از کاکائوی تولید شده در سراسر جهان را سه ناحیه ی ساحل عاج، غنا و اندونزی تولید می کنند. ولی کشورهای هلند و ایالات متحده آمریکا بیشترین تولید فراورده های کاکائو را بر عهده دارند.

خصوصیات گیاهشناسی: درخت کاکائو، درختی همیشه سبز به ارتفاع 4 تا 8 متر و از خانواده Malvaceae (پنیرکیان) می باشد. برگ های این گیاه، متناوب، یکپارچه، بدون لُب، به طول 10 تا 40 سانتیمتر و پهنای 5 تا 20 ساتیمتر است. گل های درخت به صورت خوشه هایی روی تنه اصلی یا شاخه های فصل های قبل تشکیل می شود. این گل ها کوچک و به قطر 1 تا 2 سانتیمتر و دارای کاسه گل صورتی رنگی هستند.

میوه این گیاه که به صورت غلاف است، 15 تا 30 سانتیمتر طول و 8 تا 10 سانتیمتر عرض دارد. غلاف های رسیده، زردرنگ یا نارنجی رنگ می باشند و حدود 500 گرم نیز وزن دارند. هر غلاف حاوی 20 تا 60 بذر می باشد.

کاشت گیاه کاکائو
کاکائو درخت حساسی بوده و نحوه کشت و نگهداری آن در طعم نهایی محصولش بسیار موثر است. درخت کاکائو نوعی گیاه همیشه سبز گرمسیری است که همواره شکوفه می دهد و تقریباً تا ارتفاع 20 تا 30 فوت (تقریباً 6 تا 9 متر) رشد می کند. فردی به نام کارولاس لینائوس به این گیاه نام علمی Theobroma را داد. معنی این نام غذای رب النوع ها می باشد. یعنی در زمان های قدیم، کاکائو را غذای خدایان به شمار می آوردند.

آب و هوا و دما مناسب پرورش درخت کاکائو: درخت کاکائو نوعی گیاه همیشه سبز گرمسیری است

نور و باد:این درخت به نور مستقیم خورشید حساس است از این رو در مزارع کاکائو ردیف هایی از درختان بلند تر از این درخت می کارند تا سایه آن مانع رسیدن نور مستقیم به درخت شود

خاک مناسب کاکائو: همچنین به خاکی که خلل و فرج کافی داشته و پر منفذ باشد نیاز دارد. البته درخت کاکائو در زمین های پست مرطوب رشد نمی کند.این درخت به خاک هایی با منافذ زاید و زهکش خوب نیاز دارد

این گیاه 4 تا 5 سال پس از کاشت، شروع به میوه دهی می کند. زمانی که گیاه کاکائو به سن محصول دهی رسید، سالانه 6000 شکوفه می دهد، اما تنها 20 غلاف تولید می نماید.

کاشت بذر کاکائو: مشاهده روند رشد سریع دانه های کاکائو خیس

به نظر من، از روز پنجم تا نهم خیس شدن مرحله بهتر برای بذر است.پس از گذشت 10 روز از رطوبت، ریشه ها ضعیف می شوند، زیرا آنها نیاز به فضای بیشتری دارند و مواد مغذی مناسب برای رشد دارند،

من نمی دانم چه اتفاقی برای دانه های کاکائو رخ خواهد داد که 15 روز در معرض قارچ کش قرار می گیرند.

انواع گونه های کاکائو:
برای مصرف انسان سه نوع دانه کاکائو مناسب وجود دارد.
آنها کریولو (Criollo)، فوراستروس (Forasteros) و ترینیتاریو (Trinitario) هستند. کریولو در اسپانیایی به معنای "بومی" است. این همان نوع کاکائویی است که در 1502 توسط کریستف کلمب (Christopher Columbus) در جزیره گوانایا (Guanaja) کشف شد. کریولو در سراسر آمریکای جنوبی که هوایی معتدل و خاکی غنی دارد، یافت می شود. این نوع کاکائو به عنوان شاه دانه کاکائو شناخته می شود. رایحه بسیار ملایم و میزان اسیدیته کمی دارد. این دانه ها کمیاب ترین و گران ترین دانه های کاکائو به شمار می ایند.
فوراستروس در اسپانیایی به معنی "خارجی" است. منطقه اصلی آن کوهستانهای آمازون است و این نوع کاکائو 80% کل کاکائو تولید شده در جهان را تشکیل می دهد. درخت آن بلند و قوی است اما متاسفانه رایحه ضعیف و تلخی دارد. شکلاتی که از دانه های فوراستروس ساخته می شود بسیار تیره و تقریبا سیاه رنگ است و طعم تلخ و تا حدودی ناخوشایند دارد.اما همیشه استثنائاتی هم وجود دارد. پرورش دهندگان کاکائوی فوراستروس در اکوادور (Equador) موفق شده اند نوع بسیار خوبی از آن را پرورش دهند که به Le Cacao Nacional معروف است.
ترینیتاریو دانه پیوندی از دو نوع مذکور است. این گونه کاکائو پس از حادثه طبیعیی که موجب از بین رفتن بیشتر درختان نوع کریولو در ترینیداد (Trinidad) شد، به وجود آمد. 30 سال بعد نوع فوراستروس به جزیره وارد شد و در آنجا کاشته شد. باقیمانده درختهای کریولو با درختهای جدید بارور شدند و به زودی گونه ترینیتاریو به وجود آمد. این گونه دارای طعم کریولو و میزان بالای باردهی فوراستروس است. در حال حاضر این گونه بیشتر در اندونزی، آمریکای جنوبی، جزایر و…
داشت و مراقبت کاکائو

گل درخت کاکائو:
گل درخت کاکائو بسیار زیبا است و تقریبا در تمام طول سال دیده می شود. در واقع درخت کاکائو در طول سال غرق گل است زیرا تعداد این گلها حدود 50000 عدد در سال است. یک نکته جالب در باره گل کاکائو این است که علی رغم ظاهر زیبای آن، این گل هیچ بو یا طعمی ندارد و به همین دلیل حشراتی که موجب گرده افشانی گلها می شوند، به آن جذب نمی شوند. درنتیجه از هر هزار گل تنها یکی به میوه کاکائو تبدیل می شود.
درحالی که بیشتر گل های درختان مختلف توسط زنبور یا پروانه ها گرده افشانی می کنند، گل های درخت کاکائو توسط یک سری حشرات کوچک بال به نام Forcipomyia گرده افشانی انجام می دهند.

فرایند رشد میوه:
رنگ میوه رسیده کاکائو طیف وسیعی از زرد-قهوه ای تا قرمز را در بر می گیرد. بسته به نوع میوه، 8-4 ماه طول میکشد تا میوه برسد. هر میوه شامل چیزی حدود 30 دانه بیضی شکل است که با ماده خمیر مانند ترش و شیرینی پوشیده شده است. اگر یک دانه کاکائوی تازه را گاز بزنید، اصلا نمی توانید باور کنید که پشت این مزه ترش و تلخ، عطر بی نظیر و مزه عالی شکلات نهفته باشد. زیرا تا رسیدن به این محصول لوکس و گران قیمت راه زیادی باید طی شود.

میوه درخت کاکائو:
میوه های سنگین درخت کاکائو مستقیما بر روی تنه و شاخه های بزرگ درخت میروید. این نوع الگوی رویش cauli flory نام دارد. جالب اینکه در نقاشیهای قدیمی اروپایی از این درخت میبینیم که میوه ها - مانند دیگر درختان میوه - در انتهای شاخه های کوچک نقاشی شده اند. اروپاییان با نخوت خاص خود در آن زمان تصور می کردند که نقاشان بومی آمریکای جنوبی این درخت را اشتباه ترسیم کرده اند نه آنها! ده سال طول میکشد تا درخت کاکائو به بلوغ برسد. در این زمان طول آن به 9 تا 11 متر می رسد و بهترین میوه از آن به عمل می اید. البته در مزارع کاکائو درخت را در حد 6-5 متر کوتاه می کنند تا چیدن میوه از آن ساده تر باشد.

آفات و بیماری های درخت کاکائو: از جمله آفات و بیماری هایی که می توانند برای کاکائو مشکل ایجاد کرده و خسارت وارد کنند شامل: حشرات برگ خوار به خصوص Sahlbergella singularis و Distantiella theobroma در غرب آفریقا و Helopeltis spp. در جنوب شرقی آسیا و همچنین حشره Conopomorpha cramerella در جنوب شرق آسیا که غلاف میوه را سوراخ می کند، می باشد.

موش ها و بندپایان نیز از آفات این درخت محسوب می شوند. بیماری های قارچی که توسط قارچ های Moniliophthora roreri، Moniliophthora perniciosa، Ceratocystis، dahliae Verticillium، Oncobasidium theobromae ایجاد می شود از جمله بیماری های قارچی درخت کاکائو است.

برداشت کاکائو

چیدن محصول ار این درخت باید با دقت صورت گیرد و در هنگام چینش نباید به تنه یا برگهای آن آسیبی وارد شود. از این رو میوه کاکائو را با دست می کنند.

گیاه کاکائو در هفت میلیون هکتار از اراضی کره زمین کشت می شود. تقریباً 40 درصد از کاکائوی تولید شده در سراسر جهان را سه ناحیه ی ساحل عاج غنا و اندونزی تولید می کنند (هر کدام تقریباً 15 درصد کاکائو تولید می کنند). کشورهای دیگر از جمله برزیل، نیجریه و کامرون به میزان کمتر کاکائو تولید می نمایند. سالانه سه میلیون تن کاکائو تولید می شود. کشورهای هلند و امریکا بیشترین تولید فراورده های کاکائو را بر عهده دارند.

هر غلاف کاکائو دارای پوسته زبر و چرم مانندی است که تقریباً 5/1 اینچ ضخامت دارد. داخل غلاف، گوشت باریک صورتی رنگی وجود دارد که شیرین مزه است، اما قابل خوردن نیست. داخل این گوشت، 30 تا 50 دانه که ظاهر آنها شبیه دانه بادام است وجود دارند. این دانه ها نرم بوده و به رنگ صورتی یا بنفش هستند. به محض این که دانه ها می رسند، غلاف ها را با استفاده از چاقوی منحنی که روی تیرک بلندی قرار گرفته جدا می کنند. سپس غلاف را باز می کنند و اجازه می دهند تا محتویات آن خشک شود و برای مرحله ی بعدی که تخمیر دانه است آماده شود.

بعد از خشک شدن، دانه ها را در می آورند و روی هم داخل کوزه یا روی شبکه ای انبار می کنند. حال می گذارند تا دانه ها عرق نموده و تخمیر شوند. کیفیت دانه که در ابتدا طعم بسیار تلخی داشت، به همین فرایند تعریق دانه کاکائو بستگی دارد. اگر دانه را بیش از حد تخمیر کنیم، خراب می شود. اگر هم کمتر از حد لازم تخمیر نماییم، طعمی همچون سیب زمینی خام پیدا می کند که هر لحظه ممکن است گرفتار افت زنگ شود.

سپس دانه های کاکائو را پخش می کنند و مدام آنها را زیر و رو می کنند تا دانه ها خشک شوند. هنگامی که کشت گیاه در مقادیر زیاد صورت می گیرد، این عمل را به وسیله ی سینی های بسیار بزرگ انجام می دهند. این سینی ها را یا زیر نور آفتاب قرار می دهند یا در سایه و تحت حرارت مصنوعی می گذارند تا دانه ها خشک شوند. در نهایت، دانه ها را با کمک پای برهنه بهم آمیخته، لگد مال و له می کنند و گاهی، در طول انجام این فرایند، خاک رس قرمز را با اب مخلوط نموده و روی دانه ها می پاشند تا دانه ها خوشرنگ تر شوند. با انجام این عمل، دانه ها براق تر شده و همچنین از کپک زدگی آنها در طول حمل و نقل به کشورهایی که کاکائو در آن نواحی کشت نمی شود، جلوگیری به عمل می آید.

میوه و دانه های کاکائو
به دلیل میزان اندک گرده افشانی و باروری، هر درخت حدود 50 تا 60 میوه در سال تولید می کند. در نتیجه پس از اینکه میوه ها عمل آمده و دانه ها جدا شدند، میزان تولید هر درخت در سال چیزی حدود 10-7 کیلو دانه خواهد بود. هر دانه کاکائو حدودا شامل 54% کره کاکائو، 11٫5% پروتئین، 9% نشاسته و صدها عنصر دیگر از جمله تئو برومین (Theobromin)، کافئین (caffeine) و روغنهای آروماتیک (aromatic oils) بودار است. تئوبرومین اثری مانند کافئین دارد و به همین دلیل مصرف شکلات، به خصوص برای کودکان باید محدود باشد.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی: از کاکائو برای مصارف مختلف استفاده می کنند. در تهیه ی انواع کیک، انواع نوشیدنی ها و برای تزئین مواد غذایی مختلف از پودر کاکائو استفاده می شود. جدا از خوشمزه بودن و عطر و طعم آن، کاکائو برای سلامتی هم با اهمیت است. این ماده خواص آنتی اکسیدان داشته که ضد سرطان است. کاکائو سه برابر چای سبز، از ابتلا به سرطان جلوگیری می نماید.
خواص دارویی و درمانی کاکائو برای بدن
کاکائو علاوه بر خوش عطر و طعم بودن، برای حفظ سلامتی نیز مهم است. این ماده خواص آنتی اکسیدان داشته که ضد سرطان است. کاکائو سه برابر چای سبز، از ابتلا به سرطان جلوگیری می نماید.
همچنین کاکائو به عنوان دارویی انرژی بخش، شادی آفرین و تقویت کننده قلب شناخته می شود. مطالعات نشان می دهد که کاکائو سبب کاهش فشار خون و تنظیم کلسترول بد در خون می گردد. این گیاه به عنوان ضدعفونی کننده و انگل کش نیز مورد استفاده قرار می گیرد. از خواص دیگر کاکائو می توان به خاصیت ادرارآوری، قاعده آوری و سقط کنندگی آن اشاره کرد. در بعضی از نقاط دنیا از کاکائو برای درمان سوختگی، سرفه، خشکی لب ها و چشم استفاده می کنند.

کاکائو انرژی بخش بوده و باعث از بین رفتن بی حالی، سختی های زایمان، حاملگی و روماتیسم می شود. محلی ها از کاکائو در درمان مارگزیدگی و جراحت ها نیز بهره می بردند. به علت وجود تانن در پوسته و ریشه کاکائو، فعالیت ضدتوموری برای این گیاه نیز پیش بینی شده است. کاکائوی خالص و تصفیه نشده اثر آنتی اکسیدانی قوی در پیشگیری از بیماری های قلبی و سرطان دارد، اما طی فرآیند شکلات سازی، مقدار زیادی از مواد آنتی اکسیدانی آن از بین می رود. بنابراین می توان گفت شکلات تهیه شده از کاکائو به دلیل انجام فرآیند در کارخانه خواص مفید دانه کاکائوی خالص را ندارد.

کاکائوبه عنوان دارویی انرژی بخش، شادی آفرین و تقویت کننده قلب شناخته می شود.

در بعضی از مطالعات ثابت شده است کاکائو باعث کاهش فشار خون و تنظیم کلسترول بد در خون می شود.

این گیاه به عنوان ضدعفونی کننده و انگل کش نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

از خواص دیگر کاکائومی توان به خاصیت ادرارآوری، قاعده آوری و سقط کنندگی آن اشاره کرد.

در بعضی از نقاط دنیا از کاکائو برای درمان طاسی، سوختگی، سرفه، خشکی لب ها و چشم استفاده می کنند.

کاکائو انرژی بخش بوده و باعث از بین رفتن بی حالی، سختی های زایمان، حاملگی و روماتیسم می شود

محلی ها از کاکائودر درمان مارگزیدگی و جراحت ها نیز بهره می برند.

به علت وجود تانن در پوسته و ریشه کاکائو، فعالیت ضدتوموری برای این گیاه نیز پیش بینی شده است.

کاکائوی خالص و تصفیه نشدهاثر آنتی اکسیدانی قوی در پیشگیری از بیماری های قلبی و سرطان دارد، اما طی فرآیند شکلات سازی، مقدار زیادی از مواد آنتی اکسیدانی کاکائو از بین می رود. بنابراین می توان گفت شکلات تهیه شده از کاکائو به دلیل انجام فرآیند در کارخانه خواص مفید دانه کاکائوی خالص را ندارد.

کاکائودارای 8 الی 10 درصد نشاسته، 11 الی 18 درصد مواد سفیده ای، 2 الی 3 درصد کافئین، 1 الی 3 درصد تئو برومین و در حدود چهار درصد مواد معدنی می باشد

مصرف کاکائوبرای اشخاصی که مبتلا به مسمومیت و ناراحتی های کلیه، کبد می باشند مفید است

از دانه های کاکائوانواع روغن های طبی را می سازند، استعمال این روغن ها در موارد ترک پوست به خصوص ترک پا، پاشنه پا و صورت اثر درمانی مثبتی دارد

نوشابه کاکائو

اگر پوست هسته کاکائورا دم کنید، نوشابه مطبوعی از آن به دست می آید که بوی شکلات دارد و دارای مقدار زیادی ویتامین و برای تقویت استخوان ها مفید است. مخصوصا به کسانی که دارای نرمی استخوان (راشیتیسم) هستند، مصرف این جوشانده توصیه می شود.

عوارض جانبی

1_ مصرف بی رویه کاکائوموجب تکرر ادرار، کک و مک، زیاد شدن اسید اوریک خون، یبوست، تپش قلب، بی خوابی، کهیر، ناراحتی کبد و اعصاب می گردد

2_ افراد مبتلا به آسم، تپش قلب، تصلب شرائین، کلسترول، نقرس، دیابت، سنگ کلیه، هپاتیت روده و رماتیسم مجاز به مصرف کاکائونمی باشند.

3- مصرف ناصحیح کاکائوباعث عوارض کبدی و قلبی می شود. کسانی که طبع گرمی دارند، باید از خوردن بیش از حد کاکائو و محصولات آن خودداری کنند. برای افراد دچار بیماری قند نیز خوردن کاکائو ممنوع است.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:

قهوه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است و چون جز دسته آلکالوئیدها می باشد بنابراین باید در مصرف آن احتیاط کرده و فقط آن را به عنوان دارو مصرف کردن کسانی که به آن معتاد هستند باید سعی در ترک آن داشته باشند.
قهوه محرک است و هضم را آسان می کند.

تب بر است مخصوصاً تب های نوبه ای را برطرف می کند.

به بدن نیروی کاذب می دهد.

سردرد را برطرف می کند.

مسمومیت های ناشی از مصرف الکل زیاد را درمان می کند.

برای برطرف کردن یرقان مفید است.

ادرار آور است.

در درمان سرفه ای که با بلغم همراه باشد مؤثر است.

دردهای عصبی را درمان می کند.

در درمان سیاه سرفه مفید است.

ضدعفونی کننده است.

گرد قهوه برای سوختگی ها مفید است.

قهوه ضد افسردگی است.

مقاومت ورزشکاران را زیاد می کند.

برونش ها را باز می کند برای مبتلا یان به بیماری آسم مفید است.

برای برطرف کردن تب یونجه مفید است.

از کرم خوردگی دندان جلوگیری می کند.