کاشت و نگهداری انواع درخت در نواحی سردسیر

کاشت و نگهداری انواع درخت در نواحی سردسیر
عوامل مؤثر در درخت کاری

 هوا و اقلیم

پس از بررسی و ارزیابی شرایط آب و هوایی از نظر واقع شدن محل باغ در دامنه، گودی یا دشت، آب و هوای محلی، بروز سرماهای محلی بهاره، جریان بادها و برف گیری، میزان و طول مدت حداکثر سرما وگرما در زمستان و تابستان، زمان شروع نمو در بهار و در صورت نیاز چاره اندیشی برای مشکلات و موانع و بررسی اقتصادی نسبت به احداث باغ اقدام گردد.

عوامل اقلیمی مؤثر در احداث باغ

 درجه حرارت هوا

درجه حرارت هوا در فصول مختلف عاملی است که انسان کمتر می تواند در آن تأثیر داشته باشد. لذا ضروری است که قبل از احداث باغ آماری از میانگین درجه حرارت هوای منطقه در فصول مختلف چندین سال گذشته را در دست داشته باشیم و پس از آن نوع رقم مورد نظر را انتخاب و غرس نماییم.

 سرمای دیررس بهاره

سرما و یخبندان بهاره که در موقع گل دادن درختان یا بعد از آن بروز می کند بیش از سرمای پائیزه صدمه و خسارت وارد می کند. لذا در مناطقی که امکان بروز سرماهای دیررس بهاره زیاد است، بایستی از ارقام دیرگل جهت کشت استفاده نمود.

میزان بارندگی

هر درخت به مقداری آب جهت ادامه حیات خود نیاز دارد و در صورت کافی نبودن بارندگی سالیانه و یا نامنظم بودن این بارندگی، در فصول معین سال بایستی کمبود آن با آبیاری تأمین شود.

بادهای موسمی

در بعضی مناطق، در فصولی از سال بادهای شدیدی می وزد که دارای اثراتی به شرح ذیل است:

الف- در فصل گلدهی باعث ریزش گل و میوه می شود.

ب- باعث به هم خوردن شاخه ها و زخمی شدن شاخه ها و میوه ها می شود.

ج- در حین سم پاش مشکل به وجود می آورد.

د- باعث کج شدن ریشه ها و یا ریشه کن شدن درختان می شود.

ه- مانع پرواز زنبور عسل و گرده افشانی مناسب می شود.

 تابش نور خورشید

تابش نور خورشید سبب انجام عمل فتوسنتز در گیاه و در نتیجه تشکیل مواد غذایی در آن شده و از طرف دیگر باعث ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت گیاهان و گرم شدن زمین می شود.

 تگرگ و برف

برف و تگرگ در بعضی مناطق سبب شکستن شاخه ها و یا زخمی شدن میوه ها و همچنین سبب ریزش گل و میوه می شود. اطلاع ازاین موضوع انتخاب گیاهان مقاومتر را ایجاب می کند.

 رطوبت نسبی هوا

بالا بودن رطوبت نسبی هوا در دیررسی میوه ها همینطور از نظر شیوع بیماری های قارچی مختلف در درختان میوه حائز اهمیت است.

 ارتفاع از سطح دریا

درختان میوه از نظر ارتفاع از سطح دریا هر کدام در حد معینی رشد و نمو می نمایند و این موضوع در انتخاب درختان مناسب برای منطقه اهمیت فراوانی دارد.

 انتخاب زمین

بررسی نوع خاک و آزمایشات خاک شناسی از کار های ضروری در امر درختکاری است، زیرا خاک خود عاملی مؤثر در رشد و نمو درختان است. توجه به شیب و جهت شیب، وضعیت زهکشی و بالا بودن سطح آب زیرزمینی هم از موارد مهم دیگر است که حتما باید مورد توجه قرار گیرد.

 آب کافی و مناسب

میزان آب مورد نیاز درختان میوه نسبت به نوع آنها متفاوت است. البته در زمین هایی که آب مصرفی برای آبیاری از آب های زیرزمینی یا آب رودخانه تأمین می شود، اطلاع از ترکیبات شیمیایی و مواد مختلف موجود در آن و نیز درجه حرارت آب لازم است.

عملیات تهیه ی زمین

پس از آنکه زمین از هر لحاظ برای درختکاری مناسب تشخیص داده شد، اولین کاری که باید انجام گیرد تسطیح آن است.

در زمین های با شیب تند، محل مورد نظر برای احداث به صورت تراس یا سکو درمی آید که هر تراس یا قطعه آن بایستی مسطح باشد. در زمین هایی که شیب کمی دارند نیز در ابتدا باید به تسطیح آن و از بین بردن ناهمواری های جزئی زمین اقدام کرد تا در اثر آبیاری و یا بارندگی زمین شسته نشود، در غیر این صورت خاک قسمت های بالایی شسته شده و ریشه درختان بیرون می مانند و خاک در قسمت های پائین جمع شده و آب ریشه ی درختان پائین دست را فرامی گیرد و به مرور زمان باعث خفگی درختان می گردد.

پس از تسطیح زمین که با وسایل مختلف انجام می گیرد به عملیات ذیل می پردازند.

 تقویت خاک

با توجه به وضع خاک و مقدار مواد آلی موجود، به مقدار لازم حدود 25 تا30 تن کود حیوانی در هر هکتار پخش می شود و بلافاصله زمین به وسیله ی گاوآهن یا هر وسیله ی دیگر شخم زده می شود. عمق این شخم بایستی 35 سانتی متر باشد که کود حیوانی به زیر خاک رفته تا مقداری از دسترسی علف های هرزی که در لایه های سطحی رشد می کند خارج شود و به ویژه در اصلاح لایه های عمقی مؤثر باشد.

 اصلاح خاک

خاک زمینی که برای درختکاری استفاده می شود نباید خیلی سخت باشد و حداکثر میزان رس آن از حدود 30 تا40 درصد بیشتر نباشد، همچنین بیش از حد شنی بودن زمین نیز مناسب نیست. پس در صورتی که زمین خیلی رسی یا شنی باشد باید نسبت به اصلاح آن اقدام کرد. برای زمین های رسی می توان به آن کود حیوانی و یا ماسه افزود و در صورت شنی بودن می توان با اضافه کردن مقداری رس یا کود حیوانی آن را تا حدودی اصلاح نمود.

 زمان کاشت درختان

موقع کاشت درختان با توجه به شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود. به طور کلی در موقع استراحت گیاه می توان به تغییر مکان آن اقدام نمود. معمولاً در مناطق سرد معتدل و یا مناطق سردی که زمستان سخت دارند در دو فصل اواخر پائیز یا اواخر زمستان قبل از بیدار شدن درختان می توان به این کار مبادرت ورزید. اگر سرمای زمستان به اندازه ای شدید نیست که خطر یخبندان و سرما زدگی ریشه ی نهال را در پی داشته باشد، کشت درخت در اواخر پائیز مناسبتر است زیرا موجب جلوافتادن رشد نهال در بهار سال بعد می شود. البته باید دانست که مرکبات را پس از رفع خطر سرما و قبل از شروع فعالیت جدید گیاه در زمین اصلی می کارند.

 فاصله ی درختان

درختان احتیاج به نور، حرارت آفتاب به منظور افزایش دما، مواد غذایی و فضای مناسب در خاک برای رشد و نمو ریشه و سایر قسمت های خود دارند و کشت درخت در فواصل کمتر و نامنظم مانع برآورده شدن نیاز درخت از نظر نور، مواد غذایی و فضای کافی برای ایجاد شاخ و برگ شده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. در تعیین فواصل عواملی به شرح ذیل موثر است:

 رشد و نمو درخت

بعضی از درختان میوه مثل گردو، گلابی، زردآلو و گیلاس در نتیجه ی رشد زیاد فضای زیادتری را اشغال می نماید و باید فاصله آنها از یکدیگر بیشتر باشد.

 شدت یا ضعف تابش نور خورشید

در نقاطی که هوا ابری است طبیعتاً نور خورشید به مقدار کافی به درختان نمی رسد پس باید فاصله درختان را بیشتر گرفت. و برعکس در مناطقی جنوب کشورمان که نور و حرارت شدید و گرم و تشعشع زیاد است، نور زیاد به درختان باعث سوختن برگ و گاهی تنه ی درختان می شود، باید درختان را به هم نزدیک کاشت.

نوع خاک

بهترین فاصله برحسب نوع خاک برای درختان معمولی تعیین گردیده که اندازه ی حداکثر آن مخصوص خاک های حاصلخیز و عمیق و حداقل آن مخصوص اراضی نامرغوب است.

 نوع پایه

پایه ای که پیوند بر روی آن انجام می گیرد در تعیین فاصله مؤثر است. مثلاً وقتی گلابی برروی پایه (به) پیوند زده می شود موجب پاکوتاه شدن گلابی می گردد و در نتیجه فاصله ی لازم بین آنها کمتر خواهد بود یا پیوند زردآلو برروی زردآلو درخت حاصل تنومند شده و فاصله ی بیشتری می خواهد اما زمانی که زردآلو بر روی پایه ی بادام پیوند شود به علت کمی جثه ی درخت حاصل شده، فاصله ی بین درختان کم در نظر گرفته می شود.

 نحوه کاشت درخت

پس از کندن چاله ها بایستی اقدام به غرس نهال نمود ولی قبل از آن باید اقداماتی برای نتیجه گیری بهتر از کار صورت گیرد.

 گودبرداری

پس از آنکه محل درختان در زمین اصلی مشخص شد آنها را با گچ و یا کوبیدن میخ های چوبی علامت گذاری و سپس به کندن گودها یا چاله ها می پردازیم.

الف - زمان گودبردای یا چاله کنی با زمان درختکاری در ارتباط است بدین معنی که اگر موقع کاشت نهال در اواخر پائیز باشد، چاله ها نیز بایستی در پائیز کنده شود. ولی اگر نهال ها در اوائل بهار یا اواخر زمستان کاشته خواهند شد می توان چاله کنی را نیز به اواخر زمستان موکول نمود، اما باید توجه داشت بهتر است حفر چاله ها در پائیز صورت گیرد تا بارندگی های زمستان در داخل چاله پرشده و قسمتی جذب خاک اطراف چاله شود و در اثر یخبندان خاک اطراف چاله خرد و پوک گردد. بدیهی است در این صورت ممکن است چاله ها کمی مرمت لازم داشته باشد.

طرز عمل گودبرداری

در زمان گودبرداری باید دقت شود که خاک سطح زمین در یک سمت چاله و خاک های عمیق تر جدا از آن و در سمت دیگری از چاله ها ریخته شود.

ابعاد چاله ها

ابعاد چاله های مخصوص درختکاری به عوامل مختلفی از قبیل نوع خاک و اندازه ی ریشه نهال و نوع بستگی دارد.

 آماده کردن چاله های غرس نهال

با وجود آنکه قبلاً به تمام زمین کود حیوانی داده شده ولی در موقع کشت درخت نیز باید مقداری کافی کود حیوانی و کود ماکرو ( فسفر- پتاسیم- گوگرد) که دیر حل هستند با خاک سطحی زمین چاله های حفرشده مخلوط و داخل چاله ها ریخته شود، زیرا همانطور که می دانیم درخت مدت زیادی باید در محل خود بماند.

از طرف دیگر افزودن انواع کودها به اطراف ریشه پس از کاشت کار دشواری است. ثانیاً کودهای فسفره و پتاسی که پس از کشت به درخت داده می شود در اثر قدرت لایه های خاک در جذب و نگهداری در سطح فوقانی باقی مانده و به اعماق ریشه درخت نمی رسد. بنابراین برای داشتن درخت سالم و قوی لازم است در موقع کشت، مواد غذایی کافی در اختیار آن گذاشته شود. در موقع کاشتن نهال در چاله باید توجه داشت که گیاه به همان عمق که در خزانه ی زیر خاک بوده، در خاک محل اصلی کاشته شود زیرا در صورت کاشت عمیق تر قسمتی از ساقه به زیر خاک رفته و پس از مدتی خواهد پوسید و ممکن است موجب خشک شدن درخت شود.

با توجه به این که چون پس از کاشتن نهال با آبیاری پای نهال، خاک چاله کمی نشست می کند، این مسئله ممکن است باعث پایین رفتن ریشه شده و بعد ها در اثر کود دادن و امثال آن به تدریج خاک در اطراف قسمتی از تنه قرار گیرد؛ بنابراین نهال باید زمانی کشت شود که خاک به اندازه ی کافی نشست کرده است تا طوقه و به همان عمقی که در نهالستان بوده زیر خاک قرار گیرد و قسمتهایی از ساقه در خاک فرو نرود. به خصوص باید توجه کرد که محل پیوند در خاک مدفون نشود.

گاهی برای اینکه نشست خاک پس از کاشت مشکلی را پیش نیاورد پس از گودبرداری، کوددهی، پر کردن مجدد گودال ها، آبیاری صورت می گیرد و پس از گاورو شدن، چاله ای را به اندازه ی حجم ریشه ی نهال دوباره برداشته و نهال را در عمق لازم در چاله می گذارند.

نهال ها باید حتی المقدور ظرف مدت کمی پس از بیرون آوردن از خزانه به محل اصلی انتقال داده شود. زیرا ریشه های عریان که در معرض آفتاب یا بارندگی قرار می گیرند به سرعت خشک و از بین خواهند رفت. لذا به منظور جلوگیری از خشک شدن ریشه در فواصل دور این کار باید نهال ها بسته بندی و در کیسه ای که پر از کاه یا پوشال مرطوب است قرار داده شوند و به محل اصلی انتقال یابند.