نحوه آبیاری زعفران

آبیاری زعفران
زعفران گیاهی است که نیاز آبی کمی داشته و با توجه به اینکه پیاز زعفران در عمق 20 سانتی کاشته می شود آنقدر آب داده شود که حداکثر رطوبت آن تا عمق 40 سانتی متری در زمین نفوذ نماید زیرا آبی که در عمق بیشتر نفوذ کند قابل جذب ریشه زعفران نبوده و هدر می رود.به جای آب زیاد می توان تعداد دفعات آبیاری را افزایش داد که بازده بهتری خواهد

داشت و با توجه به اینکه زعفران عمدتا در مناطق خشک کشت می شود که دارای دوره طولانی گرما و تابش آفتاب می باشد مدیریت آبیاری بسیار ضروری است. تحقیقات دانشمندان اسپانیا ثابت کرده است که زعفران پس از طی دوره خواب حقیقی حدود 40 الی 50 روز هم احتیاج به درجه حرارت 23 تا 25 درجه دارد که اعضاء برگ و گل را در داخل جوانه خود به وجود آورد و حدود دو هفته نیز باید درجه حرارت خاک به 17 درجه کاهش یابد تا خواب پیاز به کلی شکسته شده و با نزول باران یا یک آبیاری از خاک بیرون آید. پس ملاحظه می کنید که چرا در مناطق سردسیر گل ها زودتر و در گرمسیر دیرتر می رویند زیرا عبور یک جبهه سرد و طولانی و باران و یا آبیاری در شهریور می تواند گل ها را در منطقه سردسبر در هفته اول مهر بیرون آورد و یا ادامه گرمای طولانی تابستان و نبودن جبهه سرد در مهر می تواند گل را در منطقه گرمسیر تا اواخر آبان به تأخیر اندازد اما لازم است بدانیم هم آب زود و هم آب دیر اثر بد باقی می گذارند و در یک سال عادی بهترین زمان آبیاری اول در سردسیر دهه اول مهر و در گرمسیر اواخر مهر می باشد و معمولاً مزارع زعفران 5 بار در سال آبیاری می شوند.

آب اول (بسار آب): که در سردسیر در اوایل مهر انجام می شود و عمل سله شکنی و چهار شاخ زنی پس از این آبیاری انجام می شود و سه هفته بعد گل ها نمودار می شوند.

آب دوم (زاج آب): که معمولاً 40 روز پس از آبیاری اول اتفاق می افتد از ضروریات این آبیاری این است که قبل از آن می باید کود شیمیایی و کود حیوانی مزرعه شخم شود و سپس آبیاری کنیم.
دو آبیاری فوق در توسعه ریشه های پیاز زعفران و رسانیدن غذا به آنها و رشد و نمو گیاه و درشت کردن پیاز دختر بسیار مهم اند و معمولاً پس از این دو آبیاری بارندگی های پاییزه و سپس سرما و برف های زمستانی نیاز آبی زعفران را تأمین می کنند. اما در سال هایی که در پاییز خشکسالی بوده و جبهه هوای گرم دیر از بین برود آب سومی در آذر ماه نیز لازم می شود ولی باید خیلی محتاط بود که مواجه با یخ زدگی زمین نشود که صدمه کلی به پیازها وارد شود بنابراین مصلحت است که از 20 آذر ماه به بعد در سردسیر از آبیاری ممانعت به عمل آوریم.

اگر در زمستان بارندگی و یا برف به مقدار متعارف از آسمان ببارد به کمک دو آبیاری که انجام شده زعفران در دوران شدت رشد فعالیت طبیعی داشته و برگهایش روزی نیم سانتیمتر رشد می کند و در اسفند ماه طول آنها تا 60 سانتیمتر و بیشتر می رسد و پیاز دختر کامل شده و جای مادر را می گیرد و پیاز مادر با ریشه هایش از بین می رود.

آب سوم: در اثر رطوبت زمستانه علوفه هرز می رویند لذا در اوایل اسفند آبیاری سوم انجام می شود که عملیات وجین را آسان تر می کند.

آب چهارم: این آب که تا اواخر اسفند ماه داده می شود برای حفظ رطوبت پیاز در خاک مهم است و درشتی پیاز دختر را حفظ می کند و در سال های مرطوب و در نقاط سردسیر به همین چهار آب بسنده می شود.

آب پنجم (زرد آب): این آب که قبل از زرد شدن برگ های زعفران صورت می گیرد آخرین آبیاری زعفران به حساب می آید و معمولاً در فروردین ماه صورت می گیرد.
توجه کنید که گرچه تحقیقات انجام شده کل نیاز آبی زعفران را در حدود 3000 متر مکعب معلوم کرده است اما در بین دفعات آبیاری آنچه که در اسفند انجام می شود بسیار مهم است زیرا در اسفند و فروردین میزان تبخیر رطوبت خاک و گیاه زعفران به علت گرم شدن هوا و انبوهی برگ ها بیشترین مقدار می شود از طرفی گیاه در این ماه ها ریشه است و نمی تواند نیاز آبی خود را برطرف کند بنابراین در این دوره که مواجه با توقف رشد گیاه می باشد آبیاری اسفند موجب حفظ رطوبت خاک اطراف پیاز شده و لذا رطوبت پیاز جوان به خاک کشیده نمی شود و دوم این که بارانهای اسفند و فروردین بی نهایت با ارزش و مهم اند زیرا برگ ها را شاداب نگهداشته و در برگشت مواد غذائی از برگ ها به پیازها و درشت کردن آنها بسیار مؤثرند و پیش بینی می شود که اجرای آبیاری بارانی در اسفند ماه یا پاشیدن آب با تانکر روی مزارع در سال هایی که اسفند و فروردین خشکسالی می شود مفید واقع شوند.
در تحقیقات اخیر که در قائن صورت گرفته اثرات آبیاری قطره ای مورد بررسی قرار گرفته است که با توجه به آن می توان مصرف آب را به 2270 متر مکعب در هکتار سال کاهش داده و موجب افزایش عملکرد بیشتر شد.

آبیاری تابستانه: در تحقیقی که در سال 1373 به مدت سه سال در بجستان و خضری قائن صورت گرفته انجام یک آبیاری در نیمه مرداد 40٪ محصول را افزایش داده است این تحقیقی بعداً در مشهد نیز تکرار شده و در آنجا نیز روی مزرعه جوان 20٪ به محصول اضافه شده است و تاکنون افرادی زیاد گزارش داده اند که از یک آبیاری در نیمه مرداد افزایش عملکرد به دست آورده اند اما تحقیقات بعدی گزارش داده اند که آبیاری تابستانه کمک به افزایش کنه در پیاز زعفران می نماید که با توجه به ماندگاری زعفران به مدت 8 سال در خاک می تواند موجب خسارت و ایجاد کچلی در مزرعه بگردد. اینک از آن جاکه افزایش محصول در اثر آبیاری تابستانی چشمگیر و قابل توجه است و نمی توان به آسانس از آن چشم پوشی کرد لذا به کشاورزان توصیه می شود حتماً پیازها را قبل از کاشت با کنه کش ضد عفونی نمایند و آنها را عمیق تر بکارند و اگر در سال دوم با نمونه گیری پیازها آلودگی کنه را در خاک مزرعه مشاهده نمی کنند لذا از آنجا که در روش نوین زعفرانکاری ماندگاری پیاز در خاک کوتاه بوده و بیش از 4 سال توصیه نمی شود لذا کنه دارای خسارتی نمی شود و انجام آبیاری نیمه ی دوم مرداد از سال دوم مفید بوده و افزایش عملکرد و سود کشاورز را تأمین می کند.
کشاورزان می باید از اهمیت آبیاری های اسفند غافل نمانده و تأثیر مهم بارندگی های اسفند و فروردین را در درشت شدن پیازها از نظر دور ندارند.

در خراسان به طور سنتی آبیاری مزارع زعفران محدود به چهار آبیاری می باشد، اما در فاصله ماههای مهر و اردیبهشت نیاز آبی زعفران مانند هر گیاه دیگر باید تامین گردد. پس از پایان کاشت پیازهای زعفران که حداکثر تا آخر شهریور ماه طول می کشد حدود 15 تا 10 روز بعد از کاشت اقدام به آبیاری مزرعه می نمایند. در نقاط مختلف خراسان بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه از اواسط مهر ماه تا دهه اول آبان آبیاری زعفران شروع می شود. با توجه که گل کردن زعفران تا حدودی تابع آب اولیه می باشد لذا برای اینکه برداشت زعفران با مشکل مواجه نشود آب اول را در بین قطعات با فاصله چند روز تقسیم می کنند تا بدین وسیله دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد. آب اول زعفران خیلی مهم است و تمام نقاط زمین باید به طور کافی و یکنواخت آب بخورد تا گلهای یک قطعه با هم و هم زمان بیرون آیند.

بعد از گاو رو شدن مزرعه برای سله شکنی از کج بیل و چهار شاخ فلزی یا گاو آهن ایرانی با عمق کم استفاده می شود متعاقب آن زمین را ماله می کشند. سله شکستن زمین باعث می شود که جوانه های گل با سهولت بیشتری از خاک بیرون آمده و رشد قوی و مطلوبی داشته باشند. پس از آبیاری اول به فاصله 20 - 15 روز بعد از آن اولین گلهای زعفران ظاهر می شوند بدیهی است که مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نمی دهد. از اوایل فروردین تا زمانی که رنگ برگها به زردی مایل شود هر 12 - 6 روز یکبار آبیاری انجام می شود. بعد از وجین یک نوبت آبیاری به تاخیر بیفتد تا علفهای هرز از بین رفته و مجددا سبز نشوند. آب آخر در درشت شدن پیاز موثر است.

آزمایشات نشان داده است که یک آبیاری در مرداد ماه می تواند باعث افزایش عملکرد زعفران گردد؛ هر چند تا حصول نتایج موکد دیگر به دلیل افزایش بیماری قارچی در زعفران؛ این آبیاری قابل توصیه نمی باشد.

با توجه به نیاز کم آب زعفران معمولا کشاورزان از روشهای ستی استفاده می کنند ولی می شود با استفاده از روش قطره ای و استفاده از نوار تیپ جهت آبیاری ردیفهای کشت زعفران استفاده نمود.