زنجیره تولید فولاد به کلیه مراحل تولید مواد خام، محصولات میانی، محصولات نیمه پایانی و در نهایت محصولات نهایی فولادی گفته می شود. مواد خام نظیر سنگ آهن، محصولات میانی نظیر شمش، اسلب، بیلت و بلوم، محصولات نیمه میانی نظیر ورق آهن و در نهایت محصولاتی نظیر قوطی، پروفیل و...
با توجه به تعریفی که از جایگاه شمش فولادی در زنجیره فولاد شد، به خوبی می توان فهمید کاربرد شمش تولید محصولات نیمه پایانی و گاهی محصولات نهایی فولادی می باشد. به عنوان مثال برای تولید ورق که یک محصول نیمه پایانی محسوب می گردد از تختال استفاده می شود.
البته در ایران کارگاه هایی هستند که برای تولید ورق از بیلت و بلوم نیز بهر می گیرند ولی به طور معمول برای تولید ورق آهن تختال به کار گرفته می شود. همچنین از بیلت و بلوم برای تولید مقاطعی نظیر میلگرد، نبشی، ناودانی، تیرآهن، هاش و انواع ریل استفاده می نمایند. پس به نوعی می توان گفت که هرکدام از انواع شمش ها کاربردهای مشخصی دارند. این نکته دلیل عمده تولید شمش با مشخصات متفاوت است.
انواع شمش
همان گونه که گفته شد برای تولید هر کدام از انواع محصولات فولادی می بایست از نوعی شمش استفاده نمود. البته در اینجا به این موضوع مهم اشاره می کنیم که محصولاتی که با به کار گیری شمش تولید می شوند همگی با فرآیند نورد گرم تولید می گردند. به این معنی که ابتدا شمش که قبلا به صورت قطعات فولادی ریختگی به دست کارخانه تولیدی می رسد در کوره هایی تا دمای 900 درجه سانتیگراد حرارت می بینند و برای تولید مقاطع و محصولات نورد گرم آماده می گردند. طبقه بندی شمش ها بیشتر بر اساس ابعاد آنها صورت گرفته است. چه آنکه می توان از هر کدام از شمش ها محصولات مختلی را تولید نمود. در ادامه انواع شمش را با هم بررسی می کنیم.
اسلب Slab
اسلب یا تختال از شناخته شده ترین نوع شمش به حساب می آید. ابعاد تختال به نحوی است که عرض آن نسبت به ضخامت بزرگی قابل ملاحظه ای پیدا نموده. از این رو به آن تختال گفته می شود. در واقع این شمش، حالتی تخت دارد. مشخص است که برای تولید محصولی نظیر ورق فولادی بهترین گزینه به حساب می آید.
بیلت Billet
بیلت که در فارسی به آن شمشه هم می گویند (به دلیل شباهت آن به یکی از ابزار بنایی به نام شمشه) دارای مقطعی مربع شکل است. با توجه به اینکه اضلاع بیلت با هم برابر هستند بسیار مناسب برای مقاطع توپر به حساب می آید. در زمانی که بیلت گداخته از میان غلتک های نورد عبور می کند می توان آن را در مرکزی ترین قسمت قالب قرار داد بنابراین گداخته ترین بخش بیلت تبدیل به مقطع مورد نظر می گردد. این کار باعث می گردد خواص مکانیکی محصول در سراسر طول تولید یکنواخت توزیع شود.
بلوم Bloom
بلوم شمش با شباهت بسیار زیاد به تختال است. اما به دلیل اینکه نمی توان نسبت عرض به ضخامت آن را عدد قابل ملاحظه ای به حساب آورد عملا از طبقه بندی تختال خارج شده است. از لحاظ شکل سطح مقطع عملا شبیه تختال ولی از نظر نسبت عرض به ضخامت بیشتر به بیلت نزدیک است. این نوع شمش برای مقاطع باز نظیر ناودانی و نبشی مناسب است.