صنعت صادرات خودروهای ایرانی

آخرین وضعیت خودروسازان داخلی
انگار مشکلات دست به دست هم داده اند و یک زنجیر شده اند تا مانع از چرخش چرخ صنعت خودروسازی شوند؛ طوری که تحریم ها طی یک دهه اخیر شوک بزرگی به صنعت خودروسازی وارد کرد.

با جدی تر شدن تحریم های ایران، شرکای خارجی خودروسازی داخلی به مرور از کشور خارج شدند و تنها چند کارخانه خودروسازی با دنیایی مشکل و البته حواشی ادامه فعالیت برای ایران باقی ماند. پس از آن خروج آمریکا از برجام کار را بدتر کرد و صنعت خودروسازی را که تازه جان گرفته بود از پا درآورد. حالا صنعت خودروسازی داخلی تنها است و باید دنبال راه چاره باشد. بسیاری از خودرو های ناقص کف کارخانه خوابیده اند و به دلیل کمبود قطعات خاک می خورند. مشتریان داخلی خودرو های ایرانی نیز انتظار می کشند تا خودرو ها کامل شوند و به دست آنها برسد. قطعه سازان نیز وضعیت خوبی در این روزها ندارند. قطعاتی که باید برای ساختنش هزینه گزافی را بپردازند و بدهی هایی که از سوی خودروسازان پرداخت نمی شود.

نوسانات نرخ ارز و تأثیرش بر بازار خودرو از یک سو، ممنوعیت واردات خودرو از سویی دیگر و از نیمه های 98 ورود و شیوع ویروس کرونا نیز نمکی دیگر بر زخم خودروسازان داخلی بود تا صنعت خودروسازی را تا مدتی دچار کندی کند.

حالا به نظر می رسد شیوع کرونا صنعت خودروسازی را به صورت جدی تحت تأثیر قرار داده است و نه تنها قیمت تمام شده خودروها را با افزایش چندبرابری همراه کرده، بلکه بازار خودروهای کارکرده را هم با اختلاف قیمت نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه کرده است.

اکنون مشکلات تولید خودرو و واردات قطعات شیوع ویروس کرونا تشدید شده است و به نوعی تهدیدی برای تولید کنندگان داخلی و خواب صنعت خودروسازی محسوب می شود؛ با این حال اما خودروسازان لنگ لنگان به مسیر ادامه می دهند. طی آمار اعلام شده در تابستان 99 اما خودروسازان توانسته اند از حدود 43 هزار دستگاه از 93 هزار دستگاه خودرو ناقص را تکمیل کردند و به بازار عرضه کنند.

در این میان برخی مشکلات نسبت به برخی دیگر در تامین قطعات ارجح هستند تا جایی که برخی مسئولان شرکت های خودروسازی بیشترین مشکل را در تهیه قطعه کاتالیست عنوان کرده اند، قطعه ای که برای سلامت محیط زیست حیاتی است و نبودن آن استانداردهای 85 گانه را پاس نمی کند.

ماجرای خودروهای صادراتی به کجا رسید؟
بر اساس پژوهش های اتاق ایران، صادارت خودرو های داخلی در سال های گذشته مسیر خوبی را طی کرده اند. صادارات خودرو های داخلی در سال 1376 چیزی حدود 10 میلیون دلار بوده است که این رقم در سال 1379 تا سال 1389 به حدود 60 میلیون دلار رسیده است. رقم صادرات خودرو در سال 1389 به 480 میلیون دلار افزایش یافت و طولی نکشید که روند صادرات خودرو نزولی شد. سال 1390 رقم صادرات از 480 میلیون دلار به 410 میلیون و در سال 1391 به 360 میلیون دلار کاهش پیدا کرد. تحریم ایران سبب شد که صادرات خودرو در سال های 1392 تا 94 به 200 میلیون دلار برسد و تقریبا نصف شود. این روند نزولی همچنان ادامه داشت و در سال های 95 تا 97 بین 100 تا 120 میلیون دلار در نوسان بود و در این سال ها صادرات خودرو بیشتر از نصف شد.

جالب توجه است که اوج صادرات خودرو های سواری در سال های 88 و 89 با مبلغ 280 و 390 میلیون دلار و در سال 91 این عدد به 320 میلیون دلار رسیده است.

البته در این شرایط تحریم ها سبب سقوط صادرات خودرو شد و نرخ صادرات خودرو که به 480 میلیون دلار رسیده بود؛ در سال های 92 و 93 به 70 و 100 میلیون دلار نزول پیدا کرد. عراق که در سال 1380 تا 87 تنها 6 درصد از بازار صادرات خودروهای ایرانی سهم داشت در سال 88 تا 97 از سهم 6 درصد به 89 درصد رسید.

نرخ صادرات خودرو های ایرانی نشان می دهد که صنعت خودروسازی ایران در گذشته رقم بالایی داشته است که طی سال های اخیر و به دلیل مشکلاتی ذکر شده، این نرخ کاهشی شده و نزول پیدا کرده است. خودروسازان داخلی در حال حاضر به دنبال تکمیل خودروهای ناقص هستند تا بتوانند آن را به دست مشتریانی که در پیش فروش خودرو ثبت نام کرده اند برسانند.

ایران به چه کشور هایی خودرو صادر می کرد؟
عراق، بازار اصلی صادرات خودروهای ایرانی بوده است و پس از آن الجزایر و سوریه هر کدام سهی حدود 5 درصد از خودروهای ایرانی را داشتند. صادرات خودرو های ایران به کشورهای هم سطح با کشور ایران بوده است و صادراتی به کشورهای مطرح و پیشرفته نداشته است. بیشتر خودرو های ایران به عراق، الجزایر، ترکمنستان، ساحل عاج، سوریه، آذربایجان و جیبوتی بوده است البته در بین این کشورها نام کشور آلمان نیز دیده می شود. ایران به دلیل محدودیت هایی که در تجارت خودرو داشته رقبای زیادی نیز در بازار خودرو دارد. کشور هایی نظیر ترکیه، چین، هند، جمهوری چک، روسیه، تایلند و اسلوواکی از کشورهای رقیب ایران به شمار می روند. پیشرفت این کشور ها از یک سو و مشکلات ایران از سویی دیگر سبب شده که بخش بزرگی از بازار صادراتی خودرو در دسترس کشورهای نامبرده قرار گیرد تا جایی که رییس انجمن صنایع همگن قطعه سازان در سال 98 اعلام کرد که خودروسازان نمی توانند خودروهای معوق را کامل کند به همین دلیل صادرات خودرو فعلا منتفی است!

خودرو های ایرانی چه مزیتی دارند؟
یکی از مهم ترین مزیت خودرو های ایرانی قیمت پایین آن نسبت به سایر خودرو ها بوده و خودرو سازان می توانند خودرو های ایرانی را به کشور های دیگر صادر کنند و با توجه به قیمت اندک بازار بزرگی را در خارج از کشور داشته باشند و بتوانند خودرو های داخلی را صادر کنند.

سرنوشت واردات و صادرات ایران در حالت تعلیق

گرچه ایران همواره موافق صادرات خودرو به کشورهای مذکور است، اما به نر می رسد طی دو سال اخیر در صادرات خودرو چندان موفق عمل نکرده و یا اگر هم اقدامی دراین زمینه انجام داده، آمار قابل توجهی ارائه نشده است؛ این درحالی است که واردات خودرو نیز از تیر ماه 97 تاکنون ممنوع شده است و گویی صادرات و واردات خودرو در کشور فعلا در حالت تعلیق به سر می برد.

از دیگر مسائل حول سختگیری واردات خودرو می توان ببه معافیت مالیاتی خودروسازان داخلی در اسقاط خودرو اشاره کرد که با فرض رفع ممنوعیت واردات خودرو، همین امر کار وادرات خودرو را برای متولیان این امر سخت تر از قبل کند.