تاریخچه واردات خودرو به ایران

واردات خودرو برای اولین بار در ایران حدود 102 سال گذشته آغاز شد. زمانی که مظفرالدین شاه قاجار دو دستگاه خودرو رنو را در یکی از سفرهای خود در سال 1297 از فرانسه به ایران آورد، راه ورود خودرو به کشور باز شد.

ایرانی ها که مردمانی علاقمند به ماشین بوده و هستند در همان سال از خودروهای وارده به کشور از فرنگ استقبال خوبی کردند، گرچه زمانی نگذشته بود که هر دو دستگاه خودرو رنو که از جمله اولین خودروهای وارداتی به ایران بودند به دلایلی از بین رفتند. با این حال اما ورود خودرو به ایران دیگر از علایق بزرگان کشور شده بود و به نوعی پای واردات خودرو به کشور به ویژه برای تهرانی ها باز شده بود.

تاریخچه واردات خودرو در ایران
با گذشت زمان و آشنایی هرچه بیشتر مردم و البته بزرگان و متولان جامعه با خودروهای از فرنگ آمده، کم کم نمایندگی های خودروسازان جهانی به ایران در رفت و آمد بودند و همین امر دلیلی شد تا برخی از مردان سیاست در آن زمان کنترل بازار واردات اتومبیل را در دست بگیرند و مدل های متعدد خودروسازی های بزرگ دنیا را به کشورشان هدیه دهند.

ورود خودروهای خارجی به ایران در آن سال ها چندان روی قاعده و اصول خاصی انجام نمی شد، چرا که تعداد آن ها چندان زیاد نبود؛ با این حال اما ایرانی ها میزبان های خوبی برای خودروهای خارجی بودند. واردات خودرو به ایران در آن زمان تا جایی آزاد بود که حتی مسافران و گردشگران خارجی هم می توانستند به راحتی ماشین دلخواه خود را همچون سوغات به ایران آورند که برخی صاحبه نظران بر این باورند یکی از دلایل تنوع خودروهای خارجی در سال های ابتدایی ورود خودرو به کشور، تنوع سلیقه واردکنندگان بوده که چندان هم به ضرر بازار و مردم نبوده است.

حالا امروز حدود 30 نمایندگی رسمی و دارای مجوز واردات ماشین در کشور فعال است و هر یک مدل های متعددی از برندهای معتبر جهانی را به کشور وارد می کنند. اما آیا می دانید اولین نمایندگی های خودروهای وارداتی در کشور از کدام برندها بودند؟ کدام یک از حدود 100 سال گذشته تاکنون همچنان شریک تجاری ایران در صنعت خودرو هستند؟

1. واردات مرسدس بنز
در سال هایی که هنوز درشکه و اسب سواری در روستاها و برخی شهرستان ها هنوز رواج داشت و کمتر کسی نام اتومبیل را به گوش شنیده بود، ناگهان نام مرسدس بنز بر سر زبان ها چرخید. اولین ماشین برند مرسدس بنز درست در سال 1327 پا به تهران قدیم گذاشت و از دوستداران ماشین با عنوان «اتومبیل آلمانی» دلربایی کرد. در آن زمان شرکت دایملر - بنز در ایران نمایندگی واردات محصولات این برند آلمانی را به عهده داشت و پیش از آن ورود خودرو بنز مختص افراد و رجل سیاسی بود.

همان زمان شرکتی دیگر با نام لیدا وارد میدان شد و تلاش کرد تا نمایندگی واردات محصولات بنز را بر عهده بگیرد که ورود بدون دانش آن باعث تعویق سه ساله در واردات محصولات مرسدس شد. پس از آن اما شرکت مریخ عهده دار واردات محصولات این شرکت شد و به دلیل ابتکار عمل و دانش بالا موفقیت نسبتا خوبی را به دست آورد. مرسدس بنز در آن روزها آنچنان از جایگاه و محبوبیتی برخوردار شده بود که شهربانی و تاکسیرانی تهران سفارش عمده ای جهت تهیه ماشین های مورد نیاز این دو سازمان ثبت کردند.

روزهای موفقت آمیز یکی پس از دیگری برای شرکت مریخ در حال گذر بودند تا جایی که این شرکت موفق به واردات کامیون های یونیماگ به کشور شد. پس از آن نیز مدل های متعددی از مینی بوس و کامیون های تولیدی بنز هم پایشان به ایران باز شد، به گونه ای که دیگر در دهه 60 میلادی همه محصولات بنز در ایران موجود بودند.

طی همه این سال ها واردات ماشین های برند محبوب ایرانی ها (بنز) به ایران ادامه داشت و در حال حاضر شرکت ستاره ایران نمایندگی واردات محصولات Mercedes Benz را بر عهده دارد.

2. واردات ب ام و
نام برند ب ام و برای ایرانی ها به واسطه واردات ابزار و موتورسیکلت های این شرکت از سال 1314 بسیار بیشتر و زودتر از بنز به گوش رسیده بود. اما حضور و فعالیت ب ام و در حیطه واردات موتور در ایران با حاشیه هایی همراه بود.

بعداز جنگ جهانی دوم نیز این کمپانی آلمانی با مشکلاتی همراه شد، اما در سال 1334 شرکت سهامی ماشین فلاحتی نمایندگی رسمی واردات خودروهای ب ام و را بر عهده گرفت که البته در ابتدا چندان پر رونق نبود؛ چرا که ایرانی ها برند ب ام و را به عنوان موتور سیکلت می شناختند و چندان از خودروهای این شرکت استقبال نکردند.

با این حال اما محصولات این کمپانی آلمانی تا دهه 50 فروش تقریبا ثابتی داشت؛ تا اینکه در سال 57 و آغاز انقلاب اسلامی، ساختمان این شرکت به کلی خراب شد.

اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و از سرگیری واردات ماشین به ایران، جریان ورود خودروهای BMW به ایران تسهیل شد تا جایی که در حال حاضر پرشیا خودرو نماینده رسمی محصولات ب ام و در ایران شناخته می شود.

3. واردات پژو
همکاری ایران و پژو به دهه 30 شمسی با شرکت ایران خودرو برمی گردد. از همان زمانی که قرار شد پژو ماشین 202 را وارد خطوط تاکسیرانی ایران کند تا همین امروز که همکاری این دو شرکت تعلیق شده است.

پژو نیز به عنوان یکی از برندهای محبوب میان ایرانی ها شناخته می شود که شاید دلیل این محبوبیت دسترسی آسان، تنوع تولیدات و شباهت زیادش به خودروهای آمریکایی بوده است. در اواخر دهه 30 شمسی شرکتی با عنوان شبدیز که پیش تر به واردات محصولات سیتروئن به ایران معروف بود، نمایندگی واردات خودروهای پژو را بر عهده گرفت.

در طول این 60 سال برند پژو در ایران به صورت مستمر حضور داشت که گرچه برخی اوقات ارتباطش با ایران کمرنگ تر شد، اما به واسطه فروش قابل قبولش در ایران، این ارتباط با ایران حفظ شد. البته این ارتباط خوب میان ایران و پژو از سال 97 کمی شکراب شده و طبق اعلام فرانسوی ها، فعلا همکاری میان این دو کشور نیست.

4. واردات تویوتا
تویوتای ژاپن که نامی نوستالژیک برای خودرو دوستان ایرانی است، از دهه 30 شمسی پا به بازار خودروهای وارداتی ایران گذاشت و میان علاقمندان ماشین در ایران جای خوبی باز کرد.

نمایندگی ورود محصولات تویوتا ژاپن در ایران به عهده موتوکار بود و این شرکت توانست با ورود خودروهای شاسی بلند تویوتا (جیپ تویوتا) خودی نشان دهد. گرچه در ابتدا استقبال از این خودرو زیاد نبود، اما به مروز زمان کیفیت این خودرو به همگان ثابت و باعث شد تا سایر محصولات وارداتی تویوتا در بازار نیز به خوبی دیده شود.

یکی از معروف ترین خودروهای برند تویوتا در میان ایرانی ها، تویوتا تیارا یا همان تویوتا کرونا بود که در سال 1354 از شهرت خوبی برخوردار شد. در برخی از آمارهای سال 57 آمده است که حجم واردات تویوتا پیش از انقلاب اسلامی به حدود 40 هزار دستگاه در سال رسیده است و این امر Toyota را به عنوان یکی از برندهای موفق در امر واردات خودرو در کشورمان معرفی می کند.

واردات خودرو پس از انقلاب اسلامی
طبیعی است پس از هر تغییر سیاسی و اقتصادی در کشورها، به طبع صنایع آن ها در اولین مرحله تحت تأثیر قرار می گیرند که صنعت و واردات ماشین نیز در جریان انقلاب اسلامی از این قاعده مستثنی نبودند. این بار اما اوضاع کمی متفاوت بود، چرا که درست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز حرکت به سمت نوسازی مجدد، جنگ تحمیلی آغاز شد و به طور کل واردات خودرو را برای هشت سال متوقف کرد.

پس از پایان جنگ تحمیلی اما واردات ماشین به کشور در کنار تولید خودروی محبوب ایرانی ها همچون پیکان و پیکان جوانان، از سر گرفته شد با این تفاوت که این بار تنوع وجود نمایندگی ها از کشورهای آسیایی و اروپایی بیش از پیش شد. اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70 اوضاع واردات خودرو به کشور به خوبی پیش می رفت تا اینکه ناگهان در سال 73 و به یکباره اعلام شد به زودی واردات انواع خودرو ممنوع می شود. در این شرایط همچنین اعلام شد که هر شرکتی قصد خروج از ایران را دارد اعلام کند که در پی آن مشکلات متعددی همچون خودروهای دپو شده در گمرک، خوردوهای پیش فروش شده و … در آن زمان به وارد کنندگان ضررهای زیادی زده شد؛ در نهایت پرونده واردات خودرو در دهه 70 بسته شد.

واردات خودرو در دهه پر هیجان 80 شمسی
تاخت و تاز قیمت خودروهای خارجی پس از بسته شدن درهای واردات خودرو به کشور یکی از اتفاقات متاثر از تصمیم گیری های دهه 70 شمسی بود. در این سال ها میزان خودروهای وارداتی از طرق مختلف رو به افزایش بود زیرا به دلیل ورود جسته گریخته خودروهای خارجی با عنوان لوکس و تشریفاتی از کانال های بخش خصوصی، نوسانات قیمت این ماشین ها حتی بیش از 100 و 150 میلیون تومان هم رسید.

اما رفته رفته از سال 83 مجددا درهای واردات ماشین به کشور باز شد و نمایندگی ها نیز یکی پس از دیگری فعالیت تجاری شان را در ایران از سر گرفتند. رونق بازار خودرو، فروش اقساطی و لیزینگی خودروهای وارداتی در کنار خودروهای داخلی فرصتی شد تا دستی به سر و روی مدل های قدیمی تر ماشین ها در کشور کشیده شود و بازار خودرو نو نوار شود.

دهه 90، دهه طلایی واردات خودرو به کشور
روزهای طلایی واردات خودرو به کشور (آمار واردات خودرو) از اوایل دهه 90 آغاز شد. نمایندگی های رسمی خودرو در این زمان یکی پس از دیگری مجوز فعالیت و واردات ماشین گرفتند و رونق نسبی به بازار خودروهای خارجی و بازار مشترک برگشت. این وضعیت تا تابستان سال 94 به صورت نسبتا ثابت ادامه داشت؛ اما درست پس از قرارداد مشترک 1+5 و امضای برجام، شانس مجدد به صنعت خودرو ایران بیش از پیش شد تا جایی که قراردادهای جوینت ونچر یکی پس از دیگری صورت گرفت و خطوط تولید مشترک و گمرک مملو از خودروهای جدید شد.

روزهای طلایی دهه 90 با شدت هرچه تمام تر در حال گذر بودند که ناگهان بازار خودرو با افزایش حدود دو برابری قیمت خودرو آن هم به واسطه نوسانات نرخ ارز از نوروز 97 مواجه شد. چیزی از نوسانات نرخ ارز و تحمیل گرانی ها به بازارهای سرمایه ای ایران نگذشته بود که ناگهان در خردادماه 97، خروج آمریکا از برجام اعلام شد که پیرو این خبر تعدادی از شرکای تجاری ایران در صنعت خودرو نیز خبر خداحافظی شان از صنعت خودرو ایران را منتشر کردند.

در سه ماه پر تلاطم بهار 97، اتفاق ها برای صنعت خودرو و به ویژه واردات ماشین پشت سر یکدیگر در حال رخ دادن بود که ناگهان در تیرماه 97 وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت، آب پاکی را روی دست واردکنندگان ریخت و ممنوعیت واردات خودرو تا اطلاع ثانوی اعلام کرد. خبری شوکه کننده برای فعالان بازار خودرو که نمی دانستند باید با خودروهای در گمرک مانده چه کنند؟

گرچه در طول مدت حدود دوسال از زمان ممنوعیت واردات ماشین به کشور، بازار فروش خودرو کارکرده رونق نسبی داشته است، اما واردکنندگان و فعالان بازار همچنان امیدوارند تا در سال 99 و بر اساس تصمیم گیری های دولت که در این مدت بارها به رفع ممنوعیت خودرو اشاره شده است، واردات خودرو از سر گرفته شود، خودروهای دپو شده تحویل مشتریان شود و سرمایه های قفل شده در این بخش به گردش بازار سرمایه کمک کنند.