همه چیز درباره واردات خودروی سواری

چند ماه پیش طرحی با عنوان «مدیریت واردات خودرو» با هدف جلوگیری از افزایش واردات به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه شد که در حال حاضر، بررسی آن در وزارت صنعت، معدن و تجارت به پایان رسیده و در انتظار تصویب نهایی این وزارتخانه و ارسال به هیات دولت به سر می برد.

در این طرح پیش بینی شده که صندوقی تحت عنوان حمایت از تولید خودروی داخلی تشکیل شده و منابع این صندوق نیز از محل تعرفه واردات خودرو تامین شود. جلوگیری از واردات خودرو از کشورهای تحریم کننده ایران در کنار افزایش تعرفه واردات از کشورهایی که روابط دوستانه ای با ایران ندارند از دیگر مفاد قید شده در طرح مدیریت واردات خودرو است.

با توجه به این موضوع، در گزارش زیر، نگاهی کرده ایم به آمارهای مربوط به واردات خودروهای سواری در سال های اخیر.

کلیه کالاهای وارداتی توسط «نظام هماهنگ توصیف و کدگذاری کالا» طبقه بندی شده و در بخش های مختلفی از این نظام، به قطعات خودرو سواری، لوازم یدکی و قطعات منفصله و انواع دیگر خودرو شامل خودروهای سنگین، راهسازی و... اشاره شده است. با این حال آنچه به عنوان خودرو سواری نهایی به بازار مصرف کشور وارد می شود، در ردیف 8703 قرار گرفته که در این بخش به برخی از جزئیات این موضوع اشاره می شود.

مطابق جدول 1، به جز سال 1392، حدود 40 هزار دستگاه خودرو سواری به صورت سالیانه به کشور وارد شده که ارزش تقریبی سالیانه آن حدود یک میلیارد دلار بوده است. در سال 1392 واردات خودرو سواری به بیش از 78 هزار دستگاه رسید که نسبت به سال قبل بیش از 74 درصد رشد داشته است. از منظر درصد تغییرات ارزش دلاری نسبت به سال قبل نیز این رقم قابل توجه است، به طوری که در سال 1392 ارزش دلاری واردات خودرو نسبت به سال 1391 بیش از 47 درصد رشد داشته و این بدان معناست که درآمد دولت از ناحیه اخذ حقوق ورودی افزایش یافته است.

همچنین سهم ارزش دلاری واردات خودرو نسبت به کل واردات کشور، با افزایش فزاینده ای در طول سال های اخیر مواجه بوده؛ به طوری که از 4/1 درصد واردات کل کشور در سال 1389 به 9/5 درصد در سال 1392 رسیده، یعنی در پایان سال 1392 حدود 6 درصد ارزش واردات دلاری کل کشور را خودروی سواری تشکیل داده است.

به علاوه سهم وزنی واردات خودرو از وزن کل واردات کشور از 15/0 درصد در سال 1389 به 35/0 درصد در سال 1392 رسیده است و همچنان زیر یک درصد از واردات کل را در بر می گیرد.

فارغ از اینکه واردکننده خودرو، ارز مورد نیاز برای خرید خود را با چه نرخی تهیه کرده باشد در زمان اظهار خودرو به گمرک، برای تبدیل ارزش دلاری به ارزش ریالی و اخذ 40 یا 75 درصد آن به عنوان حقوق ورودی، بابت هر یک دلار واردات در سال 1392 حدود 24.721 ریال به طور متوسط پرداخت کرده که تقریبا معادل نرخ ارز مبادلاتی است.

علی رغم اینکه در نیمه اول سال 1392 کشور با بحران های زیادی برای تامین ارز مورد نیاز واردات کالاهای اساسی و دارو روبه رو بود، خودروهای لوکس با ارز مرجع وارد کشور شدند که به این مطلب در گزارش رئیس هیات تحقیق و تفحص از خودروسازان نیز اشاره شده که حدود 3 هزار و 600 میلیارد تومان خودرو لوکس با ارز مرجع وارد کشور شده است.

البته به هنگام فروش خودرو در بازار، مبنای فروشندگان خودروهای وارداتی، نرخ ارز بازار آزاد است، در حالی که واردات این خودروها با ارز مبادله ای صورت گرفته است. این رقم زمانی که به دست مصرف کننده نهایی می رسد افزایش قابل توجهی خواهد داشت، زیرا واردکننده علاوه بر حقوق ورودی که شامل سود بازرگانی و حقوق پایه (حقوق گمرکی) است، هزینه هایی همچون هزینه پلاک گذاری (شامل مالیات، عوارض شماره گذاری، عوارض شهرداری و...)، هزینه اسقاط خودرو (بسته به خودروهای وارداتی از یک تا شش دستگاه خودروی فرسوده باید اسقاط شود)، هزینه حمل ونقل به داخل کشور، حق الزحمه ترخیص کار، مالیات بر ارزش افزوده (VAT)، سود فروشنده و برخی از هزینه های جانبی مانند بیمه نامه شخص ثالث و بیمه بدنه و... را نیز اضافه می نماید.

همچنین در خصوص نرخ ارز مبنای محاسبه گمرک برای تبدیل معادل ارزش دلاری به ریال، باید به این نکته توجه شود که منظور از این نرخ، نرخ برابری ارز در روز اظهار کالا به گمرک است و نه روز ثبت سفارش و نه روز ترخیص کالا.

میانگین قیمت هر خودروی سواری وارداتی طی سال های 1389 و 1390 تقریبا ثابت بوده (نزدیک به 20 هزار دلار برای هر خودروی وارداتی) که این رقم در سال 1392 از رقم 24.369 دلار در سال 1391 به رقم 20.592 دلار در سال 1392 رسیده و نزدیک به 5/15 درصد کاهش داشته است.

آمارهای دریافتی از گمرک نشان می دهد شرکت ها و واردکنندگانی که طی سال های 1390-1392 بالای 1000 دستگاه خودرو وارد کرده اند بدین شرح بوده اند: در سال 1392 بیش از 57 درصد واردات خودرو توسط 17 شرکت، در سال 1391 بیش از 25 درصد واردات خودرو توسط شش شرکت و در سال 1390 حدود 69 درصد واردات خودرو توسط هفت شرکت صورت گرفته است.

در بررسی شرکت ها و نمایندگی های اصلی واردات خودرو می توان به مواردی از جمله شرکت های شبنم تجارت آراد، آلوارس دانه، اختر تابان آبادان، استوار تجارت کوشا، آیدین تجارت ماهرخ، تابان فلز صبا، سیار تجارت تبریز، مروارید درخشان بوشهر، فیروز تجارت عماد، ایرتویوتا (تویوتا)، پرشیا خودرو (بی ام و)، اطلس خودرو (کیا موتورز)، ستاره تجارت ایران (دایملر کرایسلر)، معین موتور (پورشه)، نگین خودرو (رنو)، سیف خودرو (فوجی) و (سوبارو)، توسعه بین الملل لوتوس (فیات) اشاره کرد. این فهرست تنها شامل برخی از شرکت هایی است که در سال 1390، 1391 و 1392 اقدام به واردات خودروهای سواری مجاز کرده اند.

مطابق نمودار 1، آمارهای دریافتی از گمرک نشان می دهد تعداد خودرو سواری وارداتی در سال 1390 نسبت به سال 1389 حدود 8 درصد کاهش داشته است، ولی به دلیل حاشیه سود مناسب این بازار، آمار سال های 1391 و 1392 مؤید بیش از 13 و 74 درصد افزایش نسبت به دوره مشابه سال قبل بوده است.

بررسی آمار واردات خودرو در سنوات اخیر نشان می دهد بیشترین تعداد و ارزش صادرات خودرو از کشور امارات متحده عربی بوده است، بعد از آن کشورهای چین، کره جنوبی، کویت، عمان قرار دارند که این رقم در سال های مختلف متفاوت بوده است. در مجموع طی سال های 1389-1392 بیش از 4/4 میلیارد دلار صرف واردات خودرو شده است.

واردات خودروهای 1500 تا 3000 سی سی
براساس آمار و اطلاعات سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران، میزان واردات خودروهای سواری 1500 تا 3000 سی سی از رتبه هفتم در پنج ماهه نخست سال 1392 به رتبه دوم در پنج ماهه نخست سال 1393 رسیده است. همچنین میزان واردات خودرو طی پنج ماهه نخست سال 1393 از نظر وزنی حدود 202 درصد و از نظر ارزشی حدود 204 درصد نسبت به مدت مشابه سال 1392 رشد داشته است. از نظر تعداد نیز حدود 43986 دستگاه خودرو وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه حدود 157 درصد رشد داشته است.

مطابق جدول 4 از 78673 دستگاه خودروی وارداتی در سال 1392:
1- 8/5 درصد مربوط به خودروهای با حجم سیلندر 1000 تا 1500 سی سی با سهم ارزشی 23/3 درصد از کل ارزش واردات خودرو بوده که نرخ حقوق ورودی اسمی این نوع خودروها نیز (به جز مالیات بر ارزش افزوده) 40 درصد است.

2- بیش از 9/88 درصد مربوط به خودروهای با حجم سیلندر (قدرت موتور) 1500 تا 3000 سی سی با سهم ارزش 58/87 درصد از کل ارزش واردات خودرو است که نرخ حقوق ورودی اسمی این خودروها هم (به جز مالیات بر ارزش افزوده) 40 درصد است.

3- 23/5 درصد مابقی به خودروهای با حجم سیلندر بیشتر از 3000 سی سی و سهم ارزشی 19/9 درصد از کل ارزش واردات خودرو اختصاص دارد. در این مورد، نرخ حقوق ورودی اسمی (به جز مالیات بر ارزش افزوده) 75 درصد است.

بنابراین می توان نتیجه گرفت بیشترین واردات خودرو مربوط به خودروهای با حجم سیلندر (قدرت موتور) 1500 تا 3000 سی سی است. در پنج ماهه نخست سال 1393 نیز از 43986 دستگاه خودروی وارداتی، بیش از 83/93 درصد مربوط به خودروهای با حجم سیلندر (قدرت موتور) 1500 تا 3000 سی سی و سهم ارزشی 22/95 درصد بوده که بیشترین واردات را به خود اختصاص داده است.

میزان واردات قطعات منفصله
به دلیل اهمیت صنعت خودرو و ماشین آلات راهسازی در جداول تعرفه گمرکی ضمیمه کتاب قانون واردات و صادرات، یک فصل مجزا تحت عنوان قطعات منفصله (C.K.D) ماشین آلات راهسازی، خودرو و سایر ماشین آلات توسط واحدهای تولیدی ایجاد و یک نرخ یکسان (Flat Rate) برای آن تعیین شده است. البته این فصل مختص کشور ایران است و خارج از 97 فصل کنوانسیون سیستم هماهنگ، توصیف و کدگذاری کالا توسط کنوانسیون HS می باشد.

لازم به ذکر است تعداد طبقات تعرفه ای قطعات منفصله جهت تولید خودروهای سواری شامل تعرفه های: 10، 12، 15، 18، 22، 26، 32 و 40 درصد می باشد که با افزایش عمق ساخت داخل، این نرخ کاهش می یابد.

ارقام جدول 6 نشان می دهد میانگین قیمت یک کیلو کالا (دلار) به تدریج از سال 1389 تا سال 1392 نزولی بوده است که می تواند گویای واردات و احتمالاً به کارگیری قطعات، با ارزش و کیفیت پایین تر در خودروهای ساخته شده داخلی باشد.

از سوی دیگر، همزمان با کاهش سهم وزنی واردات قطعات منفصله جهت تولید خودروهای سواری طی سال های 1390 تا 1392، میزان تولید خودرو نیز طی مدت فوق نزولی بوده است. به عبارت دیگر با کاهش میزان واردات قطعات منفصله جهت تولید خودروهای سواری میزان تولید خودروی داخلی نیز کاهش یافته است و این نشان می دهد علی رغم اینکه گفته می شود خودروی ملی در کشور ساخته شده، ولی متاسفانه همچنان از میزان وابستگی به واردات قطعات منفصله کاسته نشده است.