همه چیز درباره ایران خودرو

ایران خودرو (با نام تجاری ایکو، IKCO) شرکت خودروسازی ایرانی است که دفتر مرکزی آن در تهران قرار دارد و در مرداد 1341 برادران خیامی آن را بنیان نهادند. این شرکت نخست ایران ناسیونال نام داشت و نخستین گروه تولیدات آن، گونه ای اتوبوس بود.

در سال 1345، با قراردادی با شرکت روتس انگلستان، ایران ناسیونال برنامه ریزی تولید پیکان را انجام داد و از 24 اردیبهشت 1346 کارخانهٔ ویژهٔ آن گشایش یافت و ساخت انبوه آن کلید خورد. از سال 1346 تا 1357 پیکان در مدل های کار، لوکس، جوانان، استیشن و وانت ساخته شد. انواع اتوبوس، مینی بوس و آمبولانس نیز در این سال ها با همکاری دایملربنز در این شرکت تولید می شد. در سال 1352، شرکت هدف گذاری کرد که به خودکفایی برسد و محصولاتی تمام ایرانی به فروش برساند. در این راستا، چندین کارخانه و شرکت تامین کننده در سراسر ایران تأسیس شد. شرکت در سال 1356 دارای قصد جدی برای تولید جایگزین پیکان بود که با وقوع انقلاب 1357 و جنگ ایران و عراق، پروژه برهم زده شد و پس از جنگ، این شرکت با پژو فرانسه و شرکای خارجی برای تولید خودروهای جدید در ایران به توافق رسید.

در دهه 1360، این شرکت با توجه به بحران های اقتصادی ایران، تا نزدیکی تعطیلی کامل پیش رفت که با اعلام آمادگی پژو برای همکاری، ایران خودرو دچار تحولی بزرگ شد. پژو به شریک ایران خودرو در ایران تبدیل شد و محصولات این شرکت را در شمار بسیار بالا در ایران به فروش رساند. پژو 405، 206، 207 و پارس توانستند بخش بزرگی از بازار ایران را در اختیار بگیرند که سود قابل توجهی برای شرکت فرانسوی داشت. ایران خودرو با رنو، دیگر شرکت خودروسازی فرانسوی نیز همکاری کرد و ال90، از محصولات ارزان قیمت این شرکت را به شکلی موفق در بازار ایران به فروش رساند. بسیاری از کارشناسان ایرانی باور دارند که با عدم مدیریت صحیح، ایران خودرو از شرکتی خودکفا به یک ابزار فروش برای شرکت های خارجی تبدیل شده است. با این وجود، این شرکت دو خودروی کاملاً اختصاصی سمند (2002) و دنا (2015) را تولید کرده است. سمند محصول سال 2002، نخستین خودروی ملی ایران نامیده شد.

تاریخچه
تأسیس توسط برادران خیامی
شرکت ایران خودرو در مرداد 1341 با سرمایه ای نزدیک به یک صد میلیون ریال توسط برادران خیامی بنیان نهاده شد و در شهریور همان سال با شماره ثبت 8352 و شناسهٔ ملی 10100360794 در ادارهٔ ثبت شرکت های تهران به ثبت رسید. نخستین گروه تولیدات این شرکت، اتوبوس های معروف به «ال پی» بودند که شاسی آن ها از آلمان وارد می شد.

شرکت ایران ناسیونال در سال 1348، کارخانه تولید موتور دیزل اتوبوس و کامیون خود را در تبریز با عنوان شرکت تولید موتورهای دیزل ایران (I.D.E.M) و با سرمایه گذاری مستقیم دایملربنز آلمان؛ همچنین در همین سال کارخانه تولید گیربکس کامیون و اتوبوس خود را با نام شرکت چرخشگر در همین منطقه، با سرمایه گذاری مستقیم ZF آلمان، بنیان گذاری نمود.

در سال 1345، با قراردادی با شرکت روتس انگلستان، ایران ناسیونال برنامه ریزی تولید پیکان را انجام داد و از 24 اردیبهشت 1346 کارخانهٔ ویژهٔ آن گشایش یافت و ساخت انبوه آن کلید خورد. از سال 1346 تا 1357 پیکان در مدل های کار، لوکس، جوانان، استیشن و وانت ساخته شد. انواع اتوبوس، مینی بوس و آمبولانس نیز در این سال ها در این شرکت تولید می شد. در سال 1352، شرکت هدف گذاری کرد که به خودکفایی برسد و محصولاتی تمام ایرانی به فروش برساند. در این راستا، چندین کارخانه و شرکت تامین کننده در سراسر ایران تأسیس شد. شرکت در سال 1356 دارای قصد جدی برای تولید جایگزین پیکان بود که با وقوع انقلاب 1357 و جنگ ایران و عراق، پروژه لغو شد و سپس این شرکت با پژو فرانسه و شرکای خارجی برای تولید خودروهای جدید در ایران به توافق رسید.

مصادره پس از انقلاب 1357 و دوران پس از آن
در سال 1357 با توجه به نیاز به خودرویی جدید و اینکه تولید جایگزینی برای پیکان در دستور کار شرکت قرار گرفته بود، قراردادی با پژو بسته شد و تولید پژو 305 در برنامه قرار گرفت اما با وقوع انقلاب 1357، در جریان مصادره اموال و دارایی ها، تمامی اموال و دارایی های برادران خیامی، از جمله ایران ناسیونال و شرکت های مربوط به آن مصادره شد و در اختیار دولت قرار گرفت و این قرارداد نیز فسخ شد.[8][9] کمی پس از انقلاب 1357، اخباری مبنی بر تلاش جهت تخریب کارخانه های ایران ناسیونال پخش شد و برخی گروه های تندروی انقلابی، با ادامهٔ فعالیت این شرکت موافق نبودند. با انقلاب 1357 و وقوع جنگ ایران و عراق، صنایع ایران خودرو دچار ضرر، فرسودگی و مشکلات فراوان شد که تا اواسط دهه 1360 ادامه داشتند. در سال 1367 با پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت از سوی ایران و عراق، مقدمات ساخت پژو 405 فراهم شد و این خودروی فرانسوی توانست فروش بسیار خوبی در بازار ایران داشته باشد. در سال 1368 همزمان با تأکید دولت ایران بر تولید خودروهایی که کاربری همگانی داشته باشند، ایران خودرو سالنی را برای تولید اتوبوس در نظر گرفت که این سالن در دو شیفت، سالانه 6000 دستگاه اتوبوس می ساخت. همزمان با توقف ساخت پیکان و نداشتن نیروی محرکه برای آن، پژو قراردادی با ایران خودرو بست و این شرکت تصمیم به نصب موتور 504 بر روی پیکان گرفت. در سال 1370 نیز تولید پیکان دوباره آغاز شد و شرکت ساپکو بنیان نهاده شد.

در سال 1373 تدوین برنامه ای هفت ساله برای شرکت ایران خودرو صورت گرفت. افزایش تیراژ تولید بیش از 300 هزار دستگاه در سال نیز در همین سال رخ داد. از جمله اهداف استراتژیک در برنامهٔ هفت ساله، موضوع کیفیت خودروها و بهبود مستمر آن بود که در راستای آن، استاندارد ایزو 9000 و بهره مندی از نظام تضمین کیفیت در نظر گرفته شدند و تا پایان سال 1377، بسیاری از واحدهای تولیدی گواهینامه ایزو 9002 دارا بودند.

نخستین خودروی ایرانی
با ایجاد مرکز تحقیقات، در دهه 1370 طراحی سمند روی پلت فرم پژو 405 صورت گرفت و این خودرو در سال 1381 به تولید انبوه رسید. این برای نخستین بار بود که یک شرکت ایرانی، خودرویی با طراحی ویژه خود را می سازد و پس از این، ایران خودرو قادر بود طرح های گوناگونی بر روی سمند بگذارد و محصولات ویژهٔ خود را به فروش برساند. این خودرو توانست موفقیت بسیاری در فروش کسب کند و تولید آن تا دهه 2020 ادامه یافت. ادامه یافتن تولید خودرو به همان شکل پیشین، باعث شد ایرادات فراوانی به این خودرو گرفته شود که به دلیل به روز شدن استانداردها در جهان بوده است. بسیاری از کارشناسان به ایمنی و عملکرد این خودرو ایراد گرفته و معتقدند تولید آن نباید تا دهه ها به همان شکل ادامه می یافت.

دهه 1380
در سال 1382، پروژه های پارس سال، سمند سال و پژو 206 صندوق دار آغاز گردید و در سال 1383 نیز چند تغییر جزئی در خودروها اعمال شد و مدل هایی به آنان افزوده شد. در سال 1384، خودروی پیکان از فهرست محصولات شرکت ایران خودرو حذف شد. در این سال همچنین موتوری با عنوان «موتور ملی» پایه گازسوز طراحی شد. در سال 1385، خط تولید موتور ملی با حضور رئیس جمهوری ایران راه اندازی شد. در همین سال پروژه های فرامرزی تولید سمند آذربایجان، بلاروس، سوریه و ونزوئلا به بهره برداری رسیدند. در توافقی جدید با یک شرکت خارجی، در این سال ال نود، با همکاری شرکت رنو به فهرست محصولات شرکت افزوده شد. در سال 1386 نیز ایران خودرو خطوط تولید خود را تبریز، سنگال و مصر راه اندازی و محصول جدید سمند سورن به بازار ارائه نمود.

در سال 1387، این شرکت خودرویی با نام رانا طراحی کرد که بر پایه محصولات شرکت های خارجی بوده است و شباهت بسیاری به پژو 206 دارد. در این سال ایران خودرو به عنوان صادرکننده نمونه ایران، جایزه ملی صادرات را کسب کرد.

در سال 1389، رکورد تولید 755٫555 دستگاه خودرو سبک برای نخستین بار در تاریخ خاورمیانه، توسط ایران خودرو انجام شد. نزدیک به نیمی از سهم تولید خودرو سبک کشور در اختیار ایران خودرو قرار گرفت و این شرکت در سودآوری و اشتغال زایی در ایران بسیار موفق عمل کرد.

دهه 1390
طراحی و تولید دنا

خودروی دنا به شکل کامل توسط طراحان ایران خودرو طراحی شد و بر اساس اعلام این شرکت، مراحل طراحی و نمونه سازی دنا در کمتر از یک سال صورت پذیرفته است. این خودرو در فروردین سال 1390 رونمایی شد.بعداً همچنین محصولاتی بر پایهٔ دنا، عرضه شدند. همانند دنا پلاس که با امکاناتی همانند فرمان برقی و گیربکس اتوماتیک به بازار آمد.