پارچه ابریشم چیست؟

ابریشم یک نخ طبیعی است که از پیلهٔ کرم ابریشم گرفته می شود. عمده تشکیل دهنده آن پروتئین است. از نخ ابریشم، پارچه های ابریشمی می بافند که یکی از بهترین و نرم ترین پارچه های دنیا به شمار می روند. به دلیل خاصیت براقی نخ ابریشم، پارچه های بافته شده از ابریشم همانند منشورهایی هستند که اگر از جهات مختلف به آن ها نگاه کنید رنگ های متفاوتی از آن می بینید.

در حدود 2٬700 سال پیش از میلاد انسان نخستین بار ابریشم بافی در چین را انجام داد. امروزه کشورهایی مانند چین، ژاپن، هندوستان، فرانسه، اسپانیا، روسیه و ایتالیا به عنوان کشور تولید کنندهٔ ابریشم شناخته شده اند. امروزه ابریشم ایتالیا به لحاظ زیبایی و کیفیت در جهان بهترین نوع ابریشم است.

سابقه تولید لباس و پارچه در ایران به قبل از اسلام برمی گردد که به پادشاهی هفتواد در بم نسبت داده شده است. در آن دوره سه نوع لباس و پارچه از ابریشم تهیه می شده است:

• نوع اول دیبا بوده که به لباس ابریشمی ساده رنگی گفته می شده است.
• نوع دوم بر خلاف گفته لغتنامه دکتر معین پرنیان بود که به لباس ابریشمی چند رنگ و اغلب هفت رنگ اطلاق می شده که در بعضی موارد دارای طرح گل در میان پارچه هم بوده است.
• نوع سوم و کاملاً درباری ایرانی پرند بوده است که به پارچه رنگین ابریشمی و دارای طرح های حاشیه ای گفته می شده و مخصوص خاندان امپراطوری ایرانی بوده است.

اولین کارخانه ابریشم کشی در ایران اولین بار اواسط قرن نوزدهم در دوران سلطنت ناصر الدین شاه به وسیلهٔ یکی از سرمایه داران گیلان به نام آقا محمد خان رشتی درقریه برکاده رشت بنا شد که فعالیت آن پس از مدت کوتاهی متوقف گردید.

در آخرین سال سلطنت ناصرالدین شاه یکی دیگر از تجار معروف گیلان به نام حاج امین الضرب موفق شد درحد دانش فنی آن روز کارخانه ابریشم کشی مجهزی با استفاده از ماشین آلات فرانسوی درشهر رشت ایجاد کند، و با استفاده از مدیران بازرگانی دیبلت (debblet) فرانسوی انحصار تأسیس آن را به مدت 20 سال به دست آورد.

این کارخانه با نیروی کارگران ایرانی چندین سال با موفقیت به ابریشم کشی و تولید محصول با کیفیت مورد قبول بازارهای بین المللی پرداخت ولی سرانجام مسائل اجتماعی و ناسازگاری های دو فرهنگ شرق و غرب آن را به تعطیلی کشاند.

این مکان در حال حاضر به صورت یک باغ رها شده است و همچنین پناهگاه پرندگان مهاجر است که چند ساختمان قدیمی در آن وجود دارد. به استناد گزارش های تاریخی موجود، در گذشته بهترین نوع ابریشم و نوغان در رشت و اطراف آن به عمل می آمده است.

ابریشم لیف بسیار محکمی است که قوام آن معمولاً در حدود 3٫5 تا 5 گرم بر دنیر است و استحکام کشش مرطوب آن به 75 تا 85 درصد می رسد. توان اضافه شدن به طول نخ تا رسیدن به حد پارگی در شرایط معمولی حدود 20-25 درصد می باشد.

بازگشت الاستیکی و قابلیت ارتجاع لیف ابریشم ریسیده شده از پنبه و ریون بیشتر و از پشم کمتر است و صمغ گیری شدهٔ آن وزن مخصوصی معادل 1٫25 دارد که در مقایسه با وزن مخصوص پنبه، کنف و پشم، کم است. به همین جهت غالباً الیاف ابریشمی به وسیلهٔ نمک های فلزی، وزن داده می شوند که این کار علاوه بر آنکه باعث افزایش چگالی ابریشم می شود، خواص افتادگی آن را نیز بهبود می بخشد.