دسته موتور چیست

با دسته موتور و علائم خرابی آن آشنا شوید
موتورهای احتراق داخلی به دلیل ماهیت عملکرد خود در هنگام احتراق سوخت مقداری ارتعاش ایجاد می کنند که مهار آنها نیازمند طراحی، تولید و نصب قطعه ای به نام دسته موتور (به انگلیسی Engine Mount) است.
همواره مهم ترین هدف سازندگان خودرو افزایش ایمنی و آسایش سرنشینان خودرو بوده و تا به حال در این راه نوآوری های زیادی صورت گرفته است. یکی از مشکلاتی که گاهی اوقات برای سرنشینان خودرو آزار دهنده است وجود لرزش ها و ارتعاشاتی است که به کابین خودرو منتقل می شوند.

در نتیجه از جمله مباحث مطرح در صنعت خودروسازی، که سهم زیادی در جلب رضایت و افزایش کیفیت خودرو دارد، مهار حرکت و لرزش در خودرو است. در این میان موتورهای احتراق داخلی به دلیل ماهیت عملکرد خود در هنگام احتراق سوخت مقداری ارتعاش ایجاد می کنند که مهار آنها نیازمند طراحی، تولید و نصب قطعه ای به نام دسته موتور (به انگلیسی Engine Mount) است.
گسترش و توسعه صنعت خودروسازی در دنیا استفاده از این قطعه را نیز آسان تر و گرایش به استفاده از دسته موتور را نیز افزایش داده است. دسته موتورها وظیفه دارند که وزن موتور وسیله نقلیه را تحمل کنند، ارتعاشات ناشی از احتراق سوخت در موتور را جذب کنند و همچنین از حرکت بیش از اندازه موتور که می تواند ناشی از نیروهای وارده از جاده باشد نیز جلوگیری کنند. همچنین این قطعه وظیفه دارد که به موتور خودرو در زمان شتاب گیری یا ترمز گرفتن نیز اجازه حرکت ندهد.
به علاوه موتور خودرو در هنگام عبور از دست انداز، تقه های ناشی از رها شدن کلاچ یا درگیر شدن آن و خلاص شدن تایر ها و … به خاطر حالت گردشی که دارد و از طرفی به دلیل اتصال به بقیه قسمت ها علاقه زیادی به تکان های جانبی پیدا می کند تا این انرژی را دفع کند.

در طراحی دسته موتورها مهم ترین دغدغه به توازن درآوردن دو معیار متضادی است که در نتیجه ورودی های ارتعاشی متفاوت وارد به خودرو یعنی ورودی های جاده و موتور به وجود می آیند

انواع دسته موتور
یکی از انواع اولیه این قطعه مهم خودرو، دسته موتور های غیر فعال ارتجاعی هستند. این دسته موتورها علاوه بر اینکه قیمت مناسبی دارند از ویژگی های دیگری مانند نگهداری و تعمیر آسان، فرایند طراحی و ساخت راحت تر وابعاد مناسب بهره می برند. البته این نوع دسته موتورها بیشتر وظیفه تحمل وزن موتور خودرو بر روی خود را دارند و در برخی دیگر از وظایف محوله کاربرد مناسبی ندارند. این نوع دسته موتور معمولا قطعه ای لاستیکی هستند که به دلیل خاصیت ساختاری خود می توانند ارتعاشات را در درون خود میرا کنند.

با پیشرفت صنعت خودرو و صنایع وابسته به آن مانند قطعه سازی دسته موتورهای روغنی یا هیدرولیکی تولید و به بازار عرضه شدند. این نوع دسته موتور البته دارای پیچیدگی های فنی در طراحی و ساخت خود هستند و در درون آنها مکانیزم فنر و یک سیال برای جذب ارتعاشات و میزا کردن آن به کار می رود و به دلیل همین ماهیت ساختاری خود در کاهش ارتعاشات عملکرد فنی بهتری دارند.

علائم خرابی دسته موتور
یکی از نکاتی که در هنگام برخورد با دسته موتور باید مد نظر قرار داشت این است که معمولا در درون خودروها قطعه دیگری برای نگه داشتن گیربکس در جای خود استفاده می شود که دسته گیربکس نام دارد. از آنجایی که موتور و گیربکس خودرو نزدیک یکدیگر قرار دارند خرابی یا پارگی هر کدام می تواند بر عملکرد دیگری تأثیرگذار باشد.

خرابی در دسته موتورهای لاستیکی معمولا با بروز نشانه های پارگی در خود قطعه قابل شناسایی است و علاوه بر آن نوع کارکرد موتور و افزایش لرزش آن می تواند نشان دهنده بروز ایراد در این قطعه باشد. همچنین در صورت خرابی دسته موتورهای روغنی نیز همانند دسته موتورهای لاستیکی کارکرد موتور متفاوت شده و ارتعاشات ناشی از عملکرد آن و لرزش های جاده به کابین خودرو راه پیدا خواهند کرد. علاوه بر این بروز نشتی روغن در دسته موتورهای هیدرولیکی نیز از علائم خرابی آنهاست. نباید فراموش کرد که در صورت خرابی دسته موتور بیشترین میزان لرزش در اطراف موتور خواهد بود.

از دیگر نشانه های خرابی دسته موتور ایجاد سر و صدا مخصوصا در زمان عبور از ناهمواری ها است. همچنین در صورت آسیب دیدن دسته گیربکس ممکن است راننده لرزش ایجاد شده را مستقیما در پدال کلاچ خودرو حس کند. ضمنا وجود ایراد در این قسمت می تواند باعث بر هم زدن تنظیمات کلاچ یا تکان خوردن دسته دنده شود.

با توجه به اینکه اکثر خودروهای امروزی که در بازار ایران مورد استفاده قرار می گیرند از نوع موتور و محور متحرک جلو هستند خرابی یک دسته موتور می تواند به بقیه دسته موتورها نیز آسیب وارد کند. در این خودروها خرابی دسته موتور بالا موجب چرخش گشتاوری بیش از حد موتور و تشدید تکانه های شدید به هنگام نیم کلاچ و یا تعویض دنده در نمونه های اتوماتیک بین دنده های جلو و عقب شود که در صورت عدم رسیدگی در دراز مدت و تحت فشار زیاد عبور پر سرعت از دست اندازها و یا شتابگیری های ناگهانی می تواند به سرعت موجب خرابی چهارشاخ پولوس ها شود و هزینه بیشتری را به جیب مالک تحمیل کند.

با توجه به موارد ذکر شده بهتر است به صورت دوره ای وضعیت سلامت دسته موتورهای خودرو را بررسی کنید تا در صورت وجود هرگونه ایرادی به خودرو بتوانید نسبت به تغییر آن اقدام کنید. البته دسته موتورها معمولا طوری ساخته می شوند که مدت زیادی کار کنند و حتی در صورت خرابی نیز می توانند تا حدی وظایف محوله خود را انجام دهند.

نوع رانندگی با خودرو و میزان همواری یا نا همواری مسیر نیز در عمر دسته موتور تأثیرگذار است. رانندگی پر گاز و انجام تیک آف در رانندگی به دلیل ایجاد فشار مضاعف به موتور و دسته موتور نقش مهمی در کاهش عمر این قطعه یا آسیب دیدن آن دارند. همچنین رانندگی در مسیرهای ناهموار، سنگلاخی یا کوهستانی نیز با توجه به افزایش میزان ارتعاشات مسیر نقش مخربی بر صحت دسته موتورها دارند.

همچنین در صورت اینکه هر کدام از قطعات جلوبندی خودرو مانند طبق، پلوس و... عملکرد خود را به خوبی انجام ندهند می توانند ارتعاشات ایجاد شده را به دسته موتور انتقال داده و به آن آسیب وارد کنند.