شاتون را بشناسید

شاتون چیست؟

حال وقت ان رسیده که بررسی کنیم که شاتون چیست؟شاتون (Connecting Rod) یکی از اجزای حیاتی موتور است که ارتباط بین میل لنگ و پیستون را برقرار می نماید. سر کوچک تر شاتون به پیستون و سر بزرگ تر آن به میل لنگ وصل می شود. از آنجا که ضربات پیستون به شاتون و سپس به میل لنگ منتقل می شود لذا شاتون باید استحکام و قدرت کافی در برابر این ضربات را داشته باشد و از همین روی، شاتون ها از فولاد ساخته می شوند.

وظیفه شاتون چیست؟

پس از ان که به سوال شاتون چیست پاسخ دادیم حال نوبت به این می رسد که ببینیم وظایف شاتون در خودرو چیستماهیت خودرو با حرکت با گره خورده است که این حرکت شامل دو نوع رفت و برگشتی و چرخشی است که این حرکت چرخشی یا دورانی چرخ ها است که به صورت ملموس، دیده می شود. ولیکن باید بدانید که حرکتی که در اثر احتراق در موتور به وجود می آید به صورت رفت و برگشتی است. در واقع در اثر انفجار در سیلندرها، پیستون به صورت رفت و برگشتی به حرکت در می آید. این حرکت رفت و برگشتی از طریقی شاتون به لنگ های متحرک میل لنگ منتقل می گردد. طراحی خاص میل لنگ، این حرکت رفت و برگشتی شاتون را تبدیل به حرکت دورانی می نماید. پرواضح است که بدون وجود شاتون و یا در صورت خرابی آن، این حرکت دورانی تولید نخواهد شد.ساختار شاتون

شاتون از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

• سر (یاتاقان) کوچک تر
• بدنه
• سر (یاتاقان) بزرگ تر

یاتاقان کوچک تر از طریق قطعه ای تحت عنوان گژبین به پیستون وصل است و ضربات پیستون در وهله اول به یاتاقان کوچک تر وارد می آید. این ضربات از طریق بدنه به یاتاقان بزرگ تر منتقل می گردد و در نهایت از طریق آن به میل لنگ انتقال می یابد. سر کوچک تر شاتون عمدتا به صورت یکپارچه و سر بزرگ تر آن نیز به صورت دوتکه طراحی و ساخته می شود که از طریق پیچ و مهره به میل لنگ وصل می شود. در برخی از خودروها هر دو یاتاقان به صورت یکپارچه ساخته می شوند که در این گونه خودروها جهت نصب و جداسازی شاتون، میل لنگ باید به صورت ماژولار طراحی شده باشد.جنس شاتون

همانطور که عنوان شاتون ها به صورت پیوسته در معرض ضربات پیستون قرار دارند از این رو جنس شاتون باید به نحوی باشد که استحکام مکانیکی بالایی داشته و در عین حال شکننده نباشد. علاوه بر این یاتاقان ها باید در برابر سایش نیز مقاومت بالایی داشته باشند لذا باید از جنسی سخت ساخته شوند. بر همین اساس برای ساخت بدنه از فولاد مقاوم و برای ساخت یاتاقان ها نیز از پوسته های فلزی بسیار سخت استفاده می شود.علائم خرابی شاتون

شاتون از آن دست قطعاتی است که خرابی آن، آسیب های جبران ناپذیری را در پی دارد لذا داشتن دانش کافی نسبت به علائم خرابی آن، برای هر راننده ای ضروری است که در ادامه به این علائم اشاره شده است.

صداهای غیرعادی موتور: شنیدن صداهای غیرعادی از موتور می تواند نشان از خرابی شاتون ها باشد. شایان ذکر است که چنانچه با بالا رفتن دور موتور، این صدا افزایش یابد؛ احتمال خراب بودن شاتون نیز افزایش می یابد.
صدای تق تق: روانکاری قطعات متحرک در خودرو بسیار مهم است چراکه در غیر اینصورت اصطکاک بین قطعات افزایش یافته و خرابی های بعدی را در پی خواهد داشت. شاتون ها نیز یکی از این قطعات متحرک بوده و در صورت اختلال در روانکاری، صداهایی نظیر تق تق از موتور به گوش خواهد رسید.
روغن ریزی: بیرون ریختن روغن موتور، می تواند یکی دیگر از نشانه های خرابی شاتون باشد.
پرت شدن قطعات فلزی: در موارد بسیار محدود دیده شده است که با خرابی شاتون، برخی از قطعات فلزی به کار رفته در موتور به سمت بیرون پرت می شوند.

دلایل خرابی شاتون

همانطور که قبلا عنوان شد؛ شاتون قطعه ای فولادی بوده و در اصطلاح بسیار جان سخت است ولیکن این قطعه نیز از خرابی مصون نبوده و برخی عوامل، نرخ خرابی این قطعه را افزایش می دهند که از جمله این عوامل می توان به موارد ذیل اشاره نمود.

تصادفات شدید: وقوع تصادفات شدید می تواند باعث خرابی وشکستن شاتون ها گردد. این تصادفات مخصوصا اگر از سمت جلو اتفاق بیفتند میزان خرابی ها را بیشتر می کنند.
کیفیت پایین: کیفیت پایین شاتون ها یکی دیگر از عواملی است که منجر به خرابی یا شکستگی آن ها خواهد شد.
تنظیم ناصحیح: چنانچه شاتون به درستی تنظیم نشده و اتصالات آن به میل لنگ و پیستون، با دقت کافی انجام نشده باشد؛ خرابی شاتون امری محتمل است.
دنده معکوس در سرعت بالا: استفاده نادرست از دنده معکوس و به خصوص در سرعت های بالا علاوه بر آنکه برای کلیت خودرو مناسب نیست بلکه می تواند منجر به آسیب به شاتون نیز گردد.

ضربات شدید پیستون: چنانچه ضربات اعمالی از پیستون به شاتون بسیار فراتر از حد معمول باشد امکان شکستگی شاتون وجود دارد. این ضربات شدید عمدتا ناشی احتراق غیرعادی یا زودرس در سیلندر است.
اختلال در سیستم روانکاری: همان گونه که در بندهای قبلی ذکر شد؛ روانکاری قطعات متحرک در خودرو امری بسیار حیاتی است. چنانچه روانکاری شاتون مختل شده و یا مناسب نباشد احتمال خرابی شاتون به شدت افزایش می یابد.
خرابی یا شکستگی شاتون، می تواند خسارات بسیار زیادی را به موتور وارد نموده و در نتیجه هزینه های هنگفتی باید صرف تعمیر خودرو گردد؛ لذا به شدت توصیه می شود عوامل و علائم خرابی شاتون را جدی گرفته و هر از گاهی به یک مکانیک ماهر مراجعه نمایید تا این موضوع را چک نماید.

منظور از شاتون زدن خودرو چیست؟

منظور از شاتون زدن خودرو در حالت کلی همان خرابی شاتون است ولیکن آنچه بین اکثر رانندگان و مکانیک ها رایج شده است؛ شکستگی شاتون است که می تواند به دلیل یکی از موارد فوق الذکر اتفاق بیفتد
علائم خرابی شاتون
خرابی شاتون ها به ندرت اتفاق می افتد. معمولاً تصادفات شدید منجر به تعویض این قطعه می شود و به ندرت دیده شده است که به دلایلی که در بالا گفته شد، این قطعات آسیب ببینند. به هر حال خوب است که نشانه های خرابی شاطون را بشناسید:

شنیدن صداهای اضافی از سمت پیشرانه خودروی در حال حرکت، به طوری که خودرو در حال حرکت یا ایست نباشد. این صدا با بالا رفتن دور موتور بیشتر می شود.

شنیدن صداهایی مثل تق تق و کوبش دو قطعه به هم. اگر میزان روغن و روان کاری مربوط به شاطون دچار ایراد شده باشد، شاطون همراه با صداهای اضافی کار می کند.

در موارد انگشت شماری دیده شده است که برخی از قطعات فلزی به کار رفته در سیستم موتور به سمت بیرون پرت می شوند یا روغن موتور بیرون می ریزد. شکستن شاتون ممکن باعث بروز چنین رخ دادهایی شود.

بعد از رؤیت نشانه های فوق، برای اطمینان بیشتر از تعمیر یا تعویض این قطعه، به تعمیرگاه مراجعه کنید. افراد متخصص با انجام آزمون بالانس سیلندر، خرابی شاطون خودروی شما را تشخیص می دهند.