تأسیسات یکی از مهم ترین بخش های حوزه ساختمان است که نقش بسیار موثری در این صنعت ایفا می کند. تأسیسات به طور کلی به ایجاد شرایط مناسب برای سکونت اشاره دارد و در واقع بخشی حیاتی و بسیار ضروری در ساختمان است که همواره مورد توجه قرار می گیرد. این بخش از ساخت و ساز طبق برنامه ریزی های اصولی و نقشه های مهندسی انجام می شود و منجر به بهینه سازی مصرف انرژی و افزایش طول عمر سازه می گردد. تأسیسات ساختمان سیستم هایی نظیر سیستم گرمایشی و سرمایشی، سیستم آب و فاضلاب، سیستم گازرسانی، سیستم های بهداشتی، برق و روشنایی، تهویه مطبوع و … را در بر می گیرد. نقشه کشی و اجرای تأسیسات ساختمان توسط کارشناسان و مهندسین صورت می گیرد زیرا تنها در صورت رعایت اصول و قوانین اجرایی عمر مفید ساختمان افزایش داده و ایمنی و زیبایی آن تضمین می گردد.
اگر تأسیسات از کیفیت و کارایی لازم برخوردار باشند، ساختمان نیاز به بازسازی زودهنگام نخواهد داشت و هزینه ای که هنگام راه اندازی و اجرا صرف شده در طولانی مدت بصرفه خواهد بود. در حال حاضر با پیشرفت علم و تکنولوژی سیستم های تأسیساتی هوشمندسازی شده اند و راندمان آن ها بالا رفته است، از این رو این تأسیسات در مقایسه با تجهیزات قدیمی تر بازده بالاتری داشته و به میزان قابل توجه مصرف انرژی را به حدالقل می رسانند. علاوه بر آن فناوری های جدید، تعمیر و نگهداری این تجهیزات و سیستم ها را آسان تر نموده است.
تأسیسات ارزش و اهمیت بسیار بالایی در یک سازه دارند زیرا در صورت خراب شدن ممکن است به سازه آسیب وارد نموده و عمر آن را کوتاه کنند. این بخش از ساختمان اگر به شیوه ای درست و اصولی در ساختمان راه اندازی شود و از تجهیزات مناسب و انرژی های تجدیدپذیر در آن استفاده گردد، مصرف انرژی به میزان قابل توجه کاهش یافته، در نتیجه هزینه های قبوض و یا تعمیر سیستم های تأسیساتی نیز کمتر خواهد شد. در طراحی و اجرای سیستم های تأسیساتی عوامل متعددی تأثیرگذار هستند که مهندسین و مجریان طرح حتماً باید بدان ها توجه کنند.
از جمله این موارد می توان به شرایط اقلیمی منطقه، نوع معماری ساختمان، شرایط مالی کارفرمای پروژه، وضعیت حرارت در داخل ساختمان و … اشاره نمود. قبل از نقشه کشی تأسیسات، باید تمام امکانات ساختمان برای اجرای این بخش مد نظر قرار گیرند و فضایی مناسب برای آن تعیین شود. علاوه بر آن محاسبات لازم صورت گرفته و وسایل و تجهیزات مناسب انتخاب شوند. محاسباتی که قبل از اجرای تأسیسات انجام می شوند شامل محاسبه سیستم های سرمایشی و گرمایشی، تجهیزات موتورخانه، کانال کشی و لوله کشی، آب گرم مورد نیاز، منبع ذخیره آب و سیستم اطفاء حریق هستند.
برخی از تأسیسات ساختمان در معرض دید نیستند و اگر کوچک ترین ایرادی پیدا کنند، ممکن است خسارات ناگواری به بار آورند و هزینه های بسیار زیادی بر دوش مالک بگذارند. به همین دلیل آگاهی و کسب اطلاعات لازم در حوزه تأسیسات ساختمانی و کاهش مصرف انرژی از جمله ملزوماتی است که مهندسین ساختمان باید بدان توجه کنند و آن را ارتقاء دهند. تنها در این صورت تأسیسات یک بنا عمر طولانی داشته و راحتی و آسایش را برای ساکنین به ارمغان می آورد. در حال حاضر پیشرفت تکنولوژی در تمام عرصه های ساخت و ساز باعث شده سیستم های تأسیساتی ارتقاء پیدا نموده و بسیار کارآمدتر از گذشته باشند.
در ساختمان های امروزی که با تکیه بر هوشمندسازی ساخته می شوند به راحتی می توان کنترل تمام سیستم های تأسیساتی را به دست گرفت. سیستم های هوشمند عملکردی متفاوت دارند و نسبت به تغییرات آب و هوایی تطبیق پذیر هستند. هر چند هزینه راه اندازی تأسیسات هوشمند در ساختمان کمی بالاست، اما در طولانی مدت بصرفه خواهد بود و هزینه های جانبی و تعمیرات را به حدالق خواهد رساند.
تامین سرمایش و گرمایش مورد نیاز ساختمان، فراهم نمودن آب آشامیدنی سالم، نور و روشنایی، ضرورت تهویه مناسب، مقابله با خطرات احتمالی مانند آتش سوزی و زلزله، دفع فاضلاب و … از جمله مواردی هستند که با اجرای تأسیسات امکان پذیرند. از طرفی با توجه به کمبود منابع انرژی، افزایش هزینه های ساختمان سازی و رشد چشمگیر جمعیت باعث شده نقش تأسیسات در ساختمان روز به روز پر رنگ تر گردد و راهکارها و تمهیدات ویژه برای آن اندیشیده شود.
مهندسین و نیروهای متخصص تأسیساتی با کسب آگاهی های لازم گامی موثر در اجرای تأسیسات با بازده بالا برداشته و با به کارگیری راهکارهای استاندارد و اصولی مصرف انرژی و هزینه های احتمالی تعمیر و نگهداری تجهیزات و سیستم ها را کاهش داده اند. تأسیسات تمام نیازهای ضروری یک ساختمان مانند آب، برق، گاز، تهویه و … را فراهم کرده و شرایطی ایده آل و مناسب برای زندگی در یک مکان را مهیا می نماید.
تأسیسات ساختمانی به دو بخش تأسیسات مکانیکی و تأسیسات الکترونیکی دسته بندی می شوند. هدف از اجرای تأسیسات مکانیکی تامین گرما و سرمای لازم، پمپاژ آب به طبقات بالاتر، تهویه مناسب هوا، تامین آب گرم و سرد و … می باشد. این تأسیسات به صنعت ساختمان مرتبط بوده و برای یک ساختمان الزامی می باشند. تأسیسات الکترونیکی نیز همانطور که از نامش پیداست به حوزه برق و روشنایی باز می گردد و می توان به مواردی نظیر برق، تلفن، آسانسور، پله برقی، نورپردازی و … اشاره نمود.
می توان گفت تأسیسات همانند نمای بیرونی و طراحی داخلی یک بنا حائز اهمیت است و حتی توجه بیشتری باید بدان معطوف گردد. اگر بخواهیم میزان اهمیت تأسیسات را در ساختمان تعیین کنیم می توانیم در جمله ای کوتاه به ارزش و الزامی بودن آن اشاره نمائیم " تأسیسات قلب تپنده ساختمان می باشد".