دستاوردهای داخلی در استفاده از سزیوم

استفاده از سزیوم برای بررسی میزان فرسایش و رسوب در حوضه آبخیز گرکک استان چهارمحال و بختیاری
با توجه به اینکه هر یک از روش های مورد استفاده در برآورد فرسایش و رسوب دارای محدودیت هایی است، استفاده از سزیوم به عنوان عامل نشاندار کردن در اینگونه مطالعات امروزه در سطح وسیعی رایج شده است.

حوضه آبخیر گرکک، از زیرحوضه های کارون شمالی در استان چهار محال وبختیاری، به علت کثرت فعالیت های انسانی در معرض فرسایش خاک قرار گرفته است.

در این حوضه از سزیوم برای تعیین میزان فرسایش خاک در عارضه های سطحی مختلف یک زمین نما استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که بیشترین مقدار فرسایش در بالای شیب، یعنی عارضه سطحی شانه شیب صورت گرفته است. مقدار فرسایش ان حدود 200 تن در هکتار در سال برآورد گردید.

پس از آن در شیب میانی زمین نما، عارضه سطحی پشت شیب دارای مقدار فرسایش کمتری بوده است مقدار فرسایش در آن 24/8 تن در هکتار در سال محاسبه شد. عارضه سطحی پای شیب هیچگونه فرسایشی حداقل در چهل سال گذشته نداشته است.

اندازه گیری سزیوم پایه در غرب ایران و رابطه آن با بارندگی سالانه

بعضی از مواد پرتوزا مانند سزیوم در طبیعت وجود ندارند. این مواد از طریق آزمایش های هسته ای دهه های 70-1960 میلادی، پس از وارد شدن به جوفوقانی همراه با بارندگی ها به سطح زمین آن رسیده و جذب رسها و ذرات ریز خاک شده اند. مطالعات و تحقیقات گذشته نشان داده اند که اندازه این مواد در خاک بستگی به میزان بارندگی دارد.

بیشتر جابه جایی آنها همراه با نقل و انتقال ذرات خاک تنها هنگام فرسایش صورت می پذیرد. بنابراین، با سنجش اندازه این مواد در خاک، امکان بررسی فرایند فرسایش و رسوبگذاری فراهم می شود. از آنجا که دست یابی به نقاط شاهد برای تعیین سزیوم مرجع کاری دشوار و پرهزینه است، با به دست آوردن رابطه واسنجی سزیوم-137 در ایستگاه های هواشناسی نواحی غرب ایران شده است.

نیمرخ خاک در مجاورت ایستگاه های هواشناسی مورد نظر حفر و نمونه های خاک لایه به لایه برداشت شدند. نمونه های خاک کوچک تر از 2 میلی متر قطر جداسازی با دستگاه سنجشگر ژرمانیوم آنها اندازه گیری شد.

بیشترین اندازه سزیوم-137 مشاهده شده مرجع در ایستگاه هواشناسی مریوان به دست آمده است که 2895 بکرل بر مترمربع می باشد. رابطه تغییرات اندازه بارش سالانه بر حسب میلیمتر و موجودی سزیوم (A) بر حسب بکرل بر متر مربع طبق معادله p=1/1976 A 888/0 به دست آمده است که با R2=0/88 در سطح 0/001 معنی دار می باشد.