فلز بریلیم

اطلاعات اولیه

بریلیم، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی با نشان Be نشان داده شده و دارای عدد اتمی 4 است. بریلیم عنصری است دو ارزشی و سمی، خاکستری متمایل به آبی، محکم، سبک ولی شکننده. این عنصر، فلز قلیایی خاکی است که عمدتا به عنوان عامل استحکام در آلیاژها به کار می رود.

تاریخچه

کلمه بریلیم از واﮊه یونانی beryllos، beryl گرفته شده است. زمانی بریلیم را گلوسینیم می نامیدند از واﮊه یونانی glykys به معنی شیرین که علت آن طعم شیرین نمکهای آن بود. در سال 1798 ونکولین این عنصر را به صورت اکسید در سنگ زمرد کشف کرد. در سال 1828 فردریک وهلر و "آ.آ. بوسی" به طور جداگانه این فلز را از طریق واکنش پتاسیم بر روی کلرید بریلیم به دست آوردند.

پیدایش

بریلیم در 30 کانی مختلف یافت می شود که مهم ترین آنها، برتراندیت، زمرد، بریل زرد و فناکیت هستند. اشکال ارزشمند بریل، زمرد کبود و زمرد است.مهم ترین منابع تجاری بریلیم و ترکیبات آن، بریل و برترندیت می باشد. اخیرا با روش کاهیدن فلورید بریلیم با فلز منیزیم تولید کلان این فلز انجام می شود. فلز بریلیم تا سال 1957 به آسانی به دست نمی آمد.

خصوصیات قابل توجه

بریلیم، یکی از فلزات سبکی است که نقطه ذوب بسیار بالایی دارد. ضریب کشش این فلز سبک تقریبا 3/1 بزرگ تر از فولاد است. دارای خاصیت هدایت گرمایی خوب، غیر مغناطیسی و مقاوم در برابر اسید نیتریک غلیظ می باشد. نسبت به اشعه X بسیار نفوذ پذیر است و نوترونها در اثر برخورد ذرات آلفا  آزاد می شوند.

هشدارها

بریلیم و نمک آن، موادی سمی و احتمالا سرطان زا هستند. بریلوز یک بیماری مزمن ریوی است که در اثر تماس بریلیم ایجاد می شود. بیماری حاد بریلیم به صورت آماس ریه برای اولین بار در سال 1993 در اروپا و در سال 1943 در آمریکا گزارش شد. موارد بریلوز حاد، اولین بار در سال 1946در بین کارگران کارخانجات لامپهای فلورسنت در ماساچوست دیده شد.

این بیماری از بسیاری جهات شبیه بیماری سارکوئیدز است و تمایز علائم آنها اغلب دشوار است. گرچه سال 1949 استفاده از ترکیبات بریلیم در لامپهای فلورسنت متوقف شد، مواجهه با این عنصر در صنایع هسته ای و هوافضا، تصفیه فلز بریلیم، ذوب آلیاﮊهای حاوی بریلیم، تولید محصولات الکترونیکی و پرداختن با سایر مواد حاوی بریلیم همچنان وجود دارد.

در گذشته، محققین، بریلیم و ترکیبات آن را می چشیدند تا در صورت طعم شیرین، وجود این عنصر را تایید کنند. امروزه با ایجاد تجهیزات مدرن برای تشخیص این عنصر، دیگر نیازی به انجام این کار خطرناک نیست و نباید چشیدن این ماده را امتحان کرد. با بریلیم و ترکیبات آن، باید با کمال احتیاط رفتار شود و هنگام انجام هرگونه فعالیتی که احتمال آزاد شدن گرد بریلیم هست، احتیاط خاصی به کار رود.  احتمال سرطان ریه در صورت تماس طولانی با بریلیم وجود دارد.