گچ در مصالح ساختمانی

گچ از جمله مصالحی است که در صنایع ساختمان سازی از اهمیت مخصوص برخوردار است و به علت ویژگی هایی که دارد از زمان های قدیم در امر ساختن مسکن مورد مصرف قرار می گرفت. در بسیاری از ساختمان های قدیمی مخصوصاً در دوران صفویه که اغلب آنها در اصفهان موجود می باشد گچ نقش مؤثری داشته و گچ بریها ی بسیار زیبائی از آن دوران باقی مانده است.

قدمت استفاده بشر از گچ به حدود پنج هزار سال قبل می رسد. دیواره های قبرهایی در مصر که مربوط به آن دوران است به وسیله گچ اندود شده است.

در ایران نیز استفاده از گچ به زمان اشکانیان می رسد و گچ بری های بجا مانده از آن تاریخ گواه این موضوع می باشد.

گچ به علت خواص خود از اولین قدم در ایجاد یک بنا که پیاده کردن حدود زمین باشد و با صطلاح برای ریختن رنگ اطراف زمین مورد نیاز بوده و همچنین تا آخرین مراحل کار که سفیدکاری و نصب سنگ است باز هم گچ مورد نیاز است و حتی در نقاشی هم از گچ استفاده می نماید.

منابع تهیه گچ

گچ از پختن و آسیاب کردن سنگ گچ به دست می آید. سنگ گچ از گروه مصالح ساختمانی کلسیم دار است که به طور وفور در طبیعت یافت می شود و تقریباً در تمام نقاط روی زمین وجود دارد و از لحاظ فراوانی در طبیعت در ردیف پنجم می باشد. در ایران هم تقریباً در تمام نقاط کشور مخصوصاً در کویر مرکزی از جمله سمنان و اطراف تهران - جاجرود - آذربایجان - اطراف مشهد و غیره یافت می شود.

مصارف گچ

گچ در صنعت ساختمان سازی مصارف متعدد دارد از جمله ریختن رنگ ساختمان برای مشخص کردن اطراف زمین و پیاده کردن نقشه - ملات سازی- گچ و خاک- سفیدکاری- سنگ کاری که در مورد اخیر برای نگه داشتن سنگ به طور موقت در جای خود تا ریختن ملات پشت آن مورد مصرف قرار می گیرد و همچنین در صنایع مجسمه سازی و ریخته گری برای قالب سازی مصرف می شود و در کارهای طبی برای شکسته بندی مورد نیاز است؛ و همچنین در صنایع سیمان پزی و دارویی نیز مصرف می شود.

خواص گچ

گچ علاوه بر دو خاصیت عمده (زود گیر بودن و ازدیاد حجم به هنگام سخت شدن) دارای خواص دیگری نیز هست از جمله آنکه گچ آکوستیک است. در آتش سوزی مقاوم می باشد. ارزان و فراوان است. دارای رنگی سفید و خوش آیند است علاوه بر مصرف فوق گچ در صنایع چینی سازی و سرامیک به عنوان قالب - در صنایع شیشه گری - در کشاورزی- صنعت کاغذ سازی- پتروشیمی- چرم سازی و ده ها مورد دیگر مصرف می شود.
آماده سازی سنگ گچ برای خوراک کوره

سنگ گچ از معدن با وسائل مختلف مانند آتش کاری یا برش و غیره جدا شده در محل معدن یا کارخانه با سنگ شکن های چکشی به کلوخه هائی در حدود 40 سانتیمتر تبدیل می گردد آنگاه این کلوخه ها را با قیف های مخصوص به سنگ شکن های فکی هدایت کرده و در آنجا کلوخه ها را تا ابعاد چند میلی متر خرد می نمایند.

قطعات ریز این محصول پس از عبور از الک های مخصوص با نوارهای نقاله به سیلوها ذخیره هدایت می شود و قطعات درشت تر دوباره به آسیاب های فکی یا گلوله ای هدایت شده و خرد می گردد. ظرفیت سیلوها ذخیره و تعداد آنها با توجه به بزرگی و کوچکی کارخانه به گونه ای است که می تواند حداقل خوراک یک هفته کارخانه را در خود جای دهد. محصول سیلوها با توجه به نیاز کارخانه با تسمه های نقاله و به طور خودکار وارد کوره می شود و پس از طی مراحل پخت با آسیاب های گلوله ای به گچ ساختمانی تبدیل می گردد و به بازار مصرف عرضه می شود.

کوره های گچ پزی

1-کوره های گچ پزی چاهی

قدیمی ترین نوع کوره گچ پزی در ایران کوره های چاهی می باشد که هم اکنون نیز در بسیاری از شهرهای ایران متداول است. این نوع کوره ها که مانند تنوره ای است که سنگ گچ را در آن می چینند و آن را حرارت می دهند تا پخته شود. در این نوع کوره ها که حرارت آن قابل کنترل نیست همه نوع سنگ گچ از گچ پخته تا گچ ساختمانی و گچ تشنه و گچ سوخته و انیدریت و سنگ گچ تجزیه شده به دست می آید بدیهی است محصول این نوع کوره ها به علت یکنواخت نبودن آن مرغوب نمی باشد. کار این نوع کوره ها پیوسته نیستو سوخت این نوع کوره ها می تواند چوب- زغال سنگ و غیره باشد.

2- کوره های تاوه ای

این نوع کوره ها که دارای محصولی یکنواخت می باشد تشکیل شده است از یک سینی بزرگ که سنگ گچ آسیاب شده را در آن می ریزند. وبه آن حرارت می دهند این کوره ها دارای دستگاهی می باشد که پیوسته دانه های سنگ گچ را هم می زند تا کلیه کلوخه های سنگ گچ یکنواخت حرارت ببینند این دستگاه همزن مانند شانه ای است که در محور وسط تاوه قرار دارد و حول محور خود می چرخد و کلوخه ها را هم می زند عمل این نوع کوره ها مانند بو دادن تخمه می باشد.

3- کوره های گردنده خفته

این نوع کوره ها که رایج ترین نوع کوره های گچ پزی است به صورت استوانه ایی خفته حول محور خود که با افق در حدود 4 درجه شیب دارد می گردد و در ضمن گردش کلوخه های سنگ گچ را به جلو هدایت می نماید این کلوخه ها به تدریج که جلو می روند پخته شده پس از خروج از کوره به وسیله دمیدن هوای سرد به روی آن کلوخه ها را خنک نموده و برای نرم کردن به آسیاب می برند از هوای دمیده شده روی کلوخه که پس از خروج در حدود 100 درجه سانتی گراد حرارت دارد برای گرم کردن مصالح اولیه و تبخیر آب فیزیکی آن استفاده می نمایند. حرارت در این نوع کوره ها قابل کنترل بوده و دارای محصول یکنواخت و مرغوب می باشد. کار این کوره ها پیوسته است یعنی همیشه می تواند بدون توقف به کار خود ادامه دهد هر قدر محصول کوره در اثر گردش به جلو هدایت شود می توان به همان نسبت کوره را بارگیری نمود.

در کارگاه های ساختمانی که از کوره های گچ پزی و آجرپزی دور می باشند و برای تأمین آجر مورد نیاز خود مجبور هستند که در کارگاه اقدام به ایجاد کوره آجرپزی نمایند با قرار دادن مقداری سنگ گچ به روی کوره آجرپزی با توجه به حرارت کمی که سنگ گچ جهت پخته شدن نیاز دارد پس از مدت کوتاهی پخته می شود آنگاه آن را با وسائل ابتدائی مانند تخماق و یا آسیاب های محلی کوبیده و سرند نموده و مورد استفاده قرار می دهند.