انواع آجر و نگهداری مناسب آن

آجر چیست؟

تعریف
آجر فراورده های ساختمانی است که در گونه های رسی، شیلی و شیستی، ماسه آهکی، بتنی و شکل های گوناگون تولید می شود، و عمدتا در دیوار چینی، نماسازی و کرسی چینی، کف سازی و کف پوشی به کار می رود.

دسته بندی:
آجر بر حسب مواد خام استفاده شده در ساخت آن، به انواع زیر تقسیم می شود:
آجر رسی، شیلی و شیستی: آجری که از پخت خشت خام رسی و یا از پخت خشت تهیه شده از شیل و شیست ( روش پرسی) و در هر دو حالت، در دمای حدود 1000درجه ی سلسیوس به دست می آید.

بر اساس استاندارد شماره 7 ایران، آجر رسی ساختمانی، بر حسب نوع مصرف به گروه های زیر تقسیم می شود:
آجر توکار:
آجری که برای کارهای عمومی ساختمان مناسب است. این آجرها، بر حسب محل مصرف، به دو نوع باربر و غیر باربر منقسم و هرکدام نیز به دو دسته ی توپر و سوراخ دار درجه بندی می شود.

آجر نما:
آجری که، بدون نیاز به اندودکاری یا پوشش های دیگر، مستقیما برای نماسازی به مصرف می رسد.این آجر دو نوع متعارف و پلاکی دارد. آجرهای نمای متعارف بر دودسته توپر و سوراخ دار و هرکدام، بر حسب درصد جذب آب، به دو درجه ی 1و2 تقسیم می شود. آجر نمای پلاکی نیز فقط، بر حسب درصد جذب آب، به دو درجه ی 1و2 تقسیم می شود.

آجر مهندسی:
آجری با جسم متراکم و پر مقاومت که برای ساخت اعضای باربر مناسب است. این نوع آجر به دودسته ی توپر و سوراخ دار و هرکدام، برحسب درصد جذب آب، به دو درجه ی 1و2 تقسیم می شود.

آجر سبک:
آجری که از رس، لوم یا مواد رسی، با افزودنی ها (مواد هوازا) یا بدون آنها قالب گیری و پخته می شود. چگالی ظاهری این آجر ها نباید بیشتر از 1000 کیلوگرم بر متر مکعب باشد. مواد افزودنی نیز نباید، در دراز مدت، اثر مخرب بر خواص آجرها داشته باشد.

آجر ماسه آهکی:
آجری که از مخلوط ماسه ی سیلیسی یا سیلیکاتی ( یا سنگ خرد شده یا مخلوطی از این دو) و آهک، در بخار آب و گرما، تولید می شود. خاکستر بادی، سرباره ی کوره ی آهن گذاری و، به طور کلی، ضایعات صنعتی مناسب، برای تهیه ی این نوع آجر ها به کار می روند. آجرهای ماسه آهکی معمولاً به صورت توپر و سوراخ دار به ابعاد آجر رسی، یا مضاربی از آن ساخته می شود و، بر حسب مقاومت فشاری، دسته بندی می شود. آجر ماسه آهکی به رنگ خاکستری است و، با افزودن مواد رنگی، می توان انواع رنگی آن را نیز تولید و در نمای ساختمان از آن استفاده کرد.

آجر بتنی:
نوعی بلوک سیمانی توپر که از سیمان پرتلند، سنگدانه های معدنی مناسب و آب تهیه می شود. برای بهره گیری از کاربرد ویژه ی آن، از افزودنی های مناسب استفاده می شود. این نوع آجرها، بر حسب مقاومت فشاری و جذب آب، در دیوارهای خارجی و مصارف عمومی کاربرد دارند.
از این نوع آجر ها در داخل و خارج ساختمان و همچنین به عنوان کف پوش نیز استفاده می شود.

آجر معمولی:

 کیفیت این نوع آجر ها معمولی است. بنابراین آجرهای با کیفیت معمولی دوام کمتری نسبت به آجرهای با کیفیت بالاو ویژه دارند. بخاطر همین از این آجر ها بیشتر در نماهای خارجی ساختمان ها استفاده می کنند. یعنی در نما های خارجی ساختمان این نوع آجرها دوام دارند.

آجر ویژه:

این آجرها دارای کیفیت ویژه هستند. از آن جایی که این آجرها در شرایط سخت و ویژه به کار می برند. شرایط سختی مانند مناطقی که پر اب یا یخ زده اند. این مناطق شامل فرش پیاده روها، دیوارهای حائل، کانال های فاضلاب، و از این قبیل مناطق است.

میدانیم که درجه حرارت برای پخت آجرها بسته به نوع خاک رس، عناصر معدنی موجود در ان می باشد. می توان گفت درجه مناسب حرارت برای آجرها بین 900 تا 1200 می باشد.

انواع آجر بر اساس شکل
در اینجا مجدد و به طور خلاصه به بازگوی انواع آجر ها از لحاظ شکل می پردازیم.

آجر های توپر:

در آجرهای توپر حجم سوراخ های به کار رفته در آن 25 درصد می باشد. در این نوع آجرها سوراخ ها به طور کامل یا تقریبی از میان آجر می گذرد.

آجرهای سوراخ دار:

حجم سوراخ ها در آجرهای سوراخ دار از 25% تجاوز نمی کند. آجرهای سوراخ دار را معمولا با روش دکسترودر یعنی برون رونده تولید می کنند.

آجرهای توخالی:

حجم سوراخ ها یی که از آجر های توخالی گذشته اند، 25% می باشد. و در ابعاد و سایز این سوراخ ها محدودیت وجود ندارد. در تولید آجرهای توخالی مانند آجرهای سوراخ دار معمولا از روش دکسترودر استفاده می کنند.

آجر های متخلخل:

در این آجرها حجم منافذ و سوراخها بیش از 20% نمی باشد. باید در نظر گرفت که این آجرهای متخلخل را با روش هایی مثل روش های پرسی تولید می کنند. نکته مورد توجه این است که آجرهای متخلخل معمولاً با روش های پرسی تولید می شوند.

آجر با ظاهر مخصوص:

این آجرها ظاهری هندسی دارند. البته شکل مکعب مستطیل در ان ها نیست.

استانداردهای آجر
ویژگی ها:
آجرهای رسی، شیلی و شیستی، باید دارای ویژگی های زیر باشد:

- کاملا پخته، یکنواخت و سخت باشند. مقاومت فشاری، میزان جذب آب و دیگر مشخصات آنها، بر حسب نوع، باید با استاندارد ملی ایران شماره 7 تطبیق کند.
- حداکثرمیانگین جذب آب آجر مهندسی درجه ی 1و2 به ترتیب باید 12و1٦درصد، و آجر نما (متعارف و پلاکی) درجه ی1و2 به ترتیب 18و21 درصد باشد.
- حداقل میانگین مقاومت آجر مهندسی درجه ی 1و2 به ترتیب باید 35و25، آجرنما (متعارف و پلاکی) درجه ی1و2 به ترتیب 14و12 و آجر توکار باربر و غیر باربر به ترتیب 8و4 مگاپاسکال باشد.
- مصرف آجرهای کهنه ی کاملا تمیز در صورت داشتن ویژگی های استاندارد مانعی ندارد، ولی بهتر است همراه با آجرهای نو و در پشت کار از آنها استفاده شود.
- استفاده از تکه آجر، شامل سه قد (سه چهارم آجر)، نیمه (یک دوم آجر)، چارک(یک چهارم آجر) و کلوک (پاره آجر)، در بخش های درونی و پشت کار و در جاهایی که مصرف آجر درست (کامل) مقدور نیست، مجاز است.
- استفاده از آجرهای ترک دار، کج و معوج، گود و برجسته، که انحنای گودی و برجستگی آنها از 5میلی متر تجاوز نکند، بی اشکال است، مشروط بر اینکه تعداد آنها از 20درصد کل آجرها تجاوز نکند.
- مصرف آجرهای نما که دارای آلوئک یا ترک جزئی است، تنها در پشت کار مجاز است.

ویژگی های آجرهای ماسه آهکی باید برابر استانداردهای معتبر باشد.

آجرهای ماسه آهکی باید دارای ویژگی های زیر باشد:
- ظاهر آنها تمیز، یکنواخت و از ترک و مواد خارجی عاری باشد.
- حداقل مقاومت فشاری آنها 5 مگاپاسکال باشد.
- استفاده از آجرهای ماسه آهکی در جاهایی که خطر یخ زدگی وجود دارد، به شرطی مجاز است که پس از آزمایش یخ بندان (قرار دادن در معرض 50دوره یخ زدن و آب شدن)، کاهش مقاومت فشاری آنها کمتر از 20درصد باشد.
- جذب آب آجرهای ماسه آهکی مورد استفاده در بخش های بیرونی ساختمان نباید از آن مقدار که تولید کننده اعلام کرده است، بیشتر باشد.
- ویژگی های آجرهای بتنی باید با استانداردهای معتبر مطابقت کند.
آجرهای بتنی باید از ویژگی های زیر برخوردار باشد:
- آجرهای بتنی مورد استفاده در دیوارهای خارجی حداقل باید دارای مقاومت فشاری 24 مگاپاسکال باشد.
- آجرهای بتنی برای مصارف عمومی باید دارای مقاومت فشاری 5/17 مگاپاسکال باشد.

آزمایش های استاندارد:
آجر رسی:
آزمایش های شیمیایی و فیزیکی آجر باید براساس استاندار ملی ایران شماره 7 انجام شود. این آزمایش ها عبارت است از: اندازه گیری ابعاد، تحدب و تقعر، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، تعیین املاح محلول، اندازه گیری مقاومت در برابر یخ بندان.

آجر ماسه آهکی:
آزمایش های شیمیایی و فیزیکی این آجر باید بر اساس استانداردهای معتبر صورت پذیرد. این آزمایش ها عبارت است از: تعیین ابعاد، رواداری و شکل، اندازه گیری چگالی خشک، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، اندازه گیری مقاومت در برابر یخ بندان.

آجر بتنی:
آزمایش های شیمیایی و فیزیکی این آجر باید براساس استانداردهای معتبر انجام شود. این آزمایش ها عبارت است از: تعیین ابعاد و رواداری، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، اندازه گیری جمع شدگی خشک خطی.

استانداردهای مرجع
- استاندارد ملی ایران شماره 7، " آجر رسی - ویژگی و روش آزمون ".
- استاندار ملی ایران شماره 11٦2، " خاک رس جهت ساخت آجر رسی - ویژگی ها و روش های آزمون ".

ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
- در فرآیند آجر کاری در ساختمان، برای حفظ محیط زیست، توجه شود که در عملیات کارگاهی مانند اندازه کردن، برش، ساب حداقل دور ریز انجام شود. توصیه می شود، برای کاهش دور ریز، از آجرهای نیمه و سه چهارم تولید شده در کارخانه استفاده شود.
- بریدن آجر در کارگاه ساختمانی باعث آلودگی هوا می شود.

سازگاری
- از مصرف آب شور برای شستن اجزای آجرهای چیده شده با ملات سیمانی باید خودداری شود.
- از پاشیدن گچ بر روی اجزای آجری که با ملات سیمانی چیده شده است، به خصوص در مناطق مرطوب، باید خودداری شود.
- هنگام اجرای ساختمان، از قرار دادن مستقیم مصالحی که در برابر رطوبت فساد پذیرند (مانند چوب) بر روی آجر باید خودداری شود.

بسته بندی، حمل و نگهداری
- آجرها ی مهندسی و نما باید روی طبق (پالت) چوبی و با پوشش نایلونی بسته بندی شوند.
- بارگیری، حمل و باراندازی انواع آجر باید با دقت انجام شود، تا ضایعات آنها به حداقل ممکن برسد.
- آجرها، هنگام حمل و نقل، باید به صورتی بسته بندی یا چیده شود که از ایجاد ضایعات جلوگیری کند.
- آجرها را باید در محل تمیز و سرپوشیده به طور جدا از هم دسته بندی کرد و آنها را از خاک، مواد مضر، رطوبت و یخ و برف دور نگه داشت.