نگه داری و حفظ موجودی کالا و مواد برای انبار شرکت های تولیدی و همچنین فروشگاه ها یکی از اقدامات مهم و اجتناب ناپذیر می باشد که البته هزینه هایی را نیز در پی دارد. در این خصوص هر سازمان و کسب و کاری برای کنترل موجودی کالای تولیدی خود، یک سیستم طراحی و اجرا می نماید تا بتواند هزینه های نگهداری کالا را بهینه کند و در جهت رفع نیاز های خود گام بردارد.
هزینه نگه داری کالا
نگهداری کالا و مواد اولیه باعث متحمل شدن هزینه هایی برای سازمان می شود که این هزینه ها از چند بخش عمده تشکیل شده اند که در ادامه به شرح آنها پرداخته شده است.
هزینه قیمت کالا
به مجموعه وجوهی گفته می شود که جهت خرید کالا به فروشنده پرداخت می گردد و همچنین در مواردی هزینه های حمل، دریافت، بازرسی فنی و… نیز به آن اضافه می شود.زمانی که تخفیف کلی مطرح نباشد، قیمت کالا در مقدار سفارش آن هیچ گونه تأثیری نخواهد داشت اما، هنگامی که قیمت کالا با حجم سفارش تغییر نماید، می توان گفت که مقدار سفارش، تابعی از قیمت می باشد.
هزینه بهره سرمایه
نگهداری از کالا ها و مواد موجود در انبار، به سرمایه و صرف هزینه نیاز دارد که انجام این کار به عهده سازمان مربوطه می باشد. این هزینه تا زمانی که کالا در انبار قرار دارد هیچ گونه عایدی را برای سازمان به بار نمی آورد. همچنین در صورتی که این انبار شدن کالا و مواد طولانی شود، ممکن است هزینه نگهداری را برای فروشگاه و یا سازمان، بسیار بالا ببرد.
هزینه جا به جایی
مواد و کالا هایی که به انبار انتقال داده می شوند، یا در بخش تولید ساخته شده اند و یا توسط یک بخش دیگر خریداری شده اند که انتقال آنها به انبار، با هزینه های انتقال و جا به جایی همراه می باشد. این هزینه ها شامل موارد زیر می شود:
هزینه نگهداری کالا: به هزینه هایی گفته می شود که فروشگاه در برابر نگهداری کالا متحمل می شود که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
هزینه خسارت های حوادث غیر مترقبه از قبیل سیل، زلزله، آتش سوزی، سرقت
هزینه منسوخ شدن کالا
در برخی مواقع پیش می آید که کالا های نگهداری شده در انبار، منسوخ شوند که این امر باعث افزایش هزینه های انبار کردن کالا ها می گردد. کالا ها، در واقع پول نقد فروشگاه محسوب می شوند که بایستی در شرایط مطمئن و حفاظت شده ای از آنها نگهداری نمود.هزینه دفتری کالا ثبت دستی یا مکانیزه موجودی انبار و انجام عملیات انبار گردانی مانند:
سیستم های مدیریت و کنترل موجودی
برای مدیریت و کنترل موجودی ها، سیستم هایی طراحی شدا اند که در ادامه به مهم ترین آنها اشاره شده است:
سیستم دسته بندی کالا ها بر اساس ABC: یک سیستم کنترل کیفی است که معمولا به صورت زیر می باشد:
سیستم کنترل موجودی بر اساس میزان سفارش اقتصادی: سیستمی که کنترل موجودی را به اسم آن می شناسند و روش اصلی و دقیق کنترل موجودی است که در آن، میزان سفارش در هر بار به اندازه ای است که هزینه های سفارش دهی، هزینه های نگهداری و هزینه های کمبود حداقل شود.
سیستم کنترل موجودی بر اساس فاصله ثابت بین دو سفارش: در این سیستم، فواصل ثابت و معینی مشخص می گردد که بر اساس آن اقدام به سفارش کالا می نمایند و باعث کاهش هزینه های سفارش کالا می شود.
سیستم کنترل موجودی بر اساس تخفیف در خرید کلی کالا: این سیستم زمانی کاربرد دارد که یک خرید کلی، تخفیف داشته باشد.
سیستم کنترل موجودی بر اساس دریافت تدریجی کالا یا مدل میزان تولید: این سیستم شبیه به مدل EOQ می باشد ولی دریافت کالا در آن به صورت تدریجی است و در حالتی از آن استفاده می شود که قطعات سفارش داده شده، داخل کارخانه تولید شوند و به صورت تدریجی به واحد های مربوطه انتقال یابند.