بانکداری اسلامی

برای آشنایی با بانکداری اسلامی، باید نخست با معنی واقعی بانک آشنا شویم.برای بررسی ریشه لغت بانک باید بگوییم که این واژه به خودی خود یک واژه مستقل نیست و در طی سالیان گذشته از چندین زبان مختلف معنی و مفهوم گرفته است. بانک در زبان انگلیسی میانه از زبان فرانسوی میانه، در بانک واژگان ما قرار گرفته است.اما در اصطلاح، بانک مجموعه ای اقتصادی و مالی است که وظایفی برایش تعریف شده و در سال های اخیر یه این وظایف گاهی اضافه هم شده است.

وظایف مختلف بانک ها

• انجام عملیات مالی
• تجهیز و توزیع اعتبارات
• انجام عملیات اعتباری
• وصول مطالبات اسنادی و سود سهام مشتریان
• نقل و انتقال وجوه
• پرداخت بدهی مشتریانی که در بانک سپرده گذاری کرده اند
• نگه داری از امانات سپرده گذاران و سهام و اوراق بهادار و نیز اشیای قیمتی مربوط به آن ها
• خرید و فروش ارزها
• انجام وظیفه قیمومیت و وصایت برای مشتریان و انجام وکالت خریدها و فروش سپرده گذاران

برای نظارت بر روند انجام کار بانک ها، نهادی با نام بانک مرکزی وجود دارد که در تعریف مسئولیتش کنترل کلیه شبکه های بانکی، بانک های زیر مجموعه خود و تایید شده، اداره سیاست های ثبات پولی در کشور و به فعالیت واداشتن تمامی بانک های مجوز دار را در جهت ارائه خدمت و هماهنگی با اقتصاد را بر عهده دارد.

در بانکداری اسلامی کارکردها همانند همه بانک ها است با این تفاوت که همه اقدامات در این بانک ها باید مبتنی بر قوانین فقه اسلام باشد.جالب است بدانید که نظریه بانکداری اسلامی و بانکداری غیرربوی نخستین بار توسط دانشمند بزرگ  بیان و ارائه شد.

در حقیقت شاید مهم ترین اصل و پایه «بانکداری سلامی» عدم وجود ربا در آن است، ربا به بهره پول می گوییم. چون در فقه اسلامی دریافت پول اضافی از وام گیرنده ربا محسوب می شود و حرام است و بر همین اساس بود که در سال 1362 در مجلس شورای اسلامی قانونی با عنوان « قانون عملیات بانکی بدون ربا » تصویب شد و از سال 1363 این قانون به اجرا در آمد.

شروع به فعالیت بانکداری اسلامی در حقیقت به سال 1974 باز می گردد. چون در همین سال بود که قیمت نفت ناگهان سیر صعودی پیدا کرد و از ان پس بود که در میان کشورهای اسلامی مثل کشورهای عربی، پاکستان، ایران و کشورهای آسیای جنوب شرقی هم رواج پیدا کرد.

در نظام بانکداری اسلامی از عقود و قراردادهای مختلفی برای بقای بانک پیروی می شود که از مهم ترین و پرکاربردترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قرض الحسنه
• مضاربه 
• ودیعه
• مشارکت
• مرابحه
• اجازه به شرط تملیک

شاید می پرسید فعالیت ها در این نوع از بانک چگونه می تواند باطنی حلال داشته باشد؟ بله…برای حلال بودن فعالیت ها در بانکداری اسلامی، بانک به عنوان وکیل پول را از سپرده گذار دریافت می کند و سپرده گذار تحت عقد وکالت سرمایه خودش را به بانک تحویل داده تا بانک آن را در اقتصاد فعال کرده و در امور مختلفی اعم از عقودی که در بالا ذکر شده، مورد استفاده قرار دهد تا بتواند خودش به سودی حلال و تعریف شده، دست پیدا کند. در حقیقت بانک تنها به عنوان یک وکیل در این میان، سود خود را از این معامله کسر کرده و مابقی سرمایه را به سرمایه گذار یا همان مشتری تحویل می دهد.

این نکته شایان توجه است که در فقه اسلامی تنها ربا یا همان بهره پول است که حرام اعلام شده است، اما بقیه درآمدهای حاصل سرمایه، ممنوع و حرام اعلام نشده است. بنا بر آموزه های اسلامی، شیوه به کارگیری سرمایه در اجرا و به کارگیری آن در یک پروژه که زمینه ساز ایجاد شغل می شود، از اهمیت بسیار بسیار بالایی برخوردار است و حتی تحسین شده است.

در نظام بانکداری سلامی بدون ربا پایه اساس قرارداد بین سرمایه گذار و بانک، بر این اصل استوار است که به جای درخواست و تعیین سود، ریسک سود دهی و حتی زیان دهی از دو طرف به خصوص بانک در نظر گرفته می شود. این نوع دیدگاه باعث شده که در بانکداری سلامی ﺑﯿﺸﺘﺮ سرمایه گذاری در ﺑﺨﺶ ﻫﺎى ﺣﻘﯿﻘﻰ اﻗﺘﺼﺎد اتفاق بیفتد و شاید ﻫﻤﯿﻦ دیدگاه باشد که آن را از ﺑﺎﻧﮑﺪاری متعارف که شاید در آن سودها به صورت ربا پرداخت می شود، ﻣﺘﻔﺎوت می کند.