برخی مواقع، هیئت مدیره شرکت های سهامی عام، به منظور افزایش سرمایه شرکت خود اقدام به فروش سهام می نمایند که زمانی این شرکت سهامی عام تشکیل می شود که تمامی سهام آن، چه از طرف موسسین آن و چه از سمت مردم تعهد شده باشد و گرنه تشکیل این گونه شرکت امکان پذیر نخواهد بود.
پذیره نویسی سهام
پذیره نویسی در واقع یعنی نوشتن و امضا کردن پای یک سند به منظور تعهد انجام کاری خاص یا یک تعهد امری که در آن سند طرح شده است و پذیره نویسی در حقوق تجارت، موضوع شرکت های سهامی می باشد که تعهد پرداخت قیمت یک یا چند سهم از سهام شرکت را می نماید.
همچنین پذیره نویسی در اصطلاح حقوقی به یک عمل حقوقی گفته می شود که بر اساس آن یک شخص تعهد می کند که با تامین بخشی از سرمایه شرکت، در سهام آن شرکت به اندازه آورده خویش، شریک گردد.در نهایت می توان گفت که پذیره نویسی یعنی، تعهد پرداخت سهامی که از طرف اشخاص به عمل می آید.
شرایط پذیره نویسی شرکت های سهامی عام
بر اساس ماده 173 قانون تجارت، شرکت های سهامی عام موظفند که قبل از عرضه سهام جدید برای پذیره نویسی عمومی، ابتدا طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام جدید را به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم کرده و رسید آن را دریافت نمایند.بر اساس ماده 174، طرح اعلامیه پذیره نویسی مذکور، باید به امضای دارندگان امضای مجاز شرکت رسیده و شامل نکات زیر باشد:
همچنین طبق ماده 177، اعلامیه پذیره نویسی سهام جدید باید علاوه بر روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن نشر می گردد، حداقل در دو روزنامه کثیر الانتشار دیگر و در بانکی که تعهد سهام نزد آن است، نیز آگهی شود.
تعرفه و هزینه های ثبت شرکت
سرمایه گذاران و معامله گرانی که به خرید سهام پذیره نویسی شده تمایل دارند می توانند در موعد مقرر که بر اساس اعلامیه پذیره نویسی مشخص می گردد، به بانک مراجعه نمایند و ورقه تعهد سهم را امضا کنند سپس حداقل 35 درصد از میزان تعهد را نقدا به بانک پرداخت نمایند و رسید آن را دریافت کنند.امضای این تعهد نامه یعنی شخص اساسنامه شرکت را پذیرفته و تابع تصمیمات مجامع عمومی شرکت مورد نظر می باشد.
تعداد و ویژگی های پذیره نویسان
در شرکت های سهامی عام که قصد پدیره نویسی دارند بایستی هیئت مدیره با حداقل تعداد 5 نفر تشکیل گردد که اعضای آن از بین صاحبان سهام انتخاب شوند که برای این تعداد حداکثر تعیین نشده است.
تعهد پذیره نویسی
در فرآیند تعهد پذیره نویسی، کارگزار پس از بررسی سهام شرکت های متقاضی، بهای سهام را مشخص می نماید و به معرفی شرکت برای عرضه اولیه، متعهد می شود تا باقیمانده اوراق بهاداری که تا پایان دوره عرضه اولیه خریداری نشده است را خریداری کند.همچنین کارگزار پذیره نویس باید به سازمان بورس وثیقه و شواهد لازم را ارائه نماید و این اطمینان را ایجاد کرده باشد که می تواند به تعهدات پذیره نویسی خود عمل کند. یکی از مزیت های روش تعهد پذیره نویسی، جلوگیری از رفتار های سفته بازانه در هفته های آغازین عرضه سهام شرکت ها در بورس می باشد.
همچنین باعث می شود تا سهام زودتر به قیمت واقعی خود در بازار برسد. با این کار واسطه ها در بازار حذف می شوند و میزان ریسک سرمایه گذاری روی سهام شرکت های تازه وارد، کاهش پیدا می کند.
ورقه تعهد سهم
با ایجاد و امضای ورقه تعهد سهم، تعهد پذیره نویسی تحقق می یابد که این امر بر گرفته از قانون فرانسه می باشد و در لایحه قانونی 1347 ذکر شده است و با این ورقه، پذیره نویسان می توانند اطلاعاتی درباره شرکت کسب کنند.
بر اساس ماده 13 لایحه قانونی 1347 ورقه تعهد سهام باید شامل موارد زیر باشد:
اگر شرکت سهامی عام پس از گذشت 6 ماه پس از تاریخ تسلیم اظهارنامه، ثبت نگردد بنابراین مرجع ثبت شرکت ها می تواند بنا بر تقاضای هر کدام از موسسین یا پذیره نویسان، گواهی عدم ثبت شرکت را صادر نموده و آن را به بانک مورد نظر ارسال می نماید.
سپس پذیره نویسان می توانند به بانک مراجعه نموده و اقدام به دریافت وجوه خود نمایند که در این صورت هزینه های تأسیس به عهده موسسین می باشد و موسسین نیز با توجه به اقداماتی که برای تأسیس شرکت انجام داده اند، مسئولیت تضامنی دارند.
مهلت پذیره نویسی
بر اساس تبصره 1 ماده 23 قانون بازار اوراق بهادار، سازمان بورس تعیین کننده مدت زمان انجام پذیره نویسی می باشد که این مدت بیشتر از 30 روز نخواهد بود، اما سازمان بورس می تواند با تقاضای موسسان و احراز ادله مستدل، حداکثر 30 روز دیگر پذیره نویسی را تمدید نماید.
تبصره 2: همین ماده مقرر نموده که نتایج توزیع و فروش اوراق بهادار باید به سازمان اطلاع داده شود. این امر به منظور حفظ حقوق سرمایه گذاران بوده تا سرمایه آنها بدون دلیل در بانک باقی نماند.
تبصره 3: ماده فوق پیش بینی نموده که استفاده از وجوه دریافتی، پس از تکمیل فرآیند عرضه عمومی توسط سازمان مجاز می باشد.
تبصره 4: مقرر داشته که در صورت عدم تکمیل فرآیند عرضه عمومی، وجوه تادیه شده باید حداکثر ظرف مدت پانزده روز به سرمایه گذاران برگردانده شود.
ضمانت اجرای شرایط پذیره نویسی
طبق مقررات مندرج در ماده 13 لایحه قانونی 1347 جنبه آمرانه داشته و به منظور حفظ حقوق عموم وضع شده است.پذیره نویس نیز با اطلاع کامل از وضعیت شرکت، رضایت خود را برای پیوستن به آن اعلام می نماید. از نظر قانون گذار و بر اساس ماده 13 لایحه مذکور، هرگاه ورقه تعهد سهم فاقد موارد فوق باشد، از نظر شکلی باطل خواهد بود. در عین حال بطلان ورقه تعهد، موجب بطلان شرکت نیست.