بسیاری از تغییرات مالیاتی سال های گذشته، مربوط به مالیات بر درآمد به دست آمده از سرمایه گذاری بوده است. در بحث های سیاسی، در ارتباط با پایین آوردن مالیات، بیشتر از هر مسأله دیگری به این نکته توجه شده است، که چه افرادی این اندوخته های مالیاتی را از آن خود می کنند.
برای سالیان بسیاری این موضوع ذهن اقتصاددانان و کارشناسان مالیاتی را درگیر کرده بود، هم چنین سبب جر و بحث های سیاسی فراوانی نیز شده بود. بسیاری از اقتصاددانان بر این باورند که دریافت نکردن مالیات از درآمد کسب شده، از لحاظ نظری یکی از اساسی ترین کارهایی است، که می توان انجام داد. اما بیشتر افراد با اجرایی کردن این نظریه مخالفت می کنند، زیرا به نظر آن ها قسمت زیادی از منفعت های این کار به جیب ثروتمندان و اقشار پر درآمد برمی گردد.
سوال این است که آیا دولت باید بر مصرف، مالیات کسب کند یا بر درآمد؟
مالیات بر مصرف که مالیات بر مخارج هم گفته می شود مالیاتی است که به جای این که بر درآمد افراد وضع شود برآن چه که مردم خرج می کنند اجرایی می شود. در بسیاری از کشورهای دنیا مالیات بر هر دو دسته مالیات بر درآمد و مالیات بر مخارج وضع می شود.
بیشتر از یک قرن است که مردم آمریکا به دولت مالیات بر درآمد پرداخت می کنند. هم چنین در بسیاری از ایالت های آمریکا دولت های محلی مالیات بر فروش وضع کرده اند، مالیات بر فروش به شیوه ای دیگر مالیات بر مصرف محسوب می شود.
مالیات بر مصرف علاوه بر این که سبب پایین آمدن پس انداز مردم نمی شود، اما بعضی از اقتصاددانان به شدت با اجرایی کردن این نوع از مالیات مخالفت می کنند. در واقع مخالفت بعضی از اقتصاددانان به این خاطر است که بیشترین مزایای پرداخت مالیات بر مصرف به جیب اقشار پر درآمد بر می گردد. علاوه بر این، اقشار پر درآمد تمایل بیشتری به پس انداز سرمایه دارند و هم چنین این احتمال می رود که مشمول معاف از مالیات سرمایه شوند.
به دو شیوه می توان به این نقدها جواب داد. اول اینکه، این یک امر طبیعی است، افرادی که بالاترین مقدار مالیات را پرداخت می کنند، بیشترین نفع را از پایین آمدن نرخ مالیات ببرند. دوم اینکه منابع اقتصادی کسب شده، از پس اندازهای بالا، به نوآوری و رشد سریع افزایش درآمدهای واقعی کمک می کند، هم چنین باعت می شود حق الزحمه ها، به شکل چشم گیری بین تمام افراد جامعه توزیع شود.
از جمله انتقادهایی که بر مالیات بر مصرف وارد شده، این است که به صورت دقیق نمی توان بر پس اندازهای افراد نظارت کرد و هم چنین نظارت بر تراکنش های مالی انجام شده در طول سال، کار بسیار سختی است. به بیانی دیگر می توان گفت، مالیات بر مصرف نوع دیگری از مالیات غیر مستقیم محسوب می شود.
مالیات غیر مستقیم چیست
در واقع مالیات غیر مستقیم به مالیاتی گفته می شود که پرداخت کننده آن مشخص نیست، به این شکل که مالیات به صورت غیر مستقیم بر محصولات و خدمات مصرفی وضع می شود و از مصرف کننده نهایی دریافت می شود. در بعضی از کشورها این نوع از مالیات برای تامین مخارج عمومی دولت دریافت می شود.
به عبارتی دیگر می توان گفت با استفاده از مالیاتی که دولت بر کالاهای مصرفی اعمال می کند، سبب میزان خرید های اضافی محصولات مصرفی نیز می شود در این شیوه مردم پول اضافی خود را خرج نمی کنند که همین امر سبب افزایش سرمایه گذاری های بیشتر می شود.در نتیجه با پایین آمدن مصرف اضافی، سرمایه گذاری در بخش های خصوصی به صورت چشم گیری افزایش پیدا می کند. شیوه اجرایی مالیات بر مصرف به این صورت است، که در نهایت مالیات بدون واسطه از مصرف کننده نهایی دریافت می شود.
اما شیوه اجرایی مالیات بردرآمد به این شکل است که قیمت اولیه محصولات با ارزش اضافه شده بر محصول جمع می شود و در نهایت به مصرف کننده تحویل داده می شود. به این شکل این زنجیره ادامه پیدا می کند، و در نهایت مالیات یا همان اضافه درآمدها از طریق تولید کننده به اداره مالیاتی پرداخت می شود.
در مالیات بر مصرف نهایی، بدون وساطت تولید کننده این مبالغ به صورت مستقیم به اداره مالیات پرداخت می شود. به بیانی دیگر می توان گفت که در این میان تولید کننده ها نقش یک واسطه را بازی می کردند، به همین دلیل اداره مالیات آن ها را از سر راه برداشت و خود مستقیماً با گذاشتن صندوق های فروش در فروشگاه ها و مغازه ها وارد میدان عمل شد.
در این شیوه احتمال فرار مالیاتی بسیار اندک است، زیرا در روش مالیات بر درآمد بعضی از تولید کنندگان درآمد کسب شده از فروش محصولات را حق خود می دانستند، که از مصرف کننده نهایی دریافت می کنند و در نهایت از پرداخت آن به اداره مالیات خودداری می کردند.
عده ای بر این باورند، دریافت مالیات نهایی از مصرف کننده، سبب پایین آمدن تقاضا و آسیب رساندن به مصرف و هم چنین باعث کاهش منابع درآمد مالیاتی برای دولت می شود. کماکان موضوع مالیات بر مصرف موافقان و مخالفان زیادی دارد و تا به امروز برای حل این موضوع راهکار عملی پیدا نکرده اند.