مراحل رسیدگی و تشخیص مالیات

مطابق ماده 238 قانون های مربوط به مالیات، چنان چه مؤدی پس ازاین که برگ تشخیص را دریافت کرد، نسبت به مبلغ های مکتوب و نحوه محاسبه اعتراضی داشته باشد، می­تواند تا 1 ماه پس از تاریخ دریافت آن برای اعتراض اقدام کند.

به این صورت که خود مؤدی یا وکیل وی به اداره مربوطه مراجعه می­کند و مدارک و دلایل خود را به مسئول مربوطه ارائه می­دهد و به صورت کتبی برای رسیدگی مجدد تقاضا می­کند. مسئول مربوطه نیز حداکثر 1 ماه پس از درخواست مؤدی فرصت دارد تا به تقاضای وی رسیدگی کند.

سپس اگر اسناد ارائه شده برای رد برگ تشخیص کافی باشد، مسئول مربوطه توضیحات و موارد توافق را ظهر نویسی می­کند و اگر برای مؤدی نیز مورد قبول باشد، آن را امضا می­کند و به توافق می­رسند. به این ترتیب اختلاف های بین مسئول و مؤدی حل می­شود.

اما چنان چه مدارک ارائه شده برای تشخیص کافی نباشد و توافقی بین مسئول و مؤدی حاصل نشود، مسئول همه توضیحات لازم و مستدل را ظهر نویسی می کند و پرونده مربوطه را برای بررسی به هیأت حل اختلافات انتقال می­دهد.در صورتی که مؤدی از دریافت برگه تشخیص خودداری کند یا در محل زندگی خود حضور نداشته باشد، معترض شناخته می­شود و پرونده برای بررسی به هیات حل اختلافات بدوی فرستاده می­شود.

هیأت های حل و فصل اختلافات بدوی

این هیأت از سه نفر تشکیل می­شود که شامل یک مسئول از اداره مالیات، یک قاضی و یک نماینده از اتاق تعاون یا بازرگانی است. هیأت مذکور بلافاصله پس از دریافت اعتراض، وقت جلسه را برای رسیدگی و بررسی پرونده مشخص می­کند. مدت زمان مابین تاریخ ابلاغ و تاریخ تشکیل جلسه رسیدگی کمتر از 10 روز نیست، مگر زمانی که مؤدی چنین خواسته ای داشته باشد.

در جلسات بررسی، نماینده اداره مالیات حتما باید شرکت کند تا برای توجیه مبالغ و محاسبات مکتوب در برگه تشخیص دلایل لازم را ارائه دهد. البته عدم حضور او نیز از رسیدگی به پرونده جلوگیری نمی­کند.

اگر پرونده و دلایل ارائه شده توسط مؤدی برای بررسی پرونده ناقص باشد، جلسه دیگری برای بررسی مجدد پرونده تشکل می­شود. دراین جلسات همه ی توجیهات در برگ تشخیص مندرج و به طور صریح در جلسات بیان می­شود و پس از تکمیل پرونده هیأت رای خود را صادر و ابلاغ می­کند.

هیأت های حل اختلاف تجدید نظر

به پشتوانه ماده 247 قانون های مربوط به مالیات مستقیم رأیی که هیأت حل اختلافات بدوی صادر می­کنند، لازم الاجرا و قطعی است. مگر در شرایط خاصی، مانند این که 20 روز پس از ابلاغ رأی به مؤدی، از جانب مؤدیان یا نماینده های امور مالیاتی مورد اعتراض قرار گیرد که به موجب آن به هیأت های حل اختلاف تجدید نظر فرستاده خواهد شد و رأی این هیأت ها نیز لازم الاجرا و قطعی خواهد بود.

در این مرحله مؤدی مطابق ماده 247، فرم مالیاتی را تکمیل می­کند و از میزان مالیاتی که ادراه مالیات برای او مشخص کرده، مبلغی که ادعا دارد مالیات واقعی درآمدش می­شود را پرداخت می کند و برای مازاد آن اعتراضی را در زمان مقرر ارائه می­دهد. چنان چه رأی ابلاغ شده از سوی هیأت بدوی توسط یکی از دوطرف، یعنی مودی یا مسئولان مالیاتی مورد پذیرش نباشد، در این مرحله فقط ادعای اعتراض کننده بررسی شده و رأی نهایی صادر می ­شود.

بنابراین رسیدگی در هیأت های حل اختلافات به گونه ای ماهوی و در دو مرحله انجام می­شود. رأی هیأت حل اختلافات که پس از صدور آن مورد اعتراض قرار نگرفته باشد، بعد از ابلاغ لازم الاجرا است.

هیأت مربوط به ماده 216 قانون های مالیات

این هیأت مرجعی است که شکایات مرتبط با دستگاهای اجرایی وابسته به مالیات را، مورد بررسی قرار می دهد. چنان چه اعتراض مودی به این دلیل باشد که مقدار مالیات وی قبل از رای نهایی هیات مربوطه، مشخص شده است و اگر این هیأت اعتراض مؤدی را قبول کند دستور به بطلان مالیات تشخیص داده می دهد و اقدامات لازم را برای محاسبه مالیات معترض انجام می­دهد.

در رابطه با مالیات غیر مستقیم نیز اگر اعتراض در مورد غیر قانونی بودن مالیات باشد، هیأت مذکور به آن رسیدگی می­کند. در این مرحله به دلیل این که شبه قضایی است، از طریق دیوان عدالت اداری نیز می­توان رسیدگی کرد.

هیأت انتخاب شده از طرف وزارت اقتصاد

این هیأت نیز از 3 نفر تشکیل شده است و یکی از راه های فوق العاده برای بررسی اعتراض های مالیاتی است که در هیأت های اختلافات مالیاتی دیگر، قابل مطرح شدن نباشد. مانند زمانی که تاریخ اعتراض به مالیات به پایان رسیده باشد ولی مؤدی اعتراضی نکرده باشد.

طی این مرحله اعتراض مؤدی مبنی بر اینکه نحوه محاسبه مالیات او با توجه به مستندات غیرعادلانه است بررسی می­شود و وزیر دارایی این پرونده را به هیأت منتخب خود انتقال می دهد و در این هیأت رأیی که مد نظر اکثریت باشد قطعی می­شود و لازم الاجرا است.

شورای عالی مالیات

این شورا یک مرجع مالی عالی و دارای وظایف مهمی است و در بعضی موارد بازوی مشاور وزیر اقتصاد یا رئیس کل اداره مالیات می­باشد. این شورا از 25 نفر تشکیل می­شود که انتظار می­رود صاحب نظر، باتجربه و مطلع از امور حسابداری حقوقی و اقتصادی باشند و حداقل مدرک تحصیلی آن ها باید کارشناسی باشد، که وزیر اقتصاد و دارایی این افراد را انتخاب می­کند.

یکی از وظایف این شورا بررسی اعتراض های مؤدیان و ادارات مالیاتی است. به این صورت که مؤدی معترض یک ماه فرصت دارد شکایت خود را از نقص بررسی یا رعایت نکردن قوانین به شورای عالی ارائه کند و شورای عالی اعتراض را باید صرفا از جهت رعایت قوانین لازم و این که بررسی پرونده طبق قانون باشد، بررسی کند و سپس آن را به هیأت مورد نظر خود می­فرستد و رأی اکثریت لازم الاجرا می­باشد.

دیوان عدالت اداری

دیوان عدالت یک مرجع قضایی رسیدگی به مالیات است و بر عملکرد هیأت ها، دستگاه ها و ادارات اجرایی نظارت دارد. این مرحله اخرین مرحله از رسیدگی های مالیاتی است. هنگامی که مؤدی در زمان مشخص برای اعتراض اقدامی نکرده باشد و مالیات وی قطعی شده باشد، طبق ماده 13 و بند 1 قانون مربوطه، مؤدی می­تواند برای اعتراض به دیوان عدالت مراجعه کند. به گونه ای است که اگر دیوان عدالت رأی صادر شده از هیأت ها را طبق قانون ندانست، آن را فسخ می­کند و بررسی مجدد را به هیأت دیگری واگذار می­کند. به طور کلی دیوان عدالت نباید وارد اصل موضوع و بررسی آن شود.