مالیات یا عوارضی که توسط فرد پرداخت کننده یا همان مودی تعیین نمی شود بلکه در اجرای آن از ضریب و قرائن به عنوان معیار برای سنجیدن و تعیین مالیات استفاده می شود. علی الراس شدن مالیات در بسیاری از موارد مودی را متضرر می کند.
چه عواملی سبب علی الراس شدن مالیات می شود؟
دلایل گوناگونی می تواند منجر به علی الراس شدن مالیاتی شود. به طورکلی، هرگاه سازمان مالیاتی به هر دلیلی قادر به تعیین مالیات یک شرکت یا نهاد تجاری نباشد، تمامی اسناد گزارش شده توسط آن شرکت را مردود خوانده و سپس مالیات را بر اساس نظر کارشناسان امور مالیاتی تعیین می کند.با توجه به ماده 97 قانون مالیات موارد زیر از دیگر علل علی الراس شدن مالیاتی می باشند:
1-هنگامی که شرکت تجاری تا اتمام مدت زمان معین شده، عملکرد و برآوردی از سود یا زیان خود را به سازمان امور مالیاتی گزارش نکند.
2-گر سازمان امور مالیاتی تقاضای کتبی جهت ارسال مدارک مربوطه را به نهاد تجاری ارسال کند و مودی از گزارش مدارک مربوط به کار خود ممانعت کند.در این مورد، توجه به این نکته ضروری است که اسناد و مستنداتی که مودی از ارائه ی آن ممانعت کرده، مربوط به کدام بخش از هزینه یا درآمد است. در صورتی که اسناد ارسال نشده مرتبط با دخل و درآمد باشد، مالیات این قسمت از طریق علی الراس محاسبه خواهد شد اما اگر اسناد مرتبط با هزینه ها باشد، هزینه های مورد قبول توسط بازرسان امور مالیاتی محاسبه نمی شود.
3-اگراسناد و مدارک توسط مودی به سازمان امور مالیات ارسال شود اما کارمندان امور مالیاتی اسناد را غیر قابل رسیدگی بدانند.
4-درصورتی که مدارک گزارش شده توسط مودی یا نهاد تجاری موارد قانونی را طبق آیین نامه رعایت نکرده باشد.
حالاتی که موجب رد مدارک و دفاتر می شوند
چگونگی محاسبه مالیات علی الراس
بعد از این که کارمند امور مالیاتی مدارک نهاد تجاری را علی الراس تشخیص بدهد، قرائنی را برای محاسبه ی مالیات اعمال می کند. تعیین این قرائن با تحقیق و بازبینی و به دست آوردن اطلاعات لازم از منابع گوناگون، دولتی یا غیر دولتی، انجام می شود. مورد دیگری که کارمند امور مالیات به آن توجه می کند شرایط و نوع فعالیت مودی مالیات می باشد.
در ادامه بازرس مالیاتی با استفاده از ضرایب تعیین شده در دفترچه ی ضریب های مالیاتی و قرائن انتخابی، درآمدی از مودی که شامل مالیات شده را محاسبه کرده و آن را به سازمان امور مالیاتی ابلاغ می کند.به طور معمول ضرایب مالیاتی هر سال به سازمان های مالیاتی کشور اعلام می شود. این ضرایب در قالب دفترچه ای تحت عنوان دفترچه ی ضرایب مالیاتی ارائه می شود. در این دفترچه درصدهایی برای ارزیابی درآمد و مالیات متناسب با انواع فعالیت های اقتصادی درج شده است.