منطقه آزاد به منطقه ای گفته می شود که صادرات و واردات به کشورهای دیگر در آن آزاد است و هم چنین معافیت از پرداخت مالیات یک محرک مالی برای فعالان در این مناطق است.
از آغاز تدوین و تصویب قانون های مربوط به چگونگی مالیات مناطق آزاد در سال 72، با اتکا به ماده 13 قانون مربوط به مناطق آزاد، تمام اشخاص حقوقی و افراد حقیقی که در این مناطق به فعالیت های اقتصادی مشغول اند، از تاریخ مندرج در مجوز بهره برداری آن ها تا 20 سال پس از آن از معافیت مالیاتی برخوردار اند.
اما بعد از اتمام 20 سال مشمول قانون های مالیاتی می شوند و مکلف به پرداخت مالیت هستند. فعالیت مالیاتی گفته شده در رابطه با مالیات مستقیم است.اما در ماده 52 قانون مربوط به مناطق آزاد گفته شده است که این مناطق از مالیات بر ارزش افزوده نیز معاف هستند.
شرایط مالیاتی شرکت های پیمانکاری
با اتکا به ماده 590 قانون های مربوط به تجارت در مورد محل این شرکت ها گفته شده است که محل اقامت اشخاص حقوقی جایی است که اداره یا شرکت های آن ها در آن جا قرار دارد. عموما شرکت های پیمان کاری که در مناطق آزاد و ویژه فعالیت دارند خارج از این مناطق است.
به همین دلیل در رابطه با شرایط شرکت های پیمانکاری که در داخل مناطق آزاد ثبت نشدند یعنی دراین مناطق اقامت ندارند، ولی فعالیت آنها در این مناطق است مشکلاتی در رابطه با معافیت مالیاتی وجود داشت که موضوع مذکور در دیوان عدالت در قالب پرونده حقوقی بیان شد و سال 92 با توافق و رای هیئت های مختلف دیوان عدالت، سازمان های مناطق آزاد از اجرای ماده 590 منصرف شدند و شرایط مقیم بودن و محل اقامت از شروط معافیت مالیاتی این مناطق حذف شد.
بنابر این تغییر و تحولات، شرکت هایی که در مناطق آزاد مقیم نیستند ولی در این مناطق فعالیت دارند مشمول معافیت مالیاتی می شوند.در ماده های بعدی این قانون مصوب شده است که شرط لازم برای معافیت از مالیات شرکت های پیمانکاری که در مناطق آزاد فعالیت دارند این است که از سازمان های مناطق آزاد و ویژه مجوز فعالیت اخذ نمایند.
شرایط مالیاتی مناطق ویژه صنعتی - تجاری
در تعریف این مناطق گفته شده است که مناطقی هستند که با هدف ساخت مرکزهای تجاری و سرمایه گذاری و تولیدی عظیم خارجی و داخلی ایجاد شدند.با اتکا به قانون های مربوط به مالیات بر ارزش افزوده و بند 13 این ماده مناطق آزاد و ویژه صنعتی - تجاری از این نوع مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
شرایط مالیاتی سرمایه گذاران در مناطق آزاد
با توجه به تبصره 1 ماده 1 قانون های مربوط به اداره مناطق ویژه و آزاد بیان شده است که فعالان و سرمایه گذاران اقتصادی که در این مناطق فعالیت می کنند، مستثنی از مالیات بر ارزش افزوده هستند. نکته مهمی که باید در این رابطه برقرار شود این است که به پشتوانه ماده 13 قانون های مربوط به اداره مناطق ویژه و آزاد، فعالیت های اقتصادی در این محدوده از معافیت مالیاتی برخوردار است.
ولی باید توجه داشت که فعالیت های مربوط به واردات کالا های خارجی و مواد اولیه به کشور اصلی خود مشمول طرح معافیت مالیاتی در مناطق ویژه و آزاد نخواهد بود به این دلیل که اهداف قانون گذاران از ایجاد این مناطق توسعه و رشد تولید و صادرات خدمات و کالاهای تبدیلی و صنعتی و هم چنین حضور فعال تولید کنندگان در بازارهای بزرگ جهانی است.بنابراین همه قانون های مالیاتی وضع شده در مناطق آزاد جهت افزایش حجم صادرات و بیشتر تسهیل و آسان شدن سرمایه گذاری است.