پیدا کردن مودیانی که از پرداخت مالیات فرار می کنند، به افشاگری مالیاتی معروف می باشد که یکی از بزرگ ترین مشکلات دولت ها از جمله آمریکا به شمار می رود و در پی آن سالانه مبالغ زیادی به ممیزان مالیاتی حقوق می دهند تا پرونده های مالی شرکت را بررسی نموده و فرار های مالیاتی را کشف کنند.
در سال 1989 م دولت آمریکا تصمیم گرفت که به جای استخدام کردن مامور مالیاتی، از مردم دعوت به همکاری نماید و فرار های مالیاتی را گزارش دهند. در این راستا «قانون حفاظت از رسوا کننده» تصویب شد که تا کنون در حال اجرا می باشد.
سوت زنی مالیاتی
عملیات سوت زنی یکی از اصلی ترین راه های مبارزه با فساد می باشد که این اصطلاح برگرفته از رفتار ماموران پلیس است که پس از مشاهده یک خلاف، سوت می زنند تا همه با خبر شوند.در واقع اصطلاح سوت زنی برای اشخاصی به کار برده می شود که در یک سازمان مشغول به کارند و خلاف کاری های آن سازمان را افشا می سازند. این خلاف ها می توانند موارد زیر را در بر گیرد:
انواع حرکت های غیر اخلاقی سازمان و مدیران
در واقع می توان گفت که افشاگری علیه فساد، یکی از موثرترین روش های مقابله در جهان بوده و هست به طوری که حدود 55 درصد از فسادهایی که کشف می شوند، مربوط به استفاده از این روش می باشد و حدود 45 درصد دیگر مربوط به حسابرسی، بازرسی، نظارت و استفاده از سیستم های الکترونیکی است.
سوت زنی در آمریکا
یکی از مزایای مهم روش سوت زنی این است که خاصیت کاهندگی دارد و باعث می شود اشخاص دیگر به فکر تخلف نباشند. علاوه بر این، پس از رسیدگی به پرونده متخلف، دولت آمریکا حدود 15 درصد از جریمه شخص متخلف را به شخص افشاگر پرداخت می نماید که مشوق دیگری برای سوت زنی به شمار می رود.
یکی دیگر از قوانین آمریکا که در سال 2010، در رابطه با سوت زنی تصویب شد، قانون اصلاح وال استریت و حفاظت مصرف کننده بود. بر اساس این قانون، در طی برنامه های سوت زنی، افشا گری کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC)، نیز به تصویب رسید.
با توجه به این که مبالغ زیادی در تقلب ها و فساد های مالی رد و بدل می گردد و یکی از سودآورترین تجارت ها محسوب می گردد، این قوانین و عمل به آنها نقش بسیار مهمی را در ساختار دولت و جامعه ایفا می نماید. لازم به ذکر است که بیش از 40 درصد از مفاسد دنیا از طریق گزارش ها و سوت زنی های مردم کشف می گردد که این بسیار مهم می باشد و باید در راستای افزایش این میزان، اقدام نمود.
سوت زنی در ایران
قانون سوت زنی در ایران طبق ماده 34 آئین نامه اجرایی و ماده 219 ق.م.م، اجرا می گردد که این قانون در 9 آذر ماه سال 1398 تصویب و ابلاغ شد. در این خصوص اگر شخصی با اطلاعات ارسالی خود مبنی بر سوت زنی مالیاتی، باعث وصول مالیات گردد، سازمان امور مالیاتی بر اساس آن اطلاعات، به وی پاداش می دهد. لازم به ذکر است که این قانون نیز همانند سایر قوانین و طرح ها، دارای موافقان و مخالفان زیادی می باشد که دیدگاه های خاص خود را دارند.
موافقان این طرح معتقدند که تدوین این قانون و تعیین پاداش باعث می شود که اشخاص ثالث انگیزه برای سوت زنی داشته باشند و اطلاعات در دسترس خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند و از طرفی سازمان مالیاتی بتواند لایه های زیرزمینی فرار مالیاتی را شناخته و نسبت به وصول مالیات عمل نماید.مخالفان طرح اعتقاد دارند که معین کردن پاداش برای کشف اطلاعات مالی مودیانی که فرار مالیاتی دارند، باعث ایجاد فضای بدبینی و زیر آب زنی در بین جامعه می شود و به نفع کشور نیست.
سامانه 1526
سازمان امور مالیاتی کشور یک مرکز ارتباط مردمی با نام 1526 راه اندازی نموده است که می توان با آن تماس گرفته و با انتخاب یکی از 9 کلید موجود، موضوعات خود را به صورت شبانه روزی مطرح نمود که در این سامانه، داخلی شماره 1، مختص گزارش فرار مالیاتی است که بعد از گرفتن آن، اطلاعات مربوط به فرار مالیاتی اشخاص را می توان به سازمان امور مالیاتی گزارش کرد.
مزایای سوت زنی در ایران