نرخ تصاعدی مالیات

نرخ های مالیاتی متشکل از 3 نوع متناسب، تصاعدی و تنازلی می باشند که آدام اسمیت بر روی مالیات متناسب تأکید بیشتری داشتند. یعنی از درآمد هر شخص، چند درصد به عنوان مالیات وصول شود.در این نوع مالیات (مالیات متناسب)، بالا یا پایین بودن درآمد باعث تغییر در نرخ نمی گردد.

همچنین اگر بار مالیاتی برای خانواده ها یک نسبت ثابت باشد، به آن مالیات نسبی گفته می شود. در ادامه مطلب اشاره ای به نرخ های متفاوت مالیاتی می گردد که بیشتر از همه نرخ تصاعدی مالیات مد نظر است.

نرخ تصاعدی مالیات

امروزه بیشتر ذی نفعان و صاحب نظران، نرخ متناسب مالیات را کافی نمی دانند و به عقیده آنها نرخ تصاعدی برای ایجاد عدالت مالیاتی، بهتر و مناسب تر می باشد.در نرخ تصاعدی مالیات، هر اندازه میزان درآمد افزایش یابد، سهم بیشتری از آن نسبت به طبقه قبل از آن به صورت درآمد وصول می گردد.

مانند مالیات حقوق و دستمزد که در ایران تصاعدی می باشد. در ادامه به انواع نرخ های تصاعدی مالیات پرداخته شده است:

نرخ تصاعدی کلی: بر اساس این نوع نرخ، مبنای مالیات به چند طبقه تقسیم می گردد که از بالا به پایین مشخص شده اند و هر طبقه دارای نرخ مشخصی می باشد که با نرخ قبلی متفاوت است و افزایش می یابد.

نرخ تصاعدی طبقه ای: به نرخی گفته می شود که برای هر یک از طبقه ها نسبت به مازاد، نرخ طبقه اعمال می گردد.

نرخ تصاعدی متمایل: این نوع نرخ حالت کاهشی دارند و در مواقعی که مبنای مالیات و نرخ های تصاعدی متعلق به هر طبقه، به حد معینی برسد، هر چه میزان مبنا وسعت بیشتری بیابد، نرخ مالیات کمتر افزایش می یابد.

مزیت نرخ تصاعدی مالیات

انعطاف پذیری نظام مالیاتی به مالیات های تصاعدی وابسته می باشد و اگر نظام مالیاتی دارای نرخ تصاعدی باشد، دوران رونق باعث افزایش درآمد ملی می گردد و باعث وصول مالیات بیشتری می شود که باعث می شود از افزایش تقاضا و درآمد ملی، جلوگیری گردد.

همچنین در دوران رکود اقتصادی که درآمد ملی کم می شود، مالیات کمتری از مودیان اخذ می گردد و شبیه به سیاست انبساطی کمک می کند.

بنابراین باعث جلوگیری از افزایش رکود می شود. این انعطاف پذیری در مالیات به دلیل استفاده از مالیات تصاعدی صورت می گیرد که در دوره رکود و کسادی به نسبت بیش از کاهش درآمد مالیات دهندگان تنزل و در دوره رونق و تورم، بیش از افزایش مالیات دهندگان افزایش می یابد.در نتیجه با این روش دولت در دوره رکود میزان کمتری مالیات اخذ می نماید و همچنین در دوره رونق اقتصادی، میزان بیشتری مالیات دریافت می کند و به بهبود ثبات اقتصادی کمک می نماید.

مالیات تنازلی

نقطه مقابل مالیات تصاعدی، مالیات تنازلی می باشد که با افزایش درآمد میزان کمتری مالیات دریافت می گردد که مالیات بازار و مالیات بر مصرف، معمولا مشمول نرخ های مالیاتی تنازلی می باشند.

تفاوت بین نرخ های مالیاتی

برای روشن شدن تفاوت بین 3 نرخ مالیاتی، نرخ متوسط و نرخ نهایی مورد بررسی قرار می گیرد. نرخ متوسط مالیات از تقسیم کل مالیات بر درآمد کل، محاسبه و پرداخت می گردد. به عنوان نمونه اگر یک شخص، درآمد کل معادل 300 هزار تومان کسب کند و مالیات بر درآمد وی 30 هزار تومان باشد، نرخ متوسط مالیات برای وی برابر 10 درصد است.

نرخ نهایی مالیات، به نرخی گفته می شود که شخص به ازای هر افزایش در درآمد خود پرداخت می کند که این نرخ بسیار حائز اهمیت می باشد.در نرخ متناسب مالیات، نرخ متوسط و نرخ نهایی یکسان هستند زیرا در ساختار تصاعدی، نرخ نهایی بالاتر از نرخ متوسط قرار می گیرد و در تنازلی، بر عکس آن رخ می دهد که در جداول زیر مشخص شده است.

نرخ متناسب مالیات (MTR=ATR):

نرخ تصاعدی مالیات (MTR>ATR):

در نهایت می توان گفت که سیستم های مالیاتی مخلوطی از نرخ های 3 گانه می باشند که مالیات بر درآمد به صورت تصاعدی محاسبه می گردد اما بسیاری از مالیات ها تنازلی هستند که هدف از این سیستم برقراری عدالت مالیاتی می باشد.

همچنین در عدالت مالیاتی بحث های دیگری همچون مالیات منفی نیز مورد توجه قرار دارد که به معنی استفاده از سیستم مالیاتی به منظور مبارزه با فقر می باشد. این مالیات یعنی پرداخت مالیات از طرف دولت به افرادی که درآمد آنها از سطح معینی پایین تر می باشد و به عنوان خط فقر شناخته شده است.

قانون مالیات بر درآمد

اشخاص حقیقی که در یک سال مالیاتی مختلف به جمع درآمد مشمول مالیات خود از یک یا چند منبع از منابع باب سوم این قانون کمتر از نرخ های مقرر در ماده 131 این قانون مالیات پرداخت کرده یا بیش از یک بار از معافیت موضوع مواد 84  و 101  این قانون استفاده کرده باشند مکلفند یک اظهارنامه تکمیلی حاوی جمع کل درآمدهای مشمول مالیات مذکور در این ماده را به تفکیک هر یک از منابع و محل تنظیم و تا آخر تیر ماه سال بعد به حوزه مالیاتی محل سکونت خود تسلیم و نسبت به مجموع درآمد خود، مالیات متعلق را با رعایت معافیت مقرر در مواد 84 و 101 این قانون طبق نرخ های مذکور در ماده 131 این قانون محاسبه و پس از کسر وجوهی که به عنوان مالیات بر درآمد منابع درآمدهای مذکور در اظهارنامه، نقدا یا از طریق ابطال تمبر پرداخت کرده اند یا به موجب قانون وسیله اشخاصی دیگر از درآمد آنان کسر شده است تادیه کنند.