قوانین مرخصی و انواع مرخصی

مرخصی گرفتن شرایط خاصی دارد و برای شخص شاغل یک حق قانونی محسوب می شود. برای مثال هر شخص در طی یک هفته به یک روز تعطیل نیاز دارد، حال اگر بنا باشد شخصی در روزهای جمعه کار کند باید در طول هفته یک روز تعطیل باشد.در این صورت کار کردن روز جمعه اضافه کاری محسوب نمی شود، بلکه اگر روز تعطیل خود را صرف کار کردن نماید، آن اضافه کاری به حساب می آید.

بنابراین اگر روز جمعه با یک روز تعطیل از نظر تقویم تداخل کند، کارگر همچنان باید روز جمعه را کار کند و اگر روز تعطیل از کار او با روز تعطیل تقویمی نیز تداخل کند همچنان تغییری در برنامه ی کاری و تعطیلی او صورت نمی گیرد. همچنین کارگرانی که شیفت کاری دارند و جمعه را باید به کار کردن بپردازند، 40 درصد حق شیفت دریافت می کنند و یک روز از روزهای هفته را نیز تعطیل هستند.

شخص انتخاب می کند که در چه روزی به انجام امور شخصی خود بپردازد. به این روز که در آن فرد از کار تعطیل است مرخصی یا تعطیلیِ کاری می گویند. این قانون تنها برای اشخاصی صادق است که حق بیمه دارند و دارای شغلی برای انجام دادن هستند.

افرادی که به صورت روز مزد یا ساعتی کار می کنند، حق مرخصی ندارند. برای افرادی که به صورت پاره وقت کار می کنند و یا به صورت مشاوره ای و یا پروژه ای کاری انجام می دهند بر اساس نوع بیمه و توافق با کارفرما شرایط مرخصی تعیین می شود.

انواع مرخصی

مرخصی استحقاقی

یکی از انواع مرخصی، مرخصی استحقاقی است. این نوع مرخصی، کسر از حقوق ندارد و هر شخص می تواند در هر ماه 2 روز و نیم، یعنی در کل 30 روز با احتساب 4 جمعه در سال، مرخصی بگیرد.تنها 9 روز از این 30 روز با احتساب 4 جمعه را می توان برای سال بعد ذخیره کرد و سال بعد از آن استفاده کرد. البته این مسئله به سلیقه و نظر کارفرما نیز بستگی دارد.

برخی از کارفرمایان حاضرند در ازای کار، مبلغ مربوط به مرخصی را در پایان هر شش ماه یا یک سال به کارگر بپردازند و برخی مایلند کارگر از مرخصی خود استفاده کند وگرنه حق مرخصی خود را به جز 9 روز از دست می دهند.بعضی از شغل ها مانند پست های فشار قوی یا کار در کوره های ذوب بسیار سخت و زیان آور است و شامل مزایای سختی کار می شود. برخی از شغل ها نیز با توجه به درخواست کارفرما یا کارگر از طرف سازمان تأمین اجتماعی یا اداره کار بررسی می شود و سختی کار آن تعیین و یا رد می شود.

در شغل های سخت و آسیب زا مرخصی برای افراد بیشتر است به این صورت که این افراد ماهانه 3 روز در ماه و 5 هفته در سال مرخصی دارند که باید در پایان هر شش ماه از آن استفاده کنند.اگر کارگر در روزهایی که به دلیل بین التعطیلی، تعطیل رسمی تلقی می شود، روز قبل و یا بعد از آن را مرخصی گرفت روزهای بین التعطیلی نیز به عنوان مرخصی استحقاقی محاسبه می شود. به این مرخصی ها مرخصی بین التعطیلی می گویند.

اگر کارگری فوت کند، در کنار محاسبه حقوق عقب مانده ی فرد و دیگر طلب های او، تعداد مرخصی های او نیز محاسبه و به ورثه تقدیم می شود. البته این در صورتی است که کارگر روز ذخیره داشته باشد وگرنه مبلغی برای این مسئله به ورثه داده نمی شود. همچنین اگر فرد بازنشسته، از کار افتاده باشد یا کارگاه تعطیل شود، باید تمامی مرخصی ها و دیگر مزایای او محاسبه شده و به او پرداخت شود.

مرخصی ساعتی

مرخصی ساعتی در مؤسسات و کارگاه ها و با توجه به نظر کارفرما متفاوت است. برخی از کارفرماها تنها برای یک یا دو ساعت با مرخصی ساعتی موافقت می کنند و برخی دیگر تا پنج یا شش ساعت نیز مرخصی می دهند. این مرخصی نیز از دیگر انواع مرخصی است که فرد برای انجام کارهای شخصی و روزانه ی خود از آن استفاده می کند.

این نوع مرخصی از مرخصی استحقاقی کم می شود. گاهی ممکن است فرد در طول ماه آنقدر مرخصی ساعتی بگیرد که مرخصی استحقاقی ماهانه ی خود را تمام کند.اگر در شرکتی توافق شود که میزان کار و ساعات روزانه را بیشتر کنند تا پنج شنبه ها به صورت کامل تعطیل باشند، مرخصی های ساعتی نباید بیشتر از میزان کار در هر هفته باشد.

در این صورت کارفرما می تواند بیمه ی آن ساعات را پرداخت نکند. مرخصی های ساعتی معمولاً برای انجام کارهای بانکی و اداری گرفته می شود.

مرخصی بدون حقوق

برخی از مرخصی ها بدون حقوق هستند. معمولا افراد برای سفرهای طولانی، مشکلات خانوادگی و مسائلی از این قبیل از این مرخصی استفاده می کنند. این نوع مرخصی باید با تأیید کتبی کارفرما همراه باشد. افراد می توانند به مدت دو سال از این مرخصی استفاده کنند و پس از آن نیز می توانند تا دو سال آن را تمدید کنند. این نوع مرخصی ها نه تنها بدون حقوق است بلکه هیچ گونه مزایا همچون حق مسکن، حق بن و یا حق فرزند و… تعلق نمی گیرد.

مرخصی حج

نوع دیگری از مرخصی مرخصی حج است که فرد می تواند تنها یک بار از آن استفاده کند. اگر فرد حدقل 30 روز مرخصی استحقاقی داشته باشد می تواند به مدت یک ماه مرخصی حج بگیرد وگرنه مرخصی او بدون حقوق محسوب می شود.

مرخصی استعلاجی

مرخصی استعلاجی مخصوص زمانیست که کارگر بیمار باشد. این مرخصی با توجه به تشخیص پزشک زمان بندی می شود و پزشک نیز بهبود کامل فرد را در نظر می گیرد. در این نوع مرخصی فرد 75 درصد از حقوق روزانه ی خود را بدون اضافه کاری دریافت می کند. بیمار پس از این که بهبود پیدا کرد باید با مدارک پزشکی به دفتر سازمان تأمین اجتماعی برود و با ارائه ی مدارک، 75 درصد حقوق خود را بگیرد. مرخصی استعلاجی همچنین به حوادث ناشی از کار نیز تعلق می گیرد.

در این صورت کارفرما و بیمه باید 100 درصد حقوق و مزایای کارگر را تا ایام تعطیلی کاری واریز کنند. در این نوع مرخصی، این دوران بهبود و بیماری نیز سابقه کار به حساب می آید. کارگر باید مدارک پزشکی خود را به همراه فرم حادثه در زمان تعیین شده به سازمان تأمین اجتماعی و اداره کار ببرد تا بتواند از این مرخصی استفاده کند.

این مدارک تنها تا سه روز پس از وقوع حادثه باید تحویل این سازمان ها داده شود. کارگر پس از تعطیلی کاری نیز باید خود به سازمان تأمین اجتماعی برود تا امور اداری انجام شود و بتواند حقوق خود را دریافت کند.

مرخصی زایمان

نوع دیگری از مرخصی با حقوق مرخصی زایمان است. این مرخصی مخصوص ایام بارداری و شیردهی مادر است همچنین براساس قانون جدید پدر نیز می تواند از این مرخصی استفاده کند. این مرخصی تنها می تواند شش ماه باشد، بنابراین خانم ها می توانند انتخاب کنند که قبل، بعد از زایمان یا بینابین از آن استفاده کنند. مرخصی زایمان دارای حقوق و مزایا می باشد.

کارفرما در این دوره اجازه ندارد فرد را اخراج کند، و اگر فرد همچنان بخواهد در آنجا کار کند کارفرما باید او را بپذیرد. خانم ها پس از طی این دوران برای گرفتن حقوق و دستمزد خود به سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کنند.

مرخصی ازدواج یا فوت بستگان درجه یک

طبق قانون کسانی که عضو درجه یک خانواده خود را از دست بدهند و یا ازدواج کنند مشمول مرخصی ازدواج و یا فوت بستگان می شوند. این مرخصی که سه روزه است به همراه مقداری پول می باشد. این سه روز مرخصی با حقوق و مزایا می باشد.کارفرما باید همه ی این حقوق، مزایا و مرخصی ها را بداند چه کارگر از آنها مطلع نباشد و چه نباشد. در صورتی که حقوق کارگر رعایت نشود کارگر می تواند از کارفرمای خود شکایت کند و اگر ادعای او اثبات شد حقوقش را بگیرد.