ساعات کاری و قانون شب کاری

بر اساس ماده 52 قانون کار، ساعات کاری یعنی آن مقدار زمانی که کارگر یا کارمند، وقت و انرژی خود را در اختیار کارفرما قرار داده و به انجام کار مشغول می شود. در طی هر 24 ساعت، میزان ساعاتی که به کار اختصاص داده می شود، نباید از 8 ساعت بیشتر شود.

ساعاتی که کارگر وقت صرف می کند تا برای انجام کار آماده شود، مثل تعویض لباس یا آماده کردن ماشین آلات مربوطه، شامل ساعات کاری می شود. اما زمانی که صرف خوردن ناهار، شام و صبحانه می شود، شامل ساعات کاری نمی شود مگر این که در یک کارگاه پیش از شروع فعالیت، قرارداد روند کار به نوعی دیگر باشد که در این صورت لازم است روندی که از پیش تعیین شده است، اجرا شود.

برخی از تبصره های موجود در قوانین کار

1. در سال 1359 ساعات کاری و دیگر مقررات مربوط به کار، برای همه کارمندان و کارگرانی که شامل قوانین استخدام کشوری می شدند به صورت برابر، 44 ساعت کار در هفته تعیین گردید.
2. مقررات کار و مقررات ویژه استخدامی در مورد ساعت های کاری برای مشاغل دشوار و زیان آور هم چنان وجود دارد و به اجرا در می آید.
3. قوانین ویژه ای که در این لایحه (لایحه برابر شدن ساعات کاری برای مشاغل) وجود دارد، مشمول قوای نظامی و کارگران شامل کار کشاورزی نمی شود.

روز کاری، شب کاری و کار مختلط

بر اساس ماده 53 قوانین کار، کار روز به کاری گفته می شود که مابین ساعات 6 بامداد الی 22 باشد و کار شب بین ساعات 22 الی 6 بامداد قرار گیرد. در ماده 58 قوانین کار برای هر ساعت شب کاری، به کارمندان غیر نوبتی 35 درصد بیشتر از مزد ساعت کار معمولی داده می شود. کار مختلط به کارهایی گفته می شود که ساعاتی از اشتغال به آن در روز و ساعاتی در شب قرار می گیرد.

اگر کارفرما آغاز کار را ساعت شش صبح و پایان را ساعت دو بعد از ظهر در نظر بگیرد تا 8 ساعت کار به اتمام رسد و در نوبت بعدی از ساعت دو بعد از ظهر تا ساعت ده شب یک سری کارگر برای اشتغال به کار گیرد، هر یک از این دو نوبت، روزانه به حساب می آیند و در این صورت لازم نیست به کارگرانی که نوبتی نیستند 35 درصد علاوه بر دستمزد (به عنوان اضافه شب کاری) پرداخت شود.

هنگامی که نوبت عصر برای کارگر از ساعت چهار بعد از ظهر آغاز شود و در ساعت دوازده شب تمام شود، این شیفت بر اساس قوانین موجود، مختلط به حساب می آید و کارفرما باید برای آن دو ساعت کار در شب (از ساعت ده شب تا دوازده شب) همراه با مزد معمولی، 35 درصد هم اضافه برای کار در شب به کارگر پرداخت کند.اگر نوبت کاری یک کارگر هم در روز و هم در شب باشد، زمانی که شامل نوبت کاری نشود و در شب به انجام کار بپردازد، می بایست 35 درصد مازاد برای شب کاری دریافت کند.

کارگرانی که غیر نوبتی هستند و همیشه در هنگام شب به انجام کار می پردازند، اگر به جای جمعه شب که در هفته تعطیل است یک شب دیگر را به طور مداوم به عنوان تعطیلی برگزینند و جمعه شب ها را به انجام کار بپردازند، بر اساس ماده 62 قوانین کار و تبصره های مربوط به آن، نسبت به دیگر کارگران که در زمان های متفاوتی در شبانه روز مشغول به انجام کار هستند علاوه بر گرفتن 35 درصد اضافه برای شب کاری، از 40 درصد اضافه دستمزد پیش بینی شده که در ماده 62 قوانین کار آمده است نیز برخوردار می شوند.

یک کارگر غیر نوبتی برای هر یک ساعت کار اضافی در شب در نهایت 75 درصد اضافه بریک ساعت دستمزد عادی، حقوق دریافت می کند.

حق و حقوق کارگران و نهاد رسیدگی به مشکلات کارگاه ها

در خیلی از مواقع شاهد این موضوع می باشیم که در برخی کارگاه ها این دستمزدهای فوق العاده از طرف کارفرما رعایت نمی شود و این موارد در 70 درصد مواقع به دلیل عدم اطلاع کارفرما و 30 درصد مواقع به علت سوء استفاده مدیران از نیازمندی کارگران به کار می باشد.

در وضعیت فعلی که بسیاری از افراد نیازمند اشتغال هستند، پس از اعتراض نسبت به دریافت نکردن حق و حقوق قانونی خود در نوبت شب، از طرف کارفرما به برکناری از کار تهدید می شوند و همین قضیه باعث می شود در مقابل نا حقی سکوت کنند و از حق قانونی خود به شرط مشغول بودن به کار، بگذرند.مسئولیتی که وزارت کار و دیگر نهاد های مرتبط بر عهده دارند بسیار مهم است.

با توجه به وظیفه واحد های بررسی وزارت کار، باید هر چند مدت از این کارگاه ها و شرکت ها بازدید شود تا در صورت مشاهده تخلف، کارفرما بر اساس قوانین کار مجازات شود و اگر حق و حقوقی از کارگران ضایع شده است، با رای مراجع حل اختلاف به آن ها پرداخته شود.