خرید پله ای در بورس چیست؟

پیشتر توضیح دادیم که سرمایه گذاری در بورس می تواند مستقیم یا غیرمستقیم باشد و تفاوت آن ها را بیان کردیم. اما در این مقاله می خواهیم به یکی از روش های معامله مستقیم در بورس اشاره کنیم. شاید قبلاً این اصطلاح را در بین گفتگوهای فعالان بورس شنیده اید که بهتر است خرید سهام به صورت پله ای انجام شود، اما مفهوم آن چیست و چه مزایا و معایبی در خرید پله ای وجود دارد؟ در ادامه نکاتی را درباره خرید پله ای با هم مطالعه خواهیم کرد.

خرید پله ای به زبان ساده یعنی اینکه خرید سهام در چند مرحله و با فواصل زمانی یا در قیمت های متفاوت انجام گیرد. گاهی اوقات برخی سرمایه گذاران زمانی که از پتانسیل رشد یک سهم آگاهی دارند اما از وضعیت کوتاه مدت آن اطمینان ندارد، خرید های خود را به بخش های مختلف تقسیم می کنند.

با این روش معامله، در هر بار، بخشی از سرمایه برای انجام سفارش وارد بازار می شود. به این ترتیب اگر تحلیل و تصمیم معامله گر اشتباه بود، ضرر زیادی را متحمل نخواهد شد، زیرا با همه دارایی خود وارد بازار نشده است.

بنابراین می توان خرید پله ای را خرید مرحله به مرحله دانست که یک روش معاملاتی برای جبران ضرر است. به این نکته باید دقت کرد که جبران ضرر با کاهش ریسک متفاوت است. زیرا خرید پله ای اگر به درستی صورت نگیرد می تواند ریسک معامله را افزایش دهد.

کاهش میانگین خرید (خرید پله ای در صورت افت قیمت)
کم کردن میانگین خرید (averaging down) شرایطی است که پس از خرید یک سهم، قیمت آن افت می کند و سرمایه گذار در قیمت پایین تری آن سهام را دوباره خریداری می کند.

نکته قابل توجه آن که استرانژی کم کردن میانگین باید پس از تحلیل یک سهم بر اساس روش های مختلف (تکنیکال، بنیادی) انجام شود و بدون داشتن تحلیل مناسب، نباید اقدام به اتخاذ این استراتژی کرد. هدف از اینکار کاهش متوسط قیمت خرید است، اما آیا اینکار به سود بیشتر منجر می شود یا اینکه تنها باعث زیان بیشتر خواهد شد؟

نظرات گوناگون
نظرات مختلفی در مورد خرید پله ای سهام در بین سرمایه گذاران و معامله گران وجود دارد. طرفداران این روش، معتقدند که کم کردن میانگین خرید با خرید پله ای، روشی مناسب برای سرمایه گذاری است. اما مخالفان اعتقاد دارند این روش تنها به فاجعه و ضرر بزرگ تر ختم می شود.

اغلب کسانی که طرفدار این روش هستند دیدگاه بلندمدتی به سرمایه گذاری دارند و بر خلاف روند قیمت آن سهم یا آن دارایی عمل می کنند. برای مثال، فرض کنید یک سرمایه گذار با دیدگاه بلندمدت سهام شرکت فولاد خوزستان را خریداری کرده و اعتقاد دارد که چشم انداز این شرکت مثبت است. در صورتی که قیمت سهام این شرکت افت کند، این سرمایه گذار تمایل دارد به این افت قیمت به عنوان فرصتی برای خرید بنگرد و احتمالا سایرین را به داشتن دیدگاه بدبینانه نسبت به چشم انداز بلندمدت این شرکت متهم می کند.

چنین سرمایه گذارانی اقدام خودشان را به عنوان "خرید یک کالای تخفیف دار" در نظر می گیرند و اغلب چنین می گویند که "اگر شما سهام را در قیمت 300 تومان مناسب دیدید و آن را خریداری کردید، حالا که به 250 تومان رسیده باید خوشحال باشید، زیرا مانند یک کالای تخفیف خورده است و می توانید مقدار بیشتری از آن خریداری کنید"

در سمت دیگر، سرمایه گذاران و معامله گرانی هستند که معمولا دیدگاه کوتاه مدت تری دارند و کاهش قیمت سهام را پیش زمینه اتفاقات بدتر در آینده می دانند. این معامله گران به جای اینکه خلاف روند وارد بازار شوند، تمایل دارند در مسیر روند معامله کنند. این افراد اغلب خرید سهام در حال افت را به چاقوی در حال افتادن تشبیه می کنند و می گویند "هیچ گاه سعی نکنید چاقوی در حال سقوط را بگیرید". این نوع از معامله گران و سرمایه گذاران تمایل دارند برای توجیه تصمیمات شان در سرمایه گذاری، به اندیکاتورهای تکنیکال مانند price momentum تکیه کنند.

اگر همان سرمایه گذار با دیدگاه کوتاه مدت سهام ایران خودرو را در 300 تومان خریده باشد، شاید حدضرر خود را روی 250 تومان قرار دهد و در صورتی که قیمت به پایین تر از این رقم برسد، سهام خود را بفروشد. چنین سرمایه گذارانی که دیدگاه کوتاه مدت دارند علاقه ای به کم کردن میانگین نشان نمی دهند زیرا کاهش میانگین را اضافه کردن سرمایه به یک سرمایه گذاری بد می دانند.

مزایای کاهش میانگین خرید
اصلی ترین مزیت کاهش میانگین خرید با خرید پله ای این است که سرمایه گذار می تواند میانگین قیمت خرید سهام را تا حد زیادی کاهش دهد و در صورتی که قیمت سهم رشد کند، به دلیل وجود قیمت سربه سر کمتر، سریعتر به سود برسد و به دلیل اینکه قیمت خرید او کاهش یافته، میزان سود نیز افزایش یابد. (در حالی که اگر میانگین خرید خود را کم نمی کرد و قیمت بالاتر از قیمت خرید اولیه می رسید، سود کمتری به دست می آورد)

برای اینکه این موضوع برای شما شفاف شود فرض کنید شخص 10000 سهم ایران خودرو با قیمت 300 تومان در پرتفوی خود دارد و حالا که قیمت به 250 تومان رسیده، دوباره 10000 سهم دیگر را خریداری می کند. با اینکار میانگین خرید به 275 تومان می رسد:

10,000 برگه سهم 300 تومانی = 3,000,000 تومان
10,000 برگه سهم 250 تومانی = 2,500,000 تومان

جمعا 20000 برگه سهم با جمع خرید 5,500,000 تومان
متوسط قیمت خرید هر برگه سهم = 275 تومان

فرض A: اگر قیمت سهام ایران خودرو به 290 تومان برسد، سرمایه گذار در صورت فروش سهم، سود 300 هزار تومانی را به دست می آورد:

فروش 20000 سهم در قیمت 290 تومان = 5,800,000 تومان
جمع مبلغ خرید = 5,500,000 تومان

سود به دست آمده: 300,000 تومان

فرض B: اگر قیمت سهام ایران خودرو به رشد خود ادامه دهد و به 310 تومان برسد، سرمایه گذار در صورت فروش سهم، سود 700 هزار تومانی را به دست می آورد:

فروش 20000 سهم در قیمت 310 تومان = 7,200,000 تومان
جمع مبلغ خرید = 5,500,000 تومان

سود به دست آمده: 700,000 تومان

اما اگر شخص اقدام به کم کردن میانگین خرید نکرده بود در فرض A نه تنها سودی به دست نمی آورد بلکه ارزش هر سهم 10 تومان از ارزش خرید وی کمتر بود و در فرض B نیز سودی که به دست می آورد 200,000 تومان بود.

معایب کاهش میانگین خرید
کم کردن میانگین خرید با خرید دوبرابر همان سهم در زمانی که قیمت سهم در نهایت رشد می کند استراتژی خوبی است اما مشکل اینجاست که نمی توان بازار را به راحتی پیش بینی کرد و اگر قیمت سهم کاهش یابد، زیانی که سرمایه گذار متحمل شده بیشتر خواهد شد.

بنابراین سرمایه گذاران باید بسیار مراقب باشند و ریسک کاهش میانگین قیمت خرید را در نظر بگیرند. البته اینکار در اغلب مواقع ساده نیست و موضوع زمانی حادتر می شود که بازار با یک روند نزولی هیجانی روبرو شود.

عیب دیگر کم کردن میانگین با خرید پله ای، بهم خوردن توازن پرتفوی یا سبد دارایی است. به عنوان مثال اگر یک سرمایه گذار تصمیم گرفته که 25 درصد از پرتفوی خود را به سهام پرریسک و پرنوسان اختصاص دهد، اگر شخص بازهم از این سهام خریداری کند درصد پرتفوی وی برای این دارایی افزایش خواهد یافت و توازن سبد خرید بهم خواهد خورد.

توصیه های کاربردی
برخی از بزرگ ترین سرمایه گذاران دنیا، از جمله وارن بافت، از استراتژی کاهش میانگین خرید طی سال ها استفاده کرده اند. البته قبول داریم که سرمایه یک سرمایه گذار متوسط به اندازه سرمایه وارن بافت نیست، با این حال کاهش میانگین خرید در صورت پیاده سازی صحیح و در نظر گرفتن نکات زیر می تواند یک استراتژی سودآور باشد:

نکته 1: نباید برای همه سهام موجود در پرتفوی، خرید پله ای را با هدف کاهش میانگین خرید انجام داد. کاهش میانگین خرید باید فقط برای تعداد خاصی از سهام شرکت ها که بنیاد قوی دارند به کار رود.
چنین شرکت هایی در بازه زمانی چندین ساله ثابت کرده اند که دارای جایگاه رقابتی قوی، بدهی کم، جریان پول مناسب و مدیریت خوب هستند و قیمت سهام شان از محدوده خاصی پایین تر نمی آید. شرکت هایی که ریسک ورشکستگی و یا افت شدید قیمت در آنها زیاد است گزینه مناسب برای کاهش میانگین خرید نیست.

نکته 2: قبل از کاهش میانگین خرید، سرمایه گذار باید به طور دقیق وضعیت بنیادی شرکت را بررسی کند تا بداند این کاهش قیمت موقتی است یا اینکه از یک تغییر بنیادی ناشی می شود؟ شاید کاهش قیمت سهام ناشی از یک وضعیت هیجانی موقتی در بازار باشد و هیچ تغییر بنیادی در شرکت رخ نداده باشد و شاید هم بالعکس، یک تغییر بنیادی در شرکت یا در صنعت به وجود آمده و کاهش قیمت ادامه دار است.

نکته 3: استراتژی کاهش میانگین خرید زمانی که ترس کاذب و بیش از اندازه در بازار باعث کاهش قیمت سهام شده بهترین استراتژی است. در چنین زمان هایی، سهام با ارزش را می توان با قیمتی نازل خریداری کرد.
کلید اینجاست که در این شرایط، سهام شرکتی را انتخاب کنید که جایگاه آن به اندازه ای قوی است که پس از چنین هیجاناتی حداقل به قیمت سابق خود باز می گردد.

نتیجه گیری
خرید پله ای به معنای خرید سهام به صورت مرحله به مرحله است تا ضرر حاصل از معامله کاهش یاید، اما اگر به درستی اجرا نشود، باعث افزایش ضرر و متعاقب آن بالارفتن ریسک می شود. نظرات متفاوتی در بین سرمایه گذاران در مورد خرید پله ای و روش های آن وجود دارد و سرمایه گذاران بزرگی نیز از این روش استفاده می کنند. اگر به این روش اعتقاد دارید، بهتر است نکاتی که اشاره شد را در نظر بگیرید.