حتما شنیده اید که نرخ بهره فلان بانک 20% سالیانه است. این نرخ ها توسط بانک مرکزی کشورها تعیین می شوند، که باتوجه شرایط اقتصادی هر کشور ممکن است این نرخ ها نیز تغییر کنند. سیاست نرخ بهره منفی یک سیاست پولی غیرمتعارف است که معمولا بر اساس آن، نرخ بهره اسمی هدف، به صورت منفی تعیین می شود. NIRP مخفف عبارت Negative Interest Rate Policy و به معنی سیاست نرخ بهره منفی است. این یعنی سپرده گذاران به جای این که بابت قراردادن سپرده های خود در بانک بهره دریافت کنند، برای سپرده کردن پول خود در یک حساب، باید هزینه هم پرداخت کنند.
چرا باید یک بانک مرکزی سیاست NIRP را اجرا کند؟
همان طور که گفتیم کشورها در زمان های مختلف براساس شرایط حاکم بر کشور ممکن است که شرایط اقتصادی متفاوتی را نیز تجربه کنند. در دوره هایی که اقتصاد یک کشور در رکود است یا قیمت ها درحال کاهش هستند، مردم و شرکت ها به جای این که پول خود را خرج یا سرمایه گذاری کنند، آن را ذخیره می کنند. در این حالت تقاضای کل به شدت کاهش می یابد که منجر به کاهش قیمت ها، کاهش خرید و فروش، کاهش تولید و افزایش بیکاری می شود.
هنگامی این رکود به بیش از اندازه برسد، بانک های مرکزی برای کنترل اوضاع اقتصادی و حمایت از تولید نرخ بهره را کاهش می دهند. در بعضی از موارد خاص، اگر رکود بیش از اندازه باشد یا کشور در یک بحران اقتصادی فرو رفته باشد، نرخ بهره را منفی درنظر می گیرند.
سیاست NIRP چه اثراتی بر اقتصاد یک کشور دارد؟
هنگامی که نرخ بهره به زیر صفر برسد و به اصطلاح منفی شود، هزینه استقراض شرکت ها و افراد کاهش می یابد و در نتیجه تقاضا برای وام ها، سرمایه گذاری ها و مخارج مصرفی افزایش می یابد. بانک ها راحت تر وام می دهند و وام گیرنده ها بیشتر تمایل دارند که پول خود را به جای این که با پرداخت هزینه در بانک سپرده گذاری کنند، آن را خرج یا سرمایه گذاری کنند. به این ترتیب محرک اقتصادی در کشور تقویت خواهد شد.
در این بین برخی از بانک های خورد یا خصوصی، ترجیح می دهند به جای این که هزینه های ناشی از نرخ های بهره منفی را به عهده سپرده گذاران خورد بیاندازند، آن ها را خودشان پرداخت کنند. آن ها از این می ترسند که مبدا سپرده گذاران پولشان را به وجه نقد تبدیل کنند. برای جلوگیری از این کار، گاهی اوقات بانک ها این زیان را می پذیرند، حتی اگر به قیمت کاهش سود خودشان تمام شود.
به عنوان مثال بعد از بحران کرونا در آمریکا بانک فدارل رزرو در یک شب و بدون اعلام قبلی (اواخر آپریل 2020)، نرخ بهره بانکی را از 1.75% به 0.25% کاهش داد. این اقدام به جهت ایجاد محرک اقتصادی و جلوگیری از رکود بیشتر در اقتصاد آمریکا گرفته شد. همچنین تحلیل گران پیش بینی می کنند که با تداوم رکود و بحران کرونا، بانک فدارل رزرو مجبور به اجرای سیاست NIRP در آمریکا خواهد شد.
بهره بانکی منفی در ایران
در ایران، با توجه به بالا بودن نرخ تورم، بهره بانکی هرگز به صفر نزدیک نمی شود. اما از علم اقتصاد می دانیم که بهره واقعی، از کم کردن نرخ بهره از تورم به دست می آید. به این بهره، نرخ بهره واقعی Real interest rate یا RIR می گوییم.
برای مثال زمانی که بهره بانکی 15 اما تورم 20 درصد باشد، بهره بانکی واقعی برابر با 5- درصد خواهد بود.
نرخ تورم - بهره بانکی = RIR
درست است که در این حالت، سپرده گذاران سود دریافت می کنند، اما از آنجایی که سود دریافت شده کم تر از تورم است، در عمل قدرت خرید آن ها کاهش پیدا می کند. نتیجه این سیاست مهاجرت سپرده گذاران به بازارهای دیگر، مثل کالاهای سرمایه ای یا بازار سرمایه است. پس در عمل، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هم می تواند با پایین آوردن نرخ بهره، پایین تر از نرخ تورم، سیاست پولی NIRP را در پیش بگیرد.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
