ارزش پول چیست؟
حفظ ارزش پول یعنی، پول شما چقدر می ارزد و شما در ازای پولتان چه چیزهایی می توانید دریافت کنید. اگر پول هایتان را جمع کنید و بتوانید یک پس انداز بزرگ به وجود آورید، در نهایت با خرج کردن آن چه چیزی به دست می آورید؟ یک ماشین، خانه یا …. ارزش پول هم معنای جهانی دارد و هم معنای داخلی، به صورتی که در جهان شما ارزش پولتان بر حسب ارزهای دیگر سنجیده می شود و بیان می شود. ارزش داخلی پول ملی، متاثر از عوامل متعددی است که مهم تر از همه این عوامل، «جریان تورمی» است که در داخل شکل می گیرد و به واسطه آن رابطه، مبادله آن پول با کالاها و خدماتی که در داخل تولید و عرضه می شود. هرچه بهتر بتوانیم جریان تورمی را کنترل کنیم، این کنترل جریان تورمی، می تواند در تقویت حفظ ارزش پول ملی در بخش داخلی مثمرالثمر باشد تا بدین ترتیب پول ملی دچار نوسانات عمده نشود، پس ثبات و پایداری قیمت های داخل عاملی بسیار تأثیرگذار در حفظ ارزش داخلی پول ملی است.

کاهش ارزش پول چیست؟
کاهش ارزش پول ملی یعنی کاهش ارزش واحد پول یک کشور نسبت به قیمت طلا یا سایر پول های خارجی. این مسئله باعث افزایش میزان صادرات و دشواری واردات کالا می شود، چراکه کشورهای دیگر کالاهای این کشور را ارزان تر تهیه می کنند. این پدیده، بر تجارت، صنعت و بازار اوراق بهادار کشور تأثیر منفی دارد و باعث کاهش قدرت خرید می شود. حفظ ارزش پول در داخل و خارج کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور و نظارت بر بانک ها و مؤسسات اعتباری ازجمله مهم ترین وظایفی هستند که بانک مرکزی باید آن ها را انجام دهد.

فاکتورهای موثر بر حفظ ارزش پول
هر آنچه که در جریان تورمی مؤثر است، جریان تورمی را کنترل می کند و ثبات اقتصادی در ارتباط با قیمت ها ایجاد می کند، می تواند ارزش پول ملی ما را تقویت کند. در ادامه چند کانال موثر بر تورم آورده شده است:

• کانال هزینه: اگر بتوانیم سیاست های کنترل هزینه داشته باشیم یعنی سیاست هایی پیاده شود که هزینه های تولید تحت کنترل درآید و البته بهینه شود، این می تواند در کنترل جریان تورمی مؤثر باشد. هزینه های تولید تحت تأثیر عوامل متعددی است؛ یکی از عوامل بسیار مهم در تحت تأثیر قرار دادن هزینه های تولید، حوزه کسب و کار است.

هرچه حوزه کسب و کار ما سخت تر شود و رده کشور در حوزه کسب و کار نامناسب تر باشد، کسب و کارهای ما به راحتی نمی تواند راه اندازی شود و جایگاه خود را در مجموعه نظام اقتصادی پیدا کنند که این جریانی هزینه ای است و این جریان هزینه ای، منجر به افزایش قیمت کالا و خدمات خواهد شد. پس اگر بخواهیم سیاستی را در دستور کار قرار دهیم، در راستای تقویت ارزش پول ملی در داخل، ضرورت دارد حوزه کسب و کار را تسهیل کنیم. لذا تسهیل گری و بهبود در فضای کسب و کار در هزینه های تولید اثرگذار است و هزینه های تولید را کاهش می دهد و از آن طرف فشار تورمی را کاهش داده و موجب بهبود قدرت خرید پول در داخل خواهد شد.

• کانال تقاضای کالاها و خدمات: زمانی که دچار افزایش بی رویه تقاضای خدمات و کالا می شویم و این مورد بعضی مواقع معمولاً به جهت روانی رخ می دهد، طبیعی است که این افزایش جریان تقاضایی برای کالاها و خدمات، فشار تقاضایی ایجاد می کند و این فشار تقاضایی افزایش قیمت را به دنبال دارد.

ریال در مقابل سایر ارزها
رابطه پول ملی ما با ارزهای مختلف، ارزش پول ملی را در بخش خارجی مشخص می کند، بنابراین هر جا ارزی نظیر دلار، یورو یا سایر ارزها در داخل کشور و در بازار داخلی گران می شود، طبیعی است که یکی از جنبه های مهم گران شدن ارز خارجی این است که ارزش پول ملی را دچار کاهش می کند. پاشنه آشیل ارزش پول ملی در بخش خارجی، ارزهای مختلفی هستند که رابطه ریال با آن ها تعریف می شود. کاهش ارزش پول ملی از لحاظ خارجی دارای نقاط منفی و همچنین نقاط مثبت هم هست. نکته مثبت این است که انگیزه صادرات را تقویت می کند، وقتی ارزش پول در بخش بین الملل کاهش می یابد، کالای ایرانی برای خارجی ها و برای بازارهای بین المللی مزیت پیدا می کند و ما از این کاهش ارزش پول ملی می توانیم منفعت لازم را کسب کنیم. اما یکسری زیان هایی هم برای مردم، حقوق بگیران ثابت، کارگران و کسانی که نمی توانند در این بازار، دریافتی های خود را جبران کنند، رخ می دهد. واقعیت آن است که ریال هر روز ارزش خود را بیشتر از دست می دهد و بر اساس یکی از راه های ارزیابی ارزش پول ملی ایران که مقایسه نرخ برابری آن با ارزهای باثبات جهان (مانند فرانک سوئیس) است و با توجه به آماری که در سایت بانک مرکزی موجود است، نرخ فرانک سوئیس از حدود 10 هزار ریال در سال 1390، به بالای 40 هزار ریال در سال 1397 رسیده است و ارزش پول ملی در این هفت سال، به یک چهارم خود رسیده است. کاهش ارزش پول ملی، منجر به چاپ پول، افزایش پایه نقدینگی، گرانی کالاها و تورم می شود. درنتیجه یکی از اصلی ترین دلایل کاهش ارزش پول ملی، رشد نقدینگی است. اگر ارزش پول ملی در بخش بین الملل مکرر دچار نوسان شود، این به معنای ناپایداری ارزی است، ناپایداری ارزی جریان تولید، جریان اشتغال، جریان سرمایه گذاری و جریان صادرات را به شدت دچار لطمه می کند، بنابراین باید توجه داشت که ارزش پول ملی در حیطه خارجی باید مدیریت شود و این مدیریت بدان معنا نیست که سالیان متمادی اجازه ندهیم که کاهش ارزش پول خارجی ایجاد شود، بلکه در برخی موارد که جریان تورمی داریم، به تناسب آن باید بتوانیم تعدیل های لازم را انجام دهیم.

بررسی دلایل کاهش ارزش پول در اقتصاد ایران
اقتصاد ایران به دلیل چاپ بدون پشتوانه پول (یا به تعبیری خلق پول توسط بانک ها به دلیل سودهای بالایی که پرداخت می کردند و می کنند) و نداشتن تولید به انداز ه ای که نقدینگی رشد کرده است، از پدیده تورم رنج می برد. نقدینگی در ایران به معضلی ویرانگر تبدیل شده، از یک طرف تورم خودش را به شکل گرانی و از طرف دیگر رکود تولید خودش را به شکل معضل اشتغال و کمبود منابع برای مصرف نشان می دهد. درواقع وقتی نقدینگی سریع تر از تولید رشد می کند، پول در دست مردم سریع تر از مقدار کالا و خدماتی که در اقتصاد عرضه می شود، رشد می کند؛ در نتیجه در ازای کالا و خدمات موجود پول بیشتری وجود دارد. به بیان دیگر برای خرید یک سبد مشخص از کالا پول بیشتری وجود دارد؛ بنابراین قیمت کالاها بالا می رود و تورم ایجاد می شود و ارزش پول ملی کاهش می یابد.

راهکارهای حفظ ارزش پول
در شرایط عادی و با ثبات، بهترین کار سرمایه گذاری در فعالیت های مولد است. کارآفرینی مستقیم، خریدن سهام در بازار بورس یا حتی سپرده گذاری در بانک از انواع این دسته از سرمایه گذاری ها هستند. شرایط سال 95 از این جنس بود. در این شرایط بهترین کار ساختن پورتفولیویی متنوع از سرمایه گذاری های مولد اقتصادی است.

در زمان هایی که سرمایه ها موقتا از تعادل خارج می شوند و شرایط اربیتراژی رخ می ده، می توان به صورت کوتاه مدت سودهای بالایی به دست اورد. معمولا این نوع سرمایه گذاری ماهیت مولد بودن را ندارد. مثلا در سال های اخیر ارز و طلا به نرخ غیرتعادلی معامله می شدند، به این معنی که تغییر قیمت آن ها تناسبی با سایر متغیرهای اقتصادی، مثل نقدینگی، رشد اقتصادی، و تورم نداشت. مشخصا تابستان 96، این عدم تعادل به نقطه ناپایدار نزدیک شد. به همین دلیل خریدن ارز یا طلا در ان مقطع، پر سود بود.

در شرایط عدم ثبات اقتصادی، بازار از آرامش و پیش بینی پذیری نسبی برخوردار نیست. آینده به شدت تابع تصمیمات سیاسی و متغیر است. یعنی به جای اینکه بازار تابع منطق اقتصادی باشد، به تصمیمات واکنش نشان می دهد. در این وضعیت، تصمیمات سیاسی تقریبا غیرقابل پیش بینی یوده، و متعاقباً، پیش بینی های اقتصادی کم دقت می شوند. شرایط سال 97 از این جنس است. در این شرایط، باید «هج» کرد (hedge). هج کردن یعنی سرمایه گذاری به نیت حفظ سرمایه. کسی که هج می کند، به سودی کمتر از سودهای مرسوم راضی می شود، اما ریسک خود را نیر کاهش می دهد. این تصمیم به این دلیل است که نمی داند بازار به چه سمت و سویی خوداهد رفت. لذا از سود بالا چشم پوشی کرده و صرفا هدف حفظ سرمایه را پی می گیرد.

سه حالت بالا، شرایطی است که در اقتصاد ایران تجربه شده، اما در شرایطی که قیمت ها دارای ثبات نباشد، یک سوال اساسی در ذهن عموم مردم شکل می گیرد؛ چگونه ارزش پولم را حفظ کنم؟ اگر می خواهید ارزش دارایی تان را با سرمایه گذاری حفظ کنید، باید ابتدا به تورم غلبه کنید و سپس به اندازه ی مورد انتظارتان سود کنید. برخی سود سالانه ی 20 درصد را هدف قرار می دهند، برخی 80 درصد. این موضوع در نگاه اول ساده به نظر می آید (چون بانک ها سود بالای 15 درصد می دهند)، اما زمانی که شما در یک بازار با ریسک بالا مثل بورس سرمایه گذاری می کنید، ممکن است سرمایه ی شما منفی شود. پس همواره بخشی از پول تان را در بانک یا اوراق دولتی سپرده گذاری کنید. اما چقدر از پول تان را در بانک می گذارید؟! چقدر سود سالانه برای خود در نظر می گیرید؟ پاسخ به این سوالات با پارامتر ریسک پذیری تعیین می شود. هر فرد سطح ریسک پذیری مشخصی دارد که بر مبنای آن، بایستی استراتژی سرمایه گذاری خودش را اجرا کند. در شرایط کنونی که بی ثباتی در اقتصاد کشورمان را شاهد هستیم و نوسان قیمت ارز و سکه بر روی کالاهای مصرفی خانواده ها نیز تأثیر گذاشته است، داشتن برنامه ریزی برای سرمایه گذاری و حفظ ارزش پول ضروری به نظر می رسد. مسئله این است که با وجودِ عدم ثبات در بازارها، نگه داشتن پول نقد تصمیم درستی نیست و بهتر است پول تان را سرمایه گذاری کنید. این کار باعث می شود دارایی شما تا حدی با نوسان بازار هماهنگ شود.اما برای این سرمایه گذاری چه گزینه هایی پیش روی شماست و هرکدام چه ویژگی هایی دارند؟

گزینه های پیش رو جهت سرمایه گذاری

1- زمین:

• استهلاک ندارد
• با تورم رشد می کند
• ارزش ان تا حدودی تابع سیاست های شهری ست (جواز، تراکم، خیابان کشی های آینده و …).
• ارزشش متاثر از رونق در بخش ساختمان سازی است.
• درآمدزایی از محل اجاره ندارد.
• نقد شوندگی پایینی دارد و پیدا کردن مشتری زمان بر است.
• هنگام خرید و فروش، هزینه بنگاهی دارد.

2- مسکن:

• استهلاک دارد.
• با تورم رشد می کند.
• هزینه انتقال سند و هزینه مالیاتی دارد.
• با اجاره دادن، درآمدزایی دارد
• پیدا کردن مشتری زمان بر بوده و نقدشوندگی پایینی دارد.
• هنگام خرید و فروش، هزینه بنگاهی دارد.

3- خودرو:

• استهلاک بالایی دارد.
• با نرخ دلار رشد می کند.
• ارزشش متاثر از سیاست های تعرفه ای دولت است.
• عملا قابل اجاره دادن نیست
• پیدا کردن مشتری زمان بر است.

4- طلا:

• به نرخ دلار واکنش نشون می دهد.
• به قیمت جهانی طلا واکنش نشون می دهد.
• استهلاک ندارد.
• نقدشوندگی نسبتا بالایی دارد.
• هنگام خرید و فروش، هزینه بنگاهی یا کارگزاری چندانی ندارد.

5- سکه:

• به نرخ دلار واکنش نشون می دهد.
• به قیمت جهانی طلا واکنش نشون می دهد.
• استهلاک ندارد.
• ریسک تقلب در عیار و وزن خیلی کم است.
• نقدشوندگی نسبتا بالایی دارد.
• هنگام خرید و فروش، هزینه بنگاهی یا کارگزاری ندارد.

6- سهام یک شرکت:

• متاثر از شرایط اقتصادی کشور است.
• متاثر از شرایط اقتصادی صنعت خاصی ست که شرکت در اون فعالیت می کند.
• متاثر از کیفیت مدیریت شرکت است.
• متاثر از تورم است.
• متاثر از کیفیت سیاستگذاری اقتصادی دولت است؛ سیاست بودجه ای، سیاست پولی، بانکی، و ارزی.
• متاثر از سیاست خارجی است (تحریم).
• نقد شوندگی بالایی در بورس دارد.
• هزینه کارگزاری و مالیات حین معامله به نسبت خونه کمتر است.
• برعکس موارد قبل، سرمایه در کنترل فیزیکی مالک نیست.

7- صندوق سرمایه گذاری مشترک:

تأثیر پذیری این نوع سرمایه گذاری از کیفیت مدیریت شرکت، یا وضعیت یک صنعت، کمتر از روش قبلی است. علت این تفاوت، تنوع سهام های درون پورتفولیوی صندوق می باشد.

فروش این سرمایه گذاری قدری بیش از روش قبلی زمان می بره، اما عموما ظرف یک هفته میسره.

8- سپرده مدت دار بانکی:

• سود ثابت از پیش تعیین شده دارد که به جهش های تورمی و ارزی واکنشی نشون نمی دهد.
• از همه موارد بالا، نسبت به تورم آسیب پذیرتر است.
• نقد کردن پیش از موعد جریمه دارد.
• ریسک عدم دریافت اصل و سود تقریبا وجود ندارد.
• یک پیشنهاد در شرایط تورمی؛ بدهی خوب ایجاد کنید! دو نوع بدهی وجود دارد: بدهی خوب (که در اثر خرج کردن پول برای ایجاد دارایی به وجود می آید) و بدهی بد (که در اثر خرج کردن پول برای هزینه ها به وجود می آید). سعی کنید بدهی های خوب ایجاد کنید، پول را برای ایجاد دارایی های مختلف استفاده کنید و با با ارزش شدن دارایی هایتان علاوه بر حفظ ارزش پول شما، بدهی هایتان را پرداخت کنید.