داستان گردش پول بین مردم جهان و دست و پنجه نرم کردن با مشکلاتی که این جا به جایی ها برایشان ایجاد می کرد، سردرازی دارد. هر بار که یک مشکل ایجاد می شد، با راه حلی بهتر جایگزین می گشت. روزهای طولانی، سال ها و قرن ها یکی پس از دیگری گذشتند و در این میان، هوشمندی انسان به او کمک کرد تا به شکل کامل تری از گردش پول دست پیدا کند. حواله یکی از همان هوشمندی ها و پیشرفتی بسیار بزرگ به شمار می رفت. در این مقاله به سراغ حواله ها می رویم تا از سازوکار این ابزار مالی سر درآوریم.
حواله چیست؟
حواله یک ابزار مالی است که از آن برای انتقال اعتبار یا مسئولیت بدهی استفاده می شود. سازوکار حواله ها به دلیل امن نبودن مسیرهای تجاری شکل گرفت. راهزنان چون می دانستند تاجرها همیشه پول زیادی به همراه دارند، از هر شگردی برای به دست آوردن آن پول استفاده می کردند. در ابتدا تجار به این فکر افتادند که با استخدام افراد کارآزموده و شمشیرزنان ماهر در مقابل راهزنان از خود و اموالشان محافظت کنند. اما این مورد هم راه به جایی نبرد و روند غارت اموال و سکه ها همچنان ادامه داشت. در این گیرودار بود که تجار، پای معتمدین شهرها را وسط کشیدند و شروع به ساخت یک زنجیره انتقال پول منحصر به فرد و ایمن کردند؛ زنجیره ای که به آن ها این امکان را می داد تا بدون نگرانی از غارت شدن، پول خود را به شهر دیگری منتقل کنند و فعالیت های تجاری شان را در بستری امن که دست راهزنان به آن نمی رسید ادامه دهند. سیستم حواله به این ترتیب بود که یک تاجر، قبل از حرکت کردن نزد یکی از افراد این زنجیره انتقال در شهر محل سکونش می رفت و به اندازه پولی که در مقصد نیاز داشت به او سکه می داد. آن فرد نیز روی یک برگه نامه ای برای کسی که زنجیره شهر مقصد به شمار می رفت می نوشت با این درون مایه که: «همکار محترم شهر فلانی، فلان تاجر 300 سکه نزد من گذاشته است. در ازای دریافت این نامه، 300 سکه به او بدهید.» تاجر، نامه را می گرفت و بعد از رسیدن به مقصد، آن را به فرد مشخص شده در شهر تحویل می داد و پولش را می گرفت. در حقیقت، این زنجیره نوعی سیستم کسب درآمد جدید به شمار می رفت. روش درآمدزایی هم به این ترتیب بود که در ازای این نقل و انتقال، مقداری پول از هر فرد دریافت می کردند. هرچند وقت یک بار نیز افراد این زنجیره در شهرهای مختلف، دورهم جمع می شدند و شروع به حساب و کتاب می کردند. بخش بزرگی از این حساب و کتاب، بدون جابه جا کردن حتی یک سکه و تنها با تهاتر کردن نامه های حواله صورت می گرفت. وقتی هم که نامه ها دیگر کافی نبودند، باقی مانده را به صورت نقدی باهم حساب می کردند. قوانین حواله نویسی روز به روز کامل تر می شدند و نیاز به افراد ماهر در این زمینه نیز افزایش پیدا می کرد. به همین دلیل شغلی جدید به نام «حواله نویس» در میان تاجران ایجاد شد. افراد آن زنجیره مالی نیز به «حواله داران» تبدیل شدند.
خاستگاه حواله کجاست؟
طبق آنچه در متن های تاریخی آمده، تاجران عرب، بزرگ ترین گروهی بودند که از ابزار حواله استفاده می کردند. با گسترش فعالیت تاجران عرب، پای اروپایی ها هم به این میدان باز شد. یهودیان فلورانس، اولین گروه از اروپایی ها بودند که در معامله های خود از حواله استفاده کردند. اوج استفاده از این ابزار در میان اروپایی ها به قرن سیزدهم میلادی بازمی گردد. در آن زمان، تاجران ساکن در منطقه لومباردی ایتالیا حسابی جداگانه روی حواله ها باز می کردند؛ به اندازه ای که تجارتشان را وابسته به سیستم حواله ها می دیدند. زمانی که تجارت از راه دریاها رونق زیادی پیدا کرد، کم کم پای حواله های بین المللی نیز به این ماجرا باز شد.
حواله و برات چه فرقی باهم دارند؟
برات، واژه ای فارسی و به معنای حواله است. در حقیقت، حواله و برات یکی هستند. ریشه واژه برات را به «برای تو» نسبت می دهند؛ یعنی با این سند، آنچه مال من است از آن تو خواهد شد. ایران در حدود 500 سال قبل از میلاد دارای سیستم بانکداری بود. شاهدی کوچک بر آن، لوح های به دست آمده از دوران امپراتوری کوروش کبیر است که در آن نام بانک «اگیبی و پسران» به چشم می خورد. درنتیجه، این ادعا که تاجران عرب، اولین مخترعان برات بودند، دیدگاهی یک جانبه و به دور از انصاف است.
مزیت های برات کدامند؟
حواله را می توان تحولی در سیستم اقتصادی بشر به شمار آورد. بیایید نگاهی به نکته های مثبت برات بیندازیم.
با در اختیار داشتن برات، دیگر نیازی به جابه جا کردن پول نقد نخواهید داشت.
وقتی پول نقدی در کار نباشد، دزدی هم در کار نخواهد بود.
استفاده از حواله ها به دلیل سازوکار ساده ای که دارند باعث رونق تجارت و اقتصاد می شود.
بدون شک، نگهداری از 100 ورقه کاغذ که ارزشی معادل 10 میلیارد تومان دارند بسیار راحت تر از نگه داشتن 10 میلیارد پول نقد است.
با گسترش استفاده از حواله در معامله ها، فرایند سرمایه گذاری، کسب سود و تولید پول، بسیار بیشتر از گذشته شد. درواقع می توان با یک برگه کاغذ که تنها اعتبارش را به دوش می کشد، اعتباری تازه ساخت!
مشکلات استفاده از حواله
باوجود پتانسیل های بسیار زیادی که حواله ها در اختیار تاجران گذشتند اما با این حال، نمی توان چشم بسته از آن استفاده کرد. در نظر گرفتن نقطه های ضعف یا مشکلاتی که حواله ها دارند یا ایجاد می کنند امکان انجام معامله هایی هوشمندانه تر را در اختیارمان قرار می دهد.
بیشتر حواله ها به صورت قانونی ثبت نمی شوند. از طرفی، کسانی که به عنوان صادرکننده برات شناخته می شوند می توانند حتی بدون داشتن یک ریال، حواله های میلیونی و حتی میلیاردی را در اختیار مردم قرار دهند. به همین دلیل، شفاف نبودن این سیستم می تواند مشکلاتی همچون کلاه برداری و از بین رفتن اعتبار شخص را به دنبال داشته باشد.
امنیت و حواله، چاقویی دو لبه هستند. باوجود آنکه کمی قبل تر از امنیت به عنوان نقطه ای مثبت در حواله ها سخن گفتیم اما به دلیل ضعف قانونی در مورد حواله، گاهی لازم می شود در هنگام صادر کردن و دریافت کردن حواله ها شاهدی را با خود به همراه داشته باشیم.
حواله ها کاغذی ساده هستند که کلاه برداران به راحتی می توانند آن ها را دست کاری کرده و نمونه هایی تقلبی از آن را در اختیارتان قرار دهند. در اختیار داشتن برات تقلبی نیز با در دست گرفتن یک تکه کاغذ خط خطی هیچ تفاوتی ندارد.
در طول زمان، ارزش پول کشورها کم یا زیاد می شود. به دنبال آن ارزش حواله ها نیز بالا و پایین می رود.
اگر حواله ها بدون وجود پشتوانه مالی واقعی منتشر شوند، می توانند مشکلات اقتصادی جدی را در جامعه ایجاد کنند.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
