گواهی سپرده کالایی ابزار نوین معاملاتی

در معاملات گواهی سپرده کالایی، به جای آنکه یک محصول دست به دست بچرخد، این سند آن کالا یا همان قبض انبار است که دست به دست می شود و خود کالا در انبار استاندارد قرار می گیرد.

بورس کالا طی سال های گذشته همواره در تلاش بوده تا با آماده سازی و به کارگیری ابزارهای نوین معاملاتی بازار محصولات کشاورزی، صنعتی و پلیمری را از روش های سنتی به سمت روش های نوین و بهینه سوق دهد تا علاوه بر حداکثر کردن منافع طرفین درگیر در معاملات، به شفافیت اقتصاد و بازار کشور نیز کمک کند.

بورس کالای ایران تاکنون در راه اندازی و به کارگیری ابزارهای جدید و نوین معاملاتی قدم های بزرگی برداشته و انتظار می رود در آینده نزدیک این موفقیت ها بیشتر شود. یکی از این ابزارهای نوین معاملاتی گواهی سپرده کالایی است که بورس کالا از چند سال پیش این ابزار را طراحی کرده است و برای شروع در بخش کشاورزی و به طور موفقیت آمیزی اجرایی شد. این ابزار نوین معاملاتی همچنین موجب افزایش عمق معاملات از طریق افزایش تعداد مشارکت کنندگان در معاملات نیز شده است.

یکی از بازارهایی که سالیان سال است، درگیر سیستم سنتی بوده، بازار معاملات محصولات پتروشیمی است که بعد از ورود این محصولات به بورس کالای ایران شفافیت این نوع معاملات بیشتر از گذشته شده است. در این بازار تمامی خریداران به صورت کاملا شفاف و با قیمت مشخص محصولات مورد نیاز خود را خریداری می کنند و مالیات ارزش افزوده دولت را همان موقع معاملات پرداخت می کنند.

همچنین به دلیل شفافیت میزان خرید مواد اولیه، سازمان امور مالیاتی کل کشور نیز به طور کاملا شفاف مالیات بر درآمد را از آن واحد تولیدی اخذ می کند. خریداران این محصولات در صورت صادرات محصولات خود می توانند مالیات ارزش افزوده پرداختی خود در موقع خرید مواد اولیه را پس از ارائه مستندات صادرات از سازمان امور مالیاتی کل کشور باز پس گیرند. اما موضوع مهم تری که در بازار آزاد این محصولات وجود دارد بحث وجود فعالان بازار و یا به اصطلاح بازاری ها، واسطه ها است که به صورت کاملا سنتی در بازار فعالیت دارند و طی این سال ها تلاش ها برای حذف بی فایده بوده است؛ زیرا این قشر از فعالان، عضو جدایی ناپذیر بازار هستند و نقش تامین مالی برای خریداران این محصولات را در بیشتر مواقع دارند؛ در نتیجه بورس کالای ایران با ارائه ابزار گواهی سپرده کالایی می تواند به نظام مند شدن این دسته از فعالان بازار کمک کرده و امکان نظارت و کنترل آنها را فراهم کند تا دیگر نتوانند نوسانات غیرمعقولی را در بازار این محصولات ایجاد کنند.

بحث مهم دیگر در بازار محصولات پتروشیمی، خرده فروشی است که با طراحی و اجرای گواهی سپرده کالایی در بخش محصولات پتروشیمی، بورس کالای ایران گام بسیار مهمی را در جهت ایجاد زیرساخت کافی برای امکان پذیر شدن معاملات خرده فروشی برداشته است. به نظر می رسد با اجرایی شدن و توسعه این ابزار ضمن مکانیزه شدن سیستم های انبارداری در این حوزه، استفاده بسیار بیشتر و بهینه تری هم از ظرفیت های خالی انبارها در کشور شود. از طرف دیگر تمامی مشتریان مواد اولیه پلیمری توان خرید خواهند داشت و هر شرکت بسته به نیاز خود می تواند از یک تن تا هر مقدار که نیاز دارد، ثبت سفارش و خرید کند.

از طرفی هم با درگیر شدن تعداد بیشتری از شرکت های تولیدی در سایه شفافیت ایجاد شده، درآمد مالیاتی دولت نیز افزایش چشم گیری خواهد یافت؛ زیرا بسیاری از شرکت هایی که در گذشته مواد اولیه موردنیاز خود را از بازار آزاد و غیر شفاف خریداری می کردند، حال همان میزان محصول را از بازار کاملا شفاف و تحت نظارت قانون خریداری می کنند. با اجرای کامل این پروژه می توان گفت رسما حرکت به سمت بازار مکانیزه معاملات محصولات پتروشیمی آغاز شده است و به زودی همه شرکت های خریدار و فروشنده و دولت از منافع این ابزار معاملاتی بهره مند خواهند شد.

مورد دیگری که می توان به آن اشاره کرد بحث قابلیت تامین مالی از طریق قبض استاندارد موجودی انبار است؛ به این ترتیب که یک واحد تولیدی می تواند ضمن خرید مواد اولیه مورد نیاز خود و یا حتی مازاد بر نیاز خود، در مواقعی که پیش بینی می شود روند قیمت ها صعودی است، بخش مازاد آن را در یکی از انبارهای مورد تایید بورس کالای ایران ذخیره کرده و گواهی سپرده کالایی دریافت کند و در نتیجه از یک طرف نسبت به داشتن موجودی مواد اولیه کافی اطمینان حاصل کرده و از طرف دیگر با ارائه گواهی سپرده کالایی خود به بانک و یا موسسات اعتباری طرف قرارداد بورس کالای ایران به عنوان وثیقه وام دریافت کند، در نتیجه شرکت مورد نظر با استفاده از این ابزار معاملاتی هم موجودی انبار خود را تامین کرده و هم از خواب پول خود جلوگیری کرده است؛ این در حالی است که اگر این شرکت موجودی مواد اولیه را در انبار کارخانه خود ذخیره می کرد بخش زیادی از نقدینگی آن شرکت در انبار راکد می ماند و تنها در صورت مصرف مواد اولیه و تولید و فروش می توانست مجددا نقدینگی خود را تجدید کند که پروسه ایزمان بر است. در واقع با روش جدید می توان از راکد شدن حجم زیادی از نقدینگی جلوگیری کرد و در نتیجه این ابزار می تواند به تامین مالی بنگاه های تولیدی کمک کند.

در حال حاضر با توجه به اوضاع اقتصادی کشور، اکثر واحدهای تولیدی با مشکل کمبود نقدینگی مواجه هستند و خیلی از این واحدها وثایق کافی برای دریافت وام ندارند؛ ولی با بهره گیری از گواهی سپرده کالایی این امکان برای واحدهای تولیدی ایجاد شده است که با استفاده از قبض های استاندارد انبار و یا همان گواهی سپرده کالایی نسبت به اخذ وام از بانک ها و موسسات اعتباری اقدام کنندکه این موضوع کمک بسیار مناسبی به این واحدها است. بورس کالا پیشتربا راه اندازی و استفاده از معاملات سلف به تامین نقدینگی کافی فروشندگان کمک بسیار زیادی کرده است و حال با این ابزار می تواند زیرساخت کافی را برای تامین مالی واحدهای مصرف کننده محصولات نیز فراهم کند.

مورد دیگری که می توان به آن اشاره کرد موضوع امنیت کالای ذخیره شده است که توسط بورس کالای ایران تضمین شده است؛ زیرا بورس برای پذیرش هر انبار ضمن بررسی های فنی و کارشناسی دقیق متناسب با امکانات هر انبار تضامین لازم و کافی را اخذ کرده و همچنین از پوشش بیمه ای کامل انبار مورد نظر اطمینان حاصل می کند؛ در نتیجه صاحبان محصولات مذکور هیچ گونه ریسکی مبنی بر آسیب دیدن کالای ذخیره شده خود را تحمل نمی کنند و تمامی ریسک ها به واسطه ضوبط حاکم بر بورس کالای ایران پوشش داده شده است. همچنین، در مورد کمیت و کیفیت کالای ذخیره و خریداری شده نیز ریسکی وجود ندارد؛ زیرا همه این موارد تحت نظارت مستقیم بورس کالا بوده و تضامین کافی از انبار اخذ شده است.