اختیار خرید و فروش سهم به چه معناست؟

معامله گران در بازار سرمایه همواره به دنبال راهی هستند که ریسک را در معاملاتشان به حداقل برسانند. یکی از روش هایی که می توان از طریق آن ریسک معاملات را کاهش داد، اختیار معاملات است. اختیار معامله به دو صورت اختیار فروش و اختیار خرید در دسترس است. سهامداران می توانند با استفاده از اختیار خرید از ریسک معاملات خود بکاهند و با خیال آسوده تری به سرمایه گذاری در بازار بورس بپردازند. با ما همراه باشید تا در ادامه به طور مفصل به تمامی ابعاد اختیار معامله بپردازیم.

تعریف اختیار معامله
اختیار معامله، قراردادی است بین خریدار و فروشنده که در آن، خریدار مبلغ معینی را پرداخت کرده و در قبال آن این اختیار را دارد که در زمان مشخص با قیمت توافق شده، کالای مشخصی را در آینده با فروشنده معامله نماید. در این صورت فروشنده موظف است زمانی که خریدار درخواست می دهد، قرارداد را اجرا نماید.

اختیار معامله، توافقی برای آینده
به طور کلی، قرارداد اختیار معامله قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده بوده که تعیین کننده ی اختیار معاملات در سهام شرکت های مختلف بورسی، بورس اوراق بهادار است.
براساس اختیار معامله، خریدار به عنوان دارنده ی قرارداد، برای اجرای قرارداد کاملا مختار (بدون اجبار و یا تعهدی) است. چنانچه از قرارداد خود منصرف شود، تنها مبلغی که بابت قرارداد پرداخت نموده است را از دست می دهد. از طرفی فروشنده در صورتی که خریدار درخواست نماید، ملزم است قرارداد را اجرا نماید.

اختیار خرید
اختیار خرید در انگلیسی Call Option نامیده می شود، در لغت به معنای خرید به شرط اختیار است. اختیار خرید، قراردادی است که در آن خریدار کالای مشخصی را با قیمت مشخص قبل از موعد تاریخ سررسید حق دارد بخرد ولی اجباری برای خرید نیست.

در قرارداد اختیار خرید، خریدار زمانی که قیمت کالا تا قبل از زمان سررسید بالاتر از قیمت توافق شده در قراداد باشد به سود خواهد رسید. در این زمان است که شخص (خریدار) نسبت به خرید کالا اقدام می نماید. در قرارداد ذکر شده، فروشنده هر زمانی که خریدار تصمیم گیرد که قرارداد را اجرا نماید، موظف است که قرارداد را اجرا کرده و کالای موردنظر را بفروشد.

به مثال زیر توجه کنید:
سرمایه گذاری می خواهد قرارداد اختیار خرید شرکت y را خریداری نماید. هر سهم شرکت y در حال حاضر 1100 ریال است. همچنین قیمت سهام در قرارداد برابر با 1300 ریال و زمان سررسید 31 اردیبهشت ماه باشد و ارزش سهام قبل از 31 اردیبهشت ماه به 1650 می رسد. خریدار در این حالت می تواند از حق خود استفاده کرده و سهام را با مبلغ قید شده در قرارداد (1300 ریال) خریداری نماید. در این صورت، خریدار به ازای هر سهم 350 ریال سود می کند. بیایید حالت عکس این قضیه را در نظر بگیریم. زمان سررسید قرارداد فرا می رسد و ارزش سهام هنوز از 1300 ریال بالاتر نرفته است. در این حالت خریدار نه تنها سود نمی کند، بلکه ضرر هم می کند (مثلا هم سهم 1200 ریال باشد، خریدار باید هر سهم را بر اساس قرارداد 1300 ریال خریداری نماید. در این صورت او به ازای هر سهم 100 ریال ضرر خواهد کرد). در این مواقع خریدار از حق خود استفاده نکرده و در موعد قرارداد، باطل خواهد شد.

نماد اختیار معامله خرید
نماد قرارداد اختیار معامله سهام در بورس تهران به روش زیر تعیین می شود:

حرف ض+ حداکثر 4 حرف اول نماد سهم پایه در بازار نقد + عددی سه رقمی به عنوان شمارنده به عنوان مثال نماد قرارداد اختیار معامله شرکت ایران خودرو به صورت:ض + خود+001 تعریف می شود.

اختیار فروش
اختیار فروش در انگلیسی Put Option نامیده می شود، در لغت به معنای فروش به شرط اختیار است. اختیار فروش یعنی شخص حق فروش (بدون الزام و حتمی) تعداد معلومی از کالایی را مانند سهام یک شرکت در یک قیمت و زمان معین داشته باشد. درواقع اختیار فروش در مقابل اختیار خرید قرار دارد و شخصی که قرارداد اختیار فروش را خریداری می کند، وضعیت بازار را به سمت کاهش قیمت پیش بینی کرده است.

به مثال زیر توجه کنید:
سرمایه گذاری سهام ایران خودرو را به ارزش 7265 ریال خریداری نموده است. او بر اساس بررسی هایی که بر روس هام انجام داده است، پیش بینی می کند که تا 3 ماه آینده ارزش هر سهم این شرکت به 7150 کاهش پیدا خواهد کرد و به ازای هر سهم 115 ریال سود خواهد کرد. در این شرایط، سرمایه گذار با پرداخت 90 تومان، اختیار فروش سهام ایران خودرو را خریداری می نماید.

چند اصطلاح که در اختیار فروش به کار می رود:
"با قیمت" زمانی به کار برده می شود که قیمت سهام کمتر از قیمت اعمال باشد. در این مواقع پیشنهاد می شود اختیار فروش قبل از انقضا اعمال شود.

"بی قیمت" به زمانی گفته می شود که قیمت اعمال کمتر از قیمت سهام باشد. در این شرایط بهتر است اختیار فروش اصلا اعمال نشود.

"به قیمت" زمانی کاربرد دارد که قیمت سهام برابر با قیمت اعمال باشد.

مزایای قرارداد اختیار معامله
اختیار معامله مزایای زیادی دارد. در این بخش به تعدادی از این مزایا اشاره خواهیم کرد.

1- کاهش ریسک: با خرید قراردادهای اختیار معامله یک کالا در عوض خود کالا، ریسک آن معامله کاهش خواهد یافت. درواقع در این نوع معاملات تنها ضرری که معامله گر می تواند داشته باشد، مبلغی است که بابت خرید اختیار معامله پرداخت می کند. به عبارت دیگر، اختیار معامله به عنوان وسیله برای مدیریت ریسک به کار برده می شود تا در مقابل نوسانات نامطلوب قیمتی، ریسک معامله کاهش یابد.

2- کسب درآمد: سرمایه گذار با فروش قراردادهای اختیار معامله خود می تواند درآمد خود را فراتر از بازدهی سهام و سود تقسیمی ببرد. درواقع یکی از ساده ترین راهکارهای معاملاتی همان فروش اختیار معامله است.

3- اهرم مالی: قراردادهای اختیار معامله باعث می شود که سرمایه گذار در قبال نقدینگی کمتر، سود یا زیان چند برابر مبلغ پرداختی داشته باشد.

4- تنوع در پرتفوی: اختیار معامله به عنوان یک کالای مشتقه، می تواند باعث تنوع در سبد سرمایه گذاری سهامدار شود.

5- به کارگیری زمان به منظور تصمیمات آتی: در قراردادهای اختیار معامله، سرمایه گذار می تواند با پرداخت بخشی از قیمت سهم، جریان نقدی خرید و یا فروش خود را ثابت کرده و تا زمان سررسید تاریخ قراداد، تصمیمات درستی را بگیرد.

6- رسیدن به سود از طریق نوسانات قیمتی سهام: در این نوع از قرادادها، سرمایه گذار می تواند بدون خرید سهم پایه، از نوسانات قیمتی آن نفع ببرد.

تعریف مشتقه در اختیار معامله
"مشتقه" بودن یعنی قیمت کالایی به قیمت کالایی دیگر وابسته و یا از آن مشتق شده است. مانند آبمیوه که از میوه مشتق شده است. اختیار معامله هم از اوراق بهادار مالی مشتق شده است. یعنی قیمت آن به قیمت کالایی دیگر وابسته است. انواع مختلفی از اوراق بهادار به عنوان مشتق درنظر گرفته می شود. مانند پیمان های آتی و قرارداد های معاوضه.

چگونگی اعمال اختیار معاملات
نحوه اعمال اختیار معاملات به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

• قرارداد اختیار معامله اروپایی: در این نوع از قراردادهای اختیار معامله، امکان اعمال توسط خریدار اختیار معامله تنها در زمان سررسید قرارداد وجود دارد.
• قرارداد اختیار معامله امریکایی: در قرارداد اختیار معامله امریکایی بر خلاف نوع اروپایی، امکان اعمال از سوی خریدار در هر زمانی از بازه ی زمانی قرارداد تا موعد سررسید وجود دارد.

استراتژی استرادل
در ابتدا به تعریفی کوتاه از استراتژی توجه نمایید. استراتژی در واقع به خرید یا فروش چند اختیار معامله به صورت هم زمان با یکدیگر و یا همراه با سهم پایه موضوع قرارداد گفته می شود. استراتژی در اختیار معامله به عنوان وسیله ای برای پوشاندن ریسک، تنوع بیشتر در پرتفوی و همچنین جهت افزایش سود دهی به کار برده می شود.

یکی از استراتژی هایی که در معاملات اختیار معامله به کار برده می شود، استراتژی های ترکیبی متقارن هستند. این نوع از استراتژی ها شامل ترکیبی مختلفی از هر دو قرارداد خرید و فروش برای یک سهام خاص می باشد. یکی از رایج ترین استراتژی های ترکیبی متقارن که در این بازار مورد استفاده قرار می گیرد، «استراتژی استرادل» است.

انواع استراتژی استرادل
استراتژی استرادل به دو دسته تقسیم می شود:

1- استرادل خرید: خرید قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش از سهامی با قیمت توافقی و تاریخ پایان مهلت یکسان. در این استراتژی، چنانچه قیمت سهام به قیمت توافق شده نزدیک باشد، شخص ضرر زیادی را متحمل خواهد شد. در مقابل، درصورتی که ارزش سهام حول قیمت توافقی نوسانات شدیدی داشته باشد، سرمایه گذار سود بسیاری در این معامله خواهد داشت.

2- استرادل فروش: فروش قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش با قیمت توافقی و تاریخ پایان قرارداد یکسان. در این نوع استراتژی بر خلاف استراتژی استرادل خرید، درصورتی که ارزش سهام به قیمت توافقی نزدیک باشد، سرمایه گذار سود قابل توجهی به دست خواهد آورد. در مقابل، هرچه دامنه نوسانات سهام بیشتر باشد، میزان ضررهای شخص نیز به همان میزان افزایش خواهد یافت.