قرارداد نقدی:
قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله می شود و بر اساس آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای بورس انرژی (مصوب هیئت مدیره سازمان) انجام می شود.
قرارداد نسیه:
قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله میشود. در این نوع قرارداد، کالا در هنگام معامله تحویل داده می شود ولی بهای آن در سررسید پرداخت و تسویه می شود.
قرارداد سلف:
قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله میشود. در این نوع قرارداد، برخلاف قرارداد نسیه نخست بها دریافت می شود و کالا در موعدی در آینده تحویل داده می شود.
قرارداد کشف پریمیوم:
قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله میشود. در این نوع قرارداد، مابه التفاوتی موردتوافق طرفین معامله، دادوستد می شود و کالا در موعد معینی در آینده با توجه به قیمت نهایی تحویل و معامله تسویه می گردد. درواقع خریدار، بخشی از بهای معامله را در ابتدا می پردازد و مابقی را در زمان تحویل کالا می پردازد.
انواع قراردادهای قابل معامله در بازار مشتقه بورس انرژی
قرارداد سلف موازی:
قراردادی است که در بازار مشتقه معامله میشود. در این قرارداد، دارایی پایه تعیین می شود و مقدار معینی از این دارایی، بر اساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می رسد. وجه قرارداد نیز باید در هنگام معامله و طبق زمان بندی تعیین شده در مشخصات قرارداد پرداخت شود. دارایی پایه نیز در سررسید تحویل داده می شود. ازجمله ویژگی های بارز این قرارداد آن است که در طول دوره معاملاتی، خریداران می توانند قرارداد سلف موازی استاندارد را به میزانی که خریداری کردند به شخص دیگری بفروشند. این قراردادها از یکدیگر مستقل هستند و مطابق با شرایط سلف موازی استاندارد انجام می شود.
قرارداد آتی:
قراردادی است که در بازار مشتقه معامله میشود. در این قرارداد، فروشنده متعهد می شود در زمان معینی، کالای مشخصی را به قیمت فعلی معین، بفروشد. خریدار نیز با این شرایط موافقت کرده و کالا را می خرد. به منظور جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، مبلغی به عنوان وجه تضمین در نظر گرفته می شود که با توجه به تغییرات قیمت آتی کالای موردنظر، تعدیل می شود. این وجه نزد اتاق پایاپای نگهداری می شود و از طرف معامله گران وکالت دارد، وجه آن را با توجه به تغییرات قیمت در اختیار هرکدام قرار دهد. درنهایت این قرارداد در سررسید تسویه می شود.
قرارداد اختیار معامله:
در این حالت، فروشنده متعهد می شود مقدار مشخصی از دارایی پایه در صورت درخواست خریدار معامله کند. خریدار نیز در زمان معینی در آینده طبق قرارداد وارد معامله می شود. فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت می کند. در این حالت نیز مانند قرارداد آتی، برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد می شود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد. همچنین هر یک از خریدار و فروشنده می توانند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص دیگری واگذار کنند. اوراق اختیار معامله می تواند به صورت اختیار فروش یا خرید باشد.
ابزارهای مشتقه در بازار بورس انرژی
هم اکنون معاملات به صورت فیزیکی در بازار برق و سایر حامل های انرژی صورت می گیرد. امکان استفاده از قراردادهای آتی و اختیار معامله در بازار مشتقه، در آینده امکان پذیر خواهد بود. این ابزارهای مشتقه، می توانند کارکردهای این بازار را بهبود ببخشند.