در مقاله پیش رو، قصد داریم بورس انرژی را معرفی کنیم. بازار بورس و اوراق بهادار تهران را می توان طبق یک نظام ساده به چهار دسته تقسیم کرد:
1- بازار بورس
2- بازار فرابورس
3- بازار بورس کالا
4- بازار بورس انرژی
بازار بورس انرژی
شرکت بورس انرژی (سهامی عام) بر اساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384 مجلس شورای اسلامی تأسیس و در تاریخ 17/04/1391 در اداره کل ثبت شرکت ها و مؤسسات غیرتجاری به ثبت رسید. فعالیت های این حوزه عموماً مربوط به معاملات نقدی، سلف موازی استاندارد، آتی و اختیار معامله است. تولیدکنندگان و توزیع کنندگان منابع انرژی و مصرف کنندگان آن، افراد حاضر در این بازار را تشکیل می دهند.
هدف از پیدایش بورس انرژی چه بود؟
کشور ما به عنوان دارنده منابع غنی نفت و گاز و ذخایر هیدروکربوری جهان، نیازمند تشکیل بازاری متشکل و نظام مند در این حوزه است. ازآنجایی که نفت و گاز به عنوان کالاهای استراتژیک شناخته می شوند، توجه به بازار آن و مصرف کنندگان داخلی، اهمیت ویژه ای دارد. یکی از راهکارهای افزایش شفافیت قیمتی محصولات بخش انرژی، عرضه آن ها در بازاری قانونمند نظیر بورس است. این بازار در اواخر بهمن 1386، شکل گرفت. پس ازآن با توجه به اهمیت زیرساخت های صنعت برق، در خرداد 87، بورس برق به عنوان یکی از زیرشاخه های بورس انرژی افتتاح شد. رفته رفته سایر محصولات از جنس انرژی به این بازار اضافه شده و بورس انرژی تکمیل تر شد. بدین ترتیب، بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضه محصولات نفتی و مشتقات آن، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سایر حامل های انرژی شکل گرفت. این بازار به هدف ایجاد بازاری شفاف، رقابت پذیر و جلوگیری از انحصار حامل های انرژی شکل گرفته است. همچنین این بازار اهداف زیر را دنبال می کند:
مزایای پذیرش و معامله در بورس انرژی ایران
بر اساس ماده 6 قانون توسعه ابزارهای نوین مالی، 10 درصد از مالیات بر در آمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس های کالایی پذیرفته شده و به فروش می رسد از مالیات معاف هستند.
بر اساس ماده 17 قانون توسعه ابزار های مالیاتی جدید و بندهای قوانین بودجه سنواتی، کالاهایی که در بورس های کالایی پذیرفته شدند، توسط وزارتخانه ها و دستگاه های دولتی و عمومی و اجرایی نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آن ها ندارد.
محصولات پذیرفته شده در این نوع بورس، از طریق کارگزاران و سامانه های معاملاتی امکان بازاریابی و معرفی دارند.
کالاهای پذیرفته شده در این بازار، از طریق ابزارهای مالی موجود تأمین مالی شده و ریسک آن ها پوشش داده می شود.
هزینه های عقد قرارداد، بازاریابی در بورس انرژی به مراتب پایین تر از معامله در خارج از بورس است.
ازآنجایی که معاملات در چارچوب مقررات و تحت نظارت سازمان است، ریسک معاملاتی به ویژه در مواردی نظری عدم ایفای تعهدات کاهش می یابد.
این بازار از چارچوب مقرراتی جامع در حوزه پذیرش، معاملات، ثبت و سپرده گذاری و تسویه پایاپای کالاها و اوراق بهادار مبتنی بر کالا برخوردار است.
نحوه و فرآیند انجام معاملات
مشتریان بورس انرژی که شامل خریداران و فروشندگان هستند، موظف اند برای حضور فعالیت در این بازار، کد دریافت کنند.
فرآیند دریافت کد بورس انرژی
متقاضیان با مراجعه به شرکت مدیریت شبکه برق ایران، فرم تکمیل شده و ممهور «معرفی نامه جهت درخواست کد خاص برای معاملات برق در بورس انرژی» را از آن شرکت دریافت می نمایند. سپس با تکمیل فرم های احراز هویت مشتری، درخواست کد معاملاتی و بیانیه ریسک که در دفاتر کارگزاری ها و وب سایت بورس انرژی موجود است، می توانند کد بورس انرژی اخذ نمایند. مشتریان حقوقی نیز باید اطلاعات اساسنامه، روزنامه رسمی و سایر اطلاعات موردنیاز جهت دریافت کد را ارائه نمایند. پس از دریافت کد معاملاتی مشتریان می توانند اقدام به معامله نمایند. برای معاملات، مشتریان موظف اند قبل از شروع تالارهای بورس انرژی سفارش خرید خود را به کارگزار ارسال نمایند.