یکی از مواردی که برای سرمایه گذاران بورس، مخصوصاً سرمایه گذاران تازه وارد بورس همیشه جذابیت دارد؛ عرضه اولیه سهام شرکت ها در بورس است. عرضه اولیه سهام شرکت ها در بورس به این دلیل که در بیشتر مواقع برای سرمایه گذاران سود آور است، همیشه طرفداران خاص خودش را دارد. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا مقاله ای را در این رابطه قرار دهیم. هم چنین قصد داریم اطلاعاتی را درباره روش خرید بوک بیلدینگ که به تازگی در بورس ایران مورد استفاده قرار می گیرد، در اختیار شما قرار دهیم. پس اگر علاقه مند به آشنایی با مباحث عرضه اولیه سهام و آموزش بورس و هم چنین روش بوک بیلدینگ هستید، با ما همراه باشید.
عرضه اولیه سهام در بورس
این اصطلاح ترجمه شده عبارت (initial public offering (ipo می باشد. معنی این عبارت، عرضه عمومی اولیه می باشد، که در بورس اصطلاحا به آن عرضه اولیه گفته می شود. هنگامی که سهام شرکتی برای اولین بار در بورس عرضه می شود، به روز اول عرضه سهام اصطلاحا عرضه اولیه گفته می شود. در این هنگام درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار از طریق بورس اوراق بهادار توسط سرمایه گذاران خریداری می شود. تجربه نشان داده که بیش از 90% از عرضه اولیه هایی که در بورس انجام شده، سودآور بوده اند. به همین دلیل برای فعالین بازار همیشه جذابیت داشته است. عرضه اولیه یک شرکت در بورس به این معنی نیست که آن شرکت، شرکت تازه ایست. بلکه به این معنی است که به تازگی اجازه خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است. خیلی از این شرکت ها ممکن است یک شرکت دولتی باشند که سال های زیادی سابقه داشته اند. این نوع سهام شرایطش نسبت به خرید و فروش عادی سهام کمی متفاوت است. اما بعد از آن دیگر تفاوتی با بقیه سهام موجود در بورس ندارد. حال سوال اینجاست که وقتی سهام یک شرکت برای بار اول در بورس عرضه می شود ما چگونه می توانیم آن را بخریم؟
چگونه عرضه اولیه بخریم؟
خرید عرضه اولیه سهام سازوکارها و روش های مختلفی دارد. اما ما در این مقاله فقط به روش هایی که در بورس تهران مورد استفاده قرار می گیرد اشاره می کنیم تا مبحث از حوصله خوانندگان خارج نشود. تا همین چند وقت پیش عرضه اولیه هایی که در بورس ما انجام می شد به روش حراج با اولویت زمان صورت می گرفت. بدین صورت که ابتدا سهم طی یک فرایندی که سرمایه گذاران حقیقی در آن دخالتی نداشتند، اصطلاحا کشف قیمت می شد. یعنی مشخص می شد که سرمایه گذاران می توانند آن سهم را برای بار اول به چه قیمتی خریداری کنند. سپس با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که می خواست عرضه بشود، سهمیه هر فردی که می خواست عرضه اولیه بخرد مشخص می شد. در نهایت هم ساعت سفارش گذاری مشخص می شد. مثلا در نهایت بورس اعلام می کرد سرمایه گذاران برای شرکت a که قرار است در ساعت 12:30 دقیقه عرضه شود می توانند هرکدام 1000 سهم و در قیمت 100 تومان سفارش بگذارند. پس در این روش قیمت خرید، ساعت خرید و حداکثر حجم خرید از قبل کاملا مشخص شده بود و در نهایت شما باید در ساعت مشخص شده سفارش خود را در سیستم ثبت می کردید. اگر هم تعداد سهم های تقاضا شده از تعداد سهم های عرضه شده بیشتر می شد، اولویت با افرادی بود که سفارش خود را زودتر ثبت کرده بودند. اما مدتی است که روش خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تغییر پیدا کرده که در انتهای مقاله درباره آن صحبت خواهیم کرد.
چگونه از عرضه اولیه سود کنیم؟
یک باور قدیمی که در بین فعالان بازار وجود دارد این است که خرید عرضه اولیه سودآور است. تجربه نیز نشان داده است که تاکنون بیش از 90% عرضه اولیه های بورس حداقل بین 20-30% سود را برای خریداران آن به ارمغان آورده اند. حتی در برخی موارد این سود به بیش از 100% نیز رسیده است. این تجربیات و باور عمومی بازار دراین باره، باعث شده است که در هنگام عرضه اولیه های جدید یک جو روانی مثبت وجود داشته باشد که منجر به افزایش تقاضا برای سهم هایی که برای بار اول عرضه می شوند به وجود بیاید. این افزایش تقاضا در کنار محدودیت های خریدی که در زمان عرضه اولیه وجود دارد، باعث می شود که تقاضا برای سهم عرضه شده نسبت به تعداد سهامی که در بازار عرضه می شود، بیشتر باشد. در نتیجه شما اگر سهام ارائه شده در زمان عرضه اولیه شرکتی را خریداری کنید به دلیل مواردی که گفته شد، به احتمال زیاد چندروزی شاهد صف خرید در سهم خود هستید. البته همانطور که گفته شد این اتفاق در بیشتر مواقع رخ می دهد و همیشگی نیست. پس نمی توان از قبل به صراحت گفت که قیمت آن سهم حتما در روزهای آینده رشد می کند.
چرا قیمت سهام شرکت ها بعد از عرضه اولیه رشد می کند؟
همانطور که گفته شد یکی از دلایل رشد قیمت سهم بعد از عرضه اولیه، محدودیت در تعداد سهام قابل خریداری توسط سرمایه گذاران و هم چنین محدودیت در تعداد سهام عرضه شده است. علاوه بر این، سهام شرکت ها معمولا در چنین مواقعی کمی ارزان تر از ارزش ذاتی که توسط تحلیل گران برآورد شده است، عرضه می شود تا برای سرمایه گذاران جذابیت داشته باشد. وقتی سهام شرکتی ارزان تر از ارزش واقعی خود به فروش برسد، طبیعتا تقاضا برای آن سهم نیز افزایش خواهد یافت. هرچه قیمت عرضه اولیه سهم نسبت به ارزش واقعی آن کمتر باشد، جذابیت آن برای سرمایه گذاران بیشتر خواهد بود. این جذابیت قیمتی در کنار عواملی که توضیح داده شد، باعث می شود تا قیمت سهام شرکت ها بعد از عرضه اولیه رشد کند. بعد از مدتی با افزایش قیمت سهم و هم چنین عرضه سهامداران عمده و سرمایه گذارانی که در ابتدا سهم را خریداری کرده اند و در سود هستند، به تدریج تقاضا برای سهم کاهش پیدا می کند. در این موقع اصطلاحا گفته می شود که سهم متعادل شده است. پس از متعادل شدن سهم، سرمایه گذاران به تدریج با آن سهم نیز مثل سایر سهم های بازار برخورد می کنند. از این به بعد رشد و افت قیمت سهم به عملکرد آن شرکت بستگی دارد. حتی اگر آن سهم زیاد و به شکل هیجانی رشد کرده باشد، احتمال دارد افت زیادی را نیز تجربه کند.
زمان فروش عرضه اولیه
عرضه اولیه سهام ضمن حفظ منافع سرمایه گذاران موجب رونق بازار بورس و توسعه اقتصادی می شود و در واقع یک رابطه برد - برد را ایجاد می کند. با این وجود این مسئله بدین معنا نیست که سرمایه گذاران سهام تازه عرضه شده را به مدت نامعلوم در سبد سرمایه گذاری خود داشته باشند.از منظر تئوریک و بر اساس آنچه در دنیا رایج است قیمت فروش عرضه اولیه سهام را به گونه ای تعیین می کنند تا شرکت کنندگان در عرضه اولیه بتوانند از بازدهی 10 تا 20 درصدی بهره مند شوند. درباره اینکه چه زمانی بهترین نقطه برای فروش عرضه اولیه است وجود ندارد زیرا این موضوع به عوامل مختلفی مانند نیاز شما به نقدینگی حاصل از عرضه اولیه، خرید عرضه اولیه به صورت اعتباری از کارگزار و در نتیجه تسویه حساب با آن و … بستگی دارد.
سهامداران می توانند از فردای روز عرضه سهام خود را به فروش برسانند؛ اما برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، می بایست برخی جوانب را موردبررسی قرار دهند.
بازار سهام مانند هر فعالیت اقتصادی دیگر دارای دوره های متفاوتی از رکود، رشد، رونق و در نهایت نزول دارد و این سیکل طی زمان به صورت متوالی اتفاق می افتد. اگر شرکتی در زمان رکود و یا نزول بازار عرضه شود معمولاً به دلیل خروج سرمایه حجم تقاضا برای عرضه اولیه افت پیدا می کند و به همین دلیل چون جو عمومی بازار منفی هست تعداد روزهای مثبت در سهام عرضه اولیه پایین تر از دوران رونق خواهد بود. ولی در دوران رونق و صعود شدید بازار قضیه برعکس است. از آنجایی که حجم نقدینگی بزرگی در بازار در جریان است عموماً تقاضای سنگینی برای سهام ایجاد می شود که در نهایت می تواند برای مدت طولانی شاهد تشکیل صف های خرید سنگین در آن سهم باشیم.
یکی از مهم ترین نشانه های خروج از سهم تازه وارد به بازار، برچیدن صف های خرید است. از آنجا که در روز نخست عرضه اولیه، تعداد بالایی از سهامداران برای خرید اقدام می کنند، تبعا تعداد کمی نصیب هر کد معاملاتی می شود. بنابراین سهامداران در روزهای آتی به خرید سهم اقدام کرده و در واقع صف خریدی را روزانه برای آن شاهد خواهیم بود. شاید در طول هر روز سهامدار عمده شرکت اقدام به عرضه سهم و کاستن از این صف خرید داشته باشد، ولی مجدد صف برای آن تشکیل می شود. هر زمان که دیگر صف خریدی برای سهم باقی نماند و به تعادل رسید، می توان نشانه ای از این امر برای فروش برداشت کرد.
عرضه اولیه همیشه سودآور نیست!
در صحبت های قبلی گفتیم که در بیشتر مواقع عرضه اولیه برای سرمایه گذاران سودآور است. اما مواردی هم وجود دارند که خرید آن حتی می تواند متجر به ضرر شما بشود. پس باید دقت داشته باشید که با این ذهنیت که این کار همیشه سودآور است، بدون بررسی خرید نکنید. موارد متعددی هم وجود داشته که سهم بعد از عرضه اولیه رشد زیادی نکرده. حتی در برخی مواقع شاهد افت قیمت سهم پس از عرضه اولیه نیز بوده ایم. این افت قیمت می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. مثلا اینکه قیمت سهم در هنگام عرضه اولیه تفاوت چندانی با ارزش واقعی آن سهم نداشته است، به عبارت دیگر آن سهم جذایبیتی برای خرید نداشته است. یا اینکه سهم در شرایطی عرضه شده است که شرایط کلی بازار مناسب نبوده است و شرایط بازار در آن زمان برای عرضه آن سهم مناسب نبوده است.
روش بوک بیلدینگ در عرضه اولیه چیست؟
به تازگی در بورس تهران از روش جدیدی با نام بوک بیلدینگ رونمایی شده است. از این به بعد شما برای خرید عرضه اولیه باید به روش بوک بیلدینگ اقدام به خرید سهام بکنید. مهم ترین مزیت در روش عرضه اولیه سهام به روش بوک بیلدینگ، امکان ثبت سفارش به قیمت های متفاوت می باشد. در این روش هر سفارش با توجه به حداکثر حجم مشخص شده در قیمتی که خریدار تعیین می کند در سامانه معاملات ثبت خواهد شد و در تخصیص سهام بی عدالتی ایجاد نخواهد شد.
در روش بوک بیلدینگ هر خریدار با توجه به تحلیل و بررسی های خود، درخواست خرید سهام را در ساعتی مشخص که از قبل ناظر بازار اعلام می کند، در سیستم معاملاتی ثبت می کند. اما یکی از معایب این روش قیمت و محدودیت مثبت و منفی 10 درصد می باشد. نهاد عرضه کننده یک قیمت را به عنوان کف قیمت سهم مشخص می کند. حال سرمایه گذاران می توانند سفارش خرید خود را در بازه ای بین این قیمت کف و 10% بالاتر از این قیمت قرار دهند.
مشکل این روش این است که به احتمال زیاد در بیشتر مواقع این کار باعث می شود تا افراد در سقف قیمتی اقدام به ثبت سفارش و خرید سهام بکنند. این امر ممکن است موجب ایجاد صف خرید در عرضه اولیه شود. اما به صورت کلی شما در این روش راحت تر از روش حراج اقدام به خرید می کنید. هم چنین دیگر اولویت با سفارش زودتر نیست و شما نباید خیلی سریع سفارش خود را ثبت کنید. بلکه براساس تحلیل خود آن قیمتی را که در بازه مشخص شده است، انتخاب می کنید و در آن قیمت سفارش خود را ثبت می کنید.
خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ
در روش بوک بیلدینگ در عرضه اولیه به این شیوه عمل میگردد:
شرکتی که شرایط پذیرش در بازار بورس یا فرابورس را دارا میباشد و به اصطلاح در بازار درج نماد شده است توسط یکی از شرکتهای مشاورسرمایه گذاری یا تامین سرمایه ارزشگذاری میگردد. این تعیین ارزش پس از بررسی کامل بنیادی شرکت، تخمین سودآوری آتی، تخمین نرخ بازدهی مورد انتظار سرمایهگذار و استفاده از روشهای ارزشگذاری همچون تنزیل جریانات نقدی انجام میشود.
با توجه به ماهیت روش بوک بیلدینگ قیمتی به عنوان حداقل قیمت مورد تایید قرار میگیرد و سقف قیمتی که معمولا 10 درصد بیشتر از حداقل قیمت می باشد تعیین میگردد تا تمامی سرمایهگذاران علاقهمند شرکت در عرضه اولیه متناسب با تحلیل خود درخواست قیمتی خود را ثبت نمایند. اما در ادامه آنچه را در عمل رخ میدهد برای شما تبیین میکنیم:
حداقل 48 ساعت کاری قبل از انجام عرضه اولیه، اطلاعیه عرضه اولیه شرکت در سایت سازمان بورس یا فرابورس منتشر میگردد. در آن اطلاعیه حداکثر تعداد سهام قابل سفارش؛ تاریخ انجام عرضه اولیه، دامنه قیمت مجاز معین میگردد. در روز عرضه اولیه در سایت سازمان بورس اطلاعیه شروع دوره معاملات عرضه اولیه توسط ناظر بازار اعلام میگردد و شما به مدت 2 ساعت فرصت دارید تا درخواست خود را ثبت نمایید. پس از پایان دوره سفارش سرمایه گذاران، سازمان بورس متناسب با تعداد متقاضیان و سقف تعداد سهام قابل عرضه شروع به تخصیص سهام به تمامی متقاضیان مینماید.
فرض کنید کل تعداد سهام قابل عرضه 50 میلیون سهم باشد و تعداد سرمایه گذارانی که درخواست خود را ثبت کرده اند 50 هزار نفر باشد. از طرفی هر سرمایه گذار تا سقف 2000 هزار سهم اجازه درخواست خرید را داشته است. علی رغم اینکه کل سرمایه گذاران فوق 2000 سهم را درخواست دادهاند اما به هر سرمایهگذار هزار سهم تخصیص داده خواهد شد. از زمان آغاز عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تا به الان اکثر عرضه های اولیه در سقف قیمتی انجام شدهاند. لذا به خریداران توصیه میشود، درخواست خرید خود را نیز روی سقف قیمتی ثبت کنند تا سهام به آنها تخصیص داده شود.
برای خرید عرضه های اولیه توجه به اطلاعیه ناظر در روز عرضه بسیار مهم است. زیرا این اطلاعیه شامل موارد مهمی از جمله بازه قیمت سهمیه مجاز هر فرد و زمان مجاز ارسال سفارش میباشد. معمولا به دلیل ترافیک بالای سایت کارگزاریها در روزهای عرضه اولیه سعی کنید از قبل نسبت به شارژ حساب کاربری خود نزد کارگزاری اقدام کنید تا در روز عرضه با مشکل مواجه نشوید سپس در زمان اعلام شده توسط ناظر بازار اقدام به ارسال سفارش بر طبق موارد ذکر شده در اطلاعیه کنید.
در روش بوک بیلدینگ هر کد بورسی (هر فرد) تنها از طریق یک کارگزاری و از طریق یک درخواست می تواند در عرضه اولیه شرکت کند. لازم به ذکر است که افراد در روش پیشین از طریق چندین کارگزاری سفارش خود را ثبت می کردند تا بالاخره یکی از کارگزاری ها سفارش آن ها را ثبت نماید ولی در روش بوک بیلدینگ با توجه به وجود زمان دو ساعته جهت ارسال سفارش این موضوع ملغی شده است. هم چنین سفارش خود را تنها از طریق یک سفارش باید انجام دهید. یعنی در مثال فوق نمی توانید در یک سفارش 250 سهم زماهان و در سفارش دوم 150 سهم را دستور دهید بلکه باید در یک سفارش 400 سهم را سفارش بدهید.
نکته آخر آنکه افزایش قیمت از روز بعد از عرضه اولیه عموما به حمایت سهم از سوی سهامدار عمده و ضمنا وجود تقاضای مناسب از سوی سرمایه گذاران دارد که این موضوع جز در موارد معدودی انجام شده است و در نتیجه حداقل بازدهی 15 درصدی را محقق کرده است.
خرید عرضه اولیه بدون نقدینگی
برخی از کارگزاری ها با هدف جذب مشتری بدون داشتن موجودی ریالی از سوی شما به نمایندگی از شما عرضه اولیه را خریداری می کنند و در واقع به شما اعتبار می دهند و معمولاً شما باید طی چند روز کاری بعد با این کارگزاری ها تسویه نمایید و در غیر این صورت کارگزاری عرضه اولیه را خواهد فروخت تا بدهی شما تسویه گردد.
بررسی یک نمونه آگهی عرضه اولیه
به عنوان نمونه در ادامه اگهی عرضه اولیه نماد تاصیکو آورده شده است. در این اطلاعیه موارد زیر اورده شده است:
برای اطلاع از عرضه اولیه باید اخبار سایت های بورسی و کانال های خبری که این اخبار را اطلاع رسانی می کنند را پیگیری کنید. بیشتر کارگزاری ها نیز این عرضه ها را به مشتریان خود اطلاع می دهند. پس از اینکه از تاریخ عرضه اولیه اطلاع پیدا کردید، حوالی ساعت 10 صبح همان روز سایت tsetmc را باز کنید و اطلاع رسانی های ناظر بازار را دنبال کنید.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
