صندوق سرمایه گذاری چیست؟

موفقیت و پیشرفت مالی یکی از اهدافی است که هرکدام از ما به اشکال مختلف در طول زندگی خود به دنبال آن هستیم. طبیعتا برای اینکه هر فردی بتواند زندگی مالی خود را بهبود ببخشد باید با انواع گزینه های سرمایه گذاری تا حدودی آشنایی داشته باشد تا بتواند از وضعیت مالی خود در مقابل تورم و از بین رفتن ارزش پول محافظت کند. چرا که سرمایه گذاری یکی از راه هایی است که شما می توانید از طریق آن ارزش دارایی های خود را حفظ کنید و آن ها را بیشتر کنید. به قول یکی از محبوب ترین ثروتمندان عصر حاضر رابرت کیوساکی: پس انداز کردن پولی که هرروز در حال از دست دادن ارزش خود است به تنهایی کافی نیست، بلکه این سرمایه گذاری است که شما ثروتمند می کند. حال این سرمایه گذاری روش های مختلفی دارد و هرکدام از آنها برای موفقیت آمیز بودن نیازمند داشتن مهارت و اطلاعات کافی است.

یکی از این سرمایه گذاری ها، سرمایه گذاری در بورس است که در صورتی که به درستی و با مهارت انجام شود می تواند بازدهی مناسبی را برای سرمایه گذار به ارمغان بیاورد. اما شاید همه افراد مهارت، اطلاعات و یا زمان کافی را برای سرمایه گذاری در بورس در اختیار نداشته باشند.به همین دلیل این افراد باید به روش های دیگری در بورس سرمایه گذاری کنند.یکی از راه های سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس، سرمایه گذاری در صندوق سرمایه گذاری است.

صندوق سرمایه گذاری چیست؟
در دو دهه گذشته صندوق های سرمایه گذاری محبوبیت بالایی در بین سرمایه گذاران پیدا کرده اند.امروزه بسیاری از افراد به دلایل مختلفی مثل کمبود وقت، نداشتن اطلاعات کافی درباره فرصت های سرمایه گذاری موجود، مشغله زیاد و … معمولا گزینه ای که برای پس انداز پول خود انتخاب می کنند بانک است. در نتیجه فرصت کسب بازده های بیشتر را به راحتی از دست می دهند.یکی از ابزارهایی که این فرصت را در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهد، صندوق سرمایه گذاری است. صندوق سرمایه گذاری یکی از فرصت های مطلوب سرمایه گذاری در گزینه های مختلف سرمایه گذاری مثل بازار سرمایه است، خصوصا برای افرادی که قصد سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس را دارند و خودشان وقت و یا اطلاعات کافی را برای انجام این کار ندارند.با این کار فرد سرمایه گذار امکان دستیابی به بازدهی هایی بالاتر از سود بانکی را به دست خواهد آورد.به طور خلاصه یک صندوق سرمایه گذاری مجموعه ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار است. در واقع شما می توان آن را به صورت شرکتی در نظر بگیرید که در آن افراد مختلف پول های خود را روی هم می گذارند و در سبدی از اوراق بهادار سرمایه گذاری می کنند.در حال حاضر میزان سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری در ایران به بیش از 115000 میلیارد تومان رسیده است.

مزایای سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری
اما سرمایه گذاری در یک صندوق چه مزایایی می تواند برای ما داشته باشد؟ سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری از مزایای زیر برخوردار است:

مدیریت حرفه ای دارایی ها:
نخستین مزیت صندوق سرمایه گذاری، مدیریت حرفه ای پول شماست.سرمایه گذاران به این دلیل در صندوق سرمایه گذاری می کنند که معمولا زمان و یا تخصص کافی را برای سرمایه گذاری به صورت انفرادی ندارند.صندوق سرمایه گذاری ابزاری برای سرمایه گذاران خرد است تا بتوانند از توانایی ها و مهارت های افراد حرفه ای برای سرمایه گذاری و نظارت بر دارایی هایشان استفاده کنند.چرا که این صندوق ها دارای تحلیلگران و مدیران سرمایه گذاری هستند که پیوسته تلاش می کنند تا با یافتن گزینه های مناسب و خرید و فروش به موقع آنها، عملکرد ممتازی برای سرمایه گذاران خود فراهم نمایند.

کاهش ریسک سرمایه گذاری ها:
براساس قوانین سازمان بورس، صندوق های سرمایه گذاری ملزم به تشکیل سبدی متنوع از دارائی های نقدی و اوراق بهادار هستند.بخشی از این دارایی ها شامل دارایی های با درآمد ثابت همچون سپرده های بانکی و اوراق مشارکت می شود که ریسک سرمایه گذاری را به شکل قابل توجهی کاهش می دهد. تشکیل سبدی از دارایی ها که اصطلاحا متنوع سازی دارایی ها نام دارد باعث کاهش ریسک سرمایه گذاری می شود، سرمایه گذار صندوق با پرداخت مبلغی قادر است چنین سبدی را خریداری کند و مخاطرات سرمایه گذاری مستقیم در بورس را کاهش دهد.

نظارت و شفافیت اطلاعاتی:
صندوق های سرمایه گذاری در بازه های زمانی مشخصی توسط سه نهاد سازمان بورس و اوراق بهادار، متولی و حسابرس مورد بازرسی قرار می گیرند و تمامی فعالیت های آنان به صورت شفاف اطلاع رسانی می شوند.متولی صندوق نیز به صورت مستمر بر عملکرد صندوق نظارت دارد
نقد شوندگی بالا: سرمایه گذاری در صندوق این امکان را به شما می دهد خیلی زود پول خود را نقد کرده.شما برای فروش واحدهای سرمایه گذاری خود با هیچ مشکلی مواجه نمی شوید.این کار توسط ضامن نقد شوندگی صندوق انجام می شود و شما هرزمان که تصمیم به نقد کردن دارایی خود بگیرید ضامن نقد شوندگی صندوق این وظیفه را به عهده می گیرد.

صرفه جویی نسبت به مقیاس:
با توجه به اینکه صندوق های سرمایه گذاری از گردآوری سرمایه های خرد تشکیل می شوند، بنابراین امکان استفاده از مزایای یک مجموعه سرمایه گذاری بزرگ برای دارندگان آن فراهم می شود.شما شاید با 1 میلیون تومان توانایی سرمایه گذاری در گزینه های متنوعی را نداشته باشید.اما با توجه به حجم بالای سرمایه در صندوق سرمایه گذاری، این امکان برای شما فراهم می شود.ضمنا به دلیل حجم بالای سرمایه صندوق ها هزینه هایی از قبیل تحلیل، بررسی، ارزش گذاری، خرید و فروش و سایر هزینه ها در بین سرمایه گذاران سرشکن می شود و برای سرمایه گذار صرفه جویی زیادی خواهد داشت.

حال که با ویژگی های صندوق های سرمایه گذاری آشنا شدید، بد نیست بدانید که علاوه بر این ویژگی ها یک مزیت بزرگ صندوق های سرمایه گذاری متنوع بودن آنهاست. به این معنی که می توان گفت تقریبا برای هر نوع سلیقه سرمایه گذاری و هر میزان ریسک پذیری افراد، نوعی صندوق سرمایه گذاری وجود دارد. مثلا فردی ریسک پذیری خیلی پایینی دارد و در مقابل فردی حاضر است برای کسب سود بیشتر، ریسک بالایی را نیز تحمل کند.هرکدام از این افراد می توانند یک صندوق سرمایه گداری متناسب با سطح ریسک خود را انتخاب کنند.به طور ساده می توان گفت تفاوت اصلی انواع صندوق های سرمایه گذاری در ترکیب دارایی های آن هااست.به این معنی که صندوق ها با توجه به ماهیت و نوعشان درصدی از سرمایه خود را در گزینه های کم ریسک مثل سپرده بانکی، اوراق مشارکت و … سرمایه گذاری می کنند.یا در گزینه های با ریسک بیشتر مثل بورس سرمایه گذاری می کنند.شما برای سرمایه گذاری در یک صندوق باید واحدهای سرمایه گذاری یا unit آن صندوق را خریداری کنید.کل سرمایه صندوق به واحد های 100هزار تومانی تقسیم می شود که به هر کدام از آن ها یک واحد سرمایه گذاری یا unit گفته می شود.قیمت این واحدها در ایران معمولا نزدیک به 100هزار تومان است.در ادامه با انواع صندوق ها آشنا خواهیم شد.

این نوع صندوقها حداقل بین 70% تا 90% از دارایی های خود را در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می نمایند.باقیمانده دارایی های صندوق نیز به اختیار مدیر صندوق (تا سقف 10%) در بورس سرمایه گذاری می شود.یک صندوق سرمایه گذاری با درامد ثابت مناسب برای افرادی است که ریسک پذیری پایینی دارند.چرا که بیشتر سرمایه آن در دارایی های با درامد ثابت سرمایه گذاری شده است.همچنین معمولا صندوق های سرمایه گذاری با درامد ثابت یک حداقل سود تضمین شده دارند.این صندوق ها در دوره های از قبل معین شده(مثلا ماهانه یا 3 ماه یکبار) به سرمایه گذاران خود سود پرداخت می کنند.قابلیت نقد شوندگی آن ها نیز بالاست.یعنی شما به راحتی می توانید واحد های صندوق خود را به پول نقد تبدیل کنید.همچنین بیشتر این صندوق ها یک رکن به نام ضامن نقد شوندگی دارند که معمولا یک نهاد مالی معتبر است.این ضامن باعث آسودگی خاطر بیشتری برای سرمایه گذاران می شود.در نهایت اینکه این صندوق ها معمولا بازدهی بیشتری نسبت به بانک دارند.پس برای افراد کم ریسک که پول خود را در بانک نگهداری می کنند یک گزینه جذاب برای سرمایه گذاری با ریسک پایین به شمار می روند.

ویژگی صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت
با توجه به توسعه ابزارهای مالی در ایران شاهد انتشار اوراق مشارکت و گواهی های سپرده بانک ها و شرکت های مختلف خصوصی و دولتی هستیم. برای اینکه این اوراق جذابیت لازم را نزد سرمایه گذاران داشته باشند عموما نرخ سودی بالاتر از سپرده های بانکی دارند و عموما دارای سودی 3 الی 4 درصد بالاتر از سپرده های بانکی دارند و از طرفی تضمین شده هستند و این موضوع باعث می شود تا بسیاری از سرمایه گذاران به این اوراق جذب شوند. صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت نیز بخش قابل توجهی از سرمایه های خود را در این اوراق سرمایه گذاری می کنند تا از این دریچه بتوانند بازدهی بالاتری نسبت به سپرده های بانکی ایجاد نمایند. ضمنا برخی از صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت بانکی نیز به دلیل قوانین حاکم بر آن بانک یک الی دو درصد بالاتر از سایر صندوق های مشابه سود پرداخت می کنند. برای مثال اگر صندوق های دیگر سود 20 درصدی می پردازند آن صندوق خاص سود 22 درصدی را پرداخت می نماید.

صندوق سرمایه گذاری در سهام
این نوع از صندوق ها حداقل 70% از دارایی های خود را در سهام سرمایه گذاری می کنند.30% باقیمانده نیز به اختیار مدیر صندوق در سهام، اوراق مشارکت، سپرده بانکی و یا سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می شود.این کار باعث می شود که ریسک این نوع صندوق ها نسبت به صندوق های با درآمد ثابت بیشتر شود.به دلیل اینکه بخش زیادی از دارایی های این نوع صندوق در بورس سرمایه گذاری می شود، در نتیجه این نوع از صندوق ها حداقل سود تضمین شده ندارند.این صندوق ها بیشتر مناسب افرادی هستند که قصد سرمایه گذاری در بورس را دارند، اما فرصت و یا اطلاعات کافی برای این کار را ندارند.با سرمایه گذاری در این نوع صندوق ها سرمایه شما توسط یک تیم تحلیلی با مدیریت حرفه ای و آشنا به مسائل مالی و سرمایه گذاری، در بورس سرمایه گذاری می شود.به همین دلیل ریسک بیشتری نیز دارند.اما از طرف دیگر این قابلیت را دارند که نسبت به صندوق های سرمایه گذاری با درامد ثابت، بازدهی بیشتری را نصیب سرمایه گذاران بکنند.مثلا در مواقعی که وضعیت بورس مناسب است، میزان بازدهی و سودآوری این صندوق ها نسبت به صندوق های با درامد ثابت قابل مقایسه نیست.بسیاری از این صندوق های نیز ضامن نقد شوندگی دارند.

بهترین صندوق سرمایه گذاری در سهام
هر گاه یک صندوق سرمایه گذاری سهام یا مختلط عرضه اولیه شد پیشنهاد می گردد تا بخشی از سرمایه خودتان را بابت خرید واحدهای آن تخصیص بدهید چون تجربه نشان داده است که ارزش واحدهای صندوق های سرمایه گذاری جدیدالتأسیس طی سه الی 5 سال بازدهی خارق العاده ای را محقق می کنند و در نتیجه سرمایه گذاری ایمنی محسوب می شوند. از طرفی تعداد صندوق های سرمایه گذاری در سهام در حال حاضر کم نیستند و هر کدام از آنها با توجه به قدمتی که دارند قیمت های مختلفی از 300 هزار تومان به بالا دارند. حال این سوال برای شما که مشتاق خرید واحدهای یک صندوق سرمایه گذاری هستید پیش می آید که چگونه یک صندوق را انتخاب کنم؟ در پاسخ به این سوال شما باید گفت که به سایت www.fipiran.com مراجعه کرده در آنجا سابقه عملکرد صندوق های مختلف سرمایه گذاری در سهام یا مختلط را مقایسه نمایید. عموما صندوق های سرمایه گذاری مختلف در صنایع خاصی سرمایه گذاری می کنند و از آنجایی که حجم بزرگی از سرمایه را در اختیار دارند جابه جایی های مداومی در بین صنایع مختلف بورسی انجام نمی دهند، بنابراین شما ضمن بررسی روند عملکردی صندوق ها به سایت این صندوق ها مراجعه نمایید و ببینید که تمرکز سرمایه گذاری این صندوق در چه صنایعی می باشد تا از این دریچه بتوانید واحدهای یک صندوق موفق را خریداری نمایید.

صندوق سرمایه گذاری مختلط
این نوع از صندوق ها حداکثر 60% از دارایی خود را در سهام سرمایه گذاری می کنند.حداقل 40% از دارایی صندوق نیز در اوراق با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت و سپرده های بانکی سرمایه گذاری می شود.به صورت کلی می توان گفت این نوع از صندوق های سرمایه گذاری از منظر سطح ریسک بین 2 نوع صندوق با درامد ثابت و صندوق سرمایه گذاری در سهام قرار می گیرند.سرمایه گذاری در این نوع از صندوق ها به افراد با سطح ریسک متوسط توصیه می شود.چون بیش از نیمی از دارایی های آن در سهام سرمایه گذاری می شود.همچنین برای تعدیل این ریسک حداقل 40% از دارایی های صندوق در اوراقی که درامد ثابتی دارند سرمایه گذاری می شود.این صندوق ها نیز پتانسیل بازدهی بیشتر نسبت به صندوق های درامد ثابت را دارند.ولی به دلیل سرمایه گذاری بخشی از دارایی ها در سهام، حداقل سود تضمین شده ندارند. بسیاری از این صندوق های نیز ضامن نقد شوندگی دارند.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله(ETF)
فعالیت اصلی این صندوق ها، سرمایه گذاری در اوراق بهادار یا دارایی های فیزیکی است که به عنوان دارایی پایه صندوق در نظر گرفته می شود.عملکرد این نوع از صندوق ها به عملکرد دارایی پشتوانه آن بستگی دارد.می توان گفت مهم ترین ویژگی این صندوق ها داد و ستدپذیری واحدهای سرمایه گذاری آنها در بازار سرمایه است.به این صورت که معامله واحدهای این نوع از صندوق ها به شیوه معاملات سهام عادی، در سامانه معاملاتی بازار فرابورس ایران صورت می پذیرد.صندوق های قابل معامله می توانند از نوع هرکدام از 3 نوع صندوق سرمایه گذاری که گفتیم باشند.ریسک متفاوتی که این نووع از صندوق ها نسبت به سایر صندوق های گفته شده دارند، این است که واحد های سرمایه گذاری آنها در بورس خرید و فروش می شوند.پس عرضه و تقاضای بازار و شرایط بورس نیز می تواند بر قیمت آنها تأثیرگذار باشد.همچنین خرید و فروش این صندوق ها از طریق بورس می تواند به نقدشوندگی بیشتر آنها کمک بکند.

سایر صندوق های سرمایه گذاری
می توان گفت صندوق هایی که در این مقاله درباره آنها توضیح داده شد، انواع اصلی صندوق های سرمایه گذاری به شمار می روند.بیشتر سرمایه گذاری ها در این نوع از صندوق ها انجام می شود.اما انواع دیگری از صندوق های سرمایه گذاری نیز هستند که توضیح درباره آنها از حوصله این مقاله خارج است.از انواع دیگر صندوق های سرمایه گذاری می توان به صندوق های زمین و ساختمان، صندوق های بازارگردانی، صندوق های نیکوکاری و … اشاره کرد.همچنین یم اصطلاح که در صندوق های سرمایه گذاری رایج است، NAV می باشد. NAV یک صندوق به معنی خالص ارزش دارایی های آن صندوق می باشد که معمولا به صورت روزانه محاسبه می گردد.

معرفی سایت های صندوق سرمایه گذاری
اکثر صندوق های سرمایه گذاری یک سایت منحصر به خود صندوق دارند.شما در سایت صندوق های سرمایه گذاری می توانید اطلاعاتی از قبیل قیمت صدور، قیمت ابطال، تعداد واحدهای دراختیار سرمایه گذاران، مدیران سرمایه گذاری صندوق و همچنین اساسنامه و امیدنامه صندوق را مشاهده نمایید.قیمت صدور یعنی قیمتی که شما اگر بخواهید یک واحد صندوق را خریداری کنید، باید بپردازید.قیمت ابطال نیز یعنی قیمتی که اگر بخواهید یک واحد سرمایه گذاری صندوق را به فروش برسانید، به دست می آورید.این قیمت ها معمولا نزدیک به NAV صندوق می باشند.

محل مقایسه صندوق های سرمایه گذاری
برای اینکه شما بتوانید صندوق سرمایه گذاری مورد نظر خود را پیدا بکنید می توانید از سایت شرکت فناوری مدیریت بورس تهران استفاده نمایید.آدرس این سایت www.fipiran.com می باشد.شما در این سایت می توانید اطلاعات مختلفی راجع به صندوق های سرمایه گذاری به دست بیاورید.مثلا بازدهی صندوق های مختلف را در بازه های زمانی متفاوت مورد بررسی قرار دهید.همچنین می توانید صندوق ها را از جهات مختلف با یکدیگر مقایسه کنید و در نهایت صندوق مناسب با ویژگی ها ی خودتان را انتخاب نمایید.به طور مثال در شکل زیر شما مقایسه صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت در این سایت را مشاهده می کنید:

چگونه در صندوق های سرمایه گذاری سرمایه گذاری کنیم
برای اینکه بتوانید در یک صندوق سرمایه گذاری، سرمایه گذاری کنید باید با در دست داشتن مدارک مورد نیاز به شعب منتخب آن صندوق مراجعه کنید.این شعب از طریق خود صندوق معرفی می شوند.مثلا یک بانک، یک شرکت کارگزاری یا یک شرکت تامین سرمایه می توانند شعب منتخب صندوق باشند.شعبه منتخب صندوق مدارکی از قبیل شناسنامه و کارت ملی و شماره حسابتان را از شما درخواست می کند.همچنین شما باید به اندازه مبلغی که می خواهید در صندوق سرمایه گذاری کنید، به شماره حسابی که از طرف صندوق معرفی می شود واریز داشته باشید.بعد از آن باید فرم های مربوطه که از طرف صندوق به شما ارائه می شوند را تکمیل کنید.پس از طی تشریفات لازم گواهی واحدهای سرمایه گذاری شما، برای شما صادر خواهد شد.

چه میزان از سرمایه خود را به خرید صندوق ها اختصاص بدهم؟
این موضوع کاملا به شرایط شما در عرصه معامله گری در بازار سرمایه بستگی دارد. چنانچه فردی هستید که تمایل زیادی به سرمایه گذاری در بازار بورس دارید اما وقت، دانش و مهارت لازم را در این حوزه ندارید قطعا صندوق سرمایه گذاری در سهام و مختلط گزینه ایده آلی محسوب می شوند اما اگر شما فردی هستید که معاملات فعالی در بازار سرمایه انجام می دهید لازم به ذکر است که با توجه به حجم سنگین سرمایه در اختیار صندوق های سرمایه گذاری عموما در دوران رونق بازار سرمایه ارزش واحدهای سرمایه گذاری صندوق ها با رشد قابل توجهی روبه رو می شود و در سایر دوران عملکرد خنثی ارائه می دهند. با این وجود بسیاری از معامله گران بازار سرمایه بخشی از سرمایه بورسی خود را به خرید واحدهای صندوق های سرمایه گذاری با سابقه درخشان تخصیص می دهند تا در واقع بتوانند عملکرد مضاعفی را در بازار تجربه نمایند. بنابراین با توجه به سابقه معاملاتی خود و ارزیابی صندوق های مختلف پیشنهاد می گردد تا بخشی از سرمایه خود را به خرید واحدهای صندوق های سرمایه گذاری تخصیص بدهید.