جهش تولید در حوزه دانش بنیان هم زمان با رونق تولید از سال 98 آغاز شده است یعنی از زمانی که تحریم ها و محدودیت منابع ارزی، حجم واردات را کاهش داد. تجربه سال گذشته راه آینده دولتمردان را مشخص می کند. اما این بخش با چه چالش ها و فرصت هایی رو به روست؟
چالش کاهش شدید تقاضا
نیاز کشور به بعضی اقلام بهداشتی، به دلیل شیوع ویروس کرونا به طور ناگهانی بیش از 10 برابر افزایش پیدا کرد. تولیدکنندگان داخلی باوجود افزایش خط تولیدات توان پاسخ به این حجم از تقاضای بازار را نداشتند به همین دلیل دولت به اجبار اقدام به واردات این اقلام کرد. امیدواریم در آینده با اتکا به قانون حمایت حداکثری از تولیدات داخلی به شرایط عادی برگردیم و افزایش ظرفیت ایجادشده در جهت رشد کشور به کار گرفته شود.
فعالیت تنها 5 تا 6 درصد شرکت های تولیدکننده اقلام بهداشتی در حوزه ضدعفونی کننده ها، ماسک و دو نوع کالا در تجهیزات پزشکی در حوزه سلامت رونق یافته بود. دولت باید در نظر داشته باشد که 95 درصد از شرکت های دارویی و تجهیزات پزشکی مانند بقیه اقتصاد با کاهش شدید تقاضا روبرو هستند و مشکلات عدیده ای گریبان گیرشان شده است.
درک صحیح از تحقیق و توسعه
تحقیق و توسعه در کشور نیاز به حمایت بیشتر دارد. این حمایت جنبه های مختلفی دارد. برای مثال در حوزه تجهیزات پزشکی، حدود 6 سال مراحل تحقیقاتی تا تولید نمونه اولیه طول می کشد در این میان حمایت معاونت علمی و فناوری می تواند بسیار مفید باشد، زیرا تحقیق و توسعه علاوه بر زمان بر بودن بسیار هم پرهزینه است. محصول دانش بنیان ارزش افزوده بسیاری دارد و می تواند صرفه جویی ارزی برای کشور داشته باشد. تولید محصولات هایتک در داخل پایان راه نیست؛ به دلیل عمق فناوری به کاررفته و قیمت تمام شده پایین محصولات دانش بنیان که رقابت در بازارهای جهانی را امکان پذیر می سازد، اقدام بعدی پس از تولید صادرات است.
بازارهای صادراتی را دریابیم
صادرات محصولات دانش بنیان گره غیرقابل گشودنی نیست. راه حل های آزمون شده ای وجود دارد تا با تکیه بر آن ها پایگاه های صادراتی مان را در کشورهای مختلف دنیا گسترش دهیم. در 10 سال گذشته سهم چندانی از بازار کالاهای هایتک حوزه تجهیزات پزشکی نداشتیم اما به مرور زمان با حضور در نمایشگاه ها و بازارهای بین المللی به صورت تدریجی توانستیم خودمان و توانمندی هایمان را نشان دهیم.
به صورت مقایسه ای هم اگر بررسی کنیم؛ شرکتی که در اروپا کار می کند به صورت ماهانه 30 هزار یورو بدون احتساب فضای کار هزینه دارد. درحالی که همان شرکت در ایران با 200 کارمند هزینه ماهانه ای بالغ بر یک میلیارد تومان دارد. تولید اینجا تولید مقرون به صرفه است. راهکاری که اکنون در تجهیزات پزشکی به کار گرفته شده این است که محصولاتی را که در داخل تولید می کنیم به خارج ارسال می شود و تحت نام و برند متفاوت به کشورهای دیگر صادر می شود. تجهیزات و دستگاه پزشکی که در دنیا با رقم سه هزار دلار به فروش می رسد، یک شرکت ایرانی با دو هزار دلار عرضه می کند و بازار بسیار خوبی هم در دنیا دارد. صادرات تجهیزات پزشکی در سال گذشته بالغ بر 24 میلیون دلار بود و این رقم در شرایطی است که نیاز بازار داخل هم بالا بود و اولویت هم بر تامین نیاز داخل قرار گرفت بااین حال به چنین رقم صادراتی رسیدیم.
اعتماد مصرف کننده داخلی
تا زمانی که در داخل کشور به محصولات تولیدشده در داخل اعتماد نکنیم، صدور آن محصول و ورود به بازارهای جهانی امکان پذیر نیست. باید ابتدا بازار داخلی خودمان را اشباع کنیم. به طور عمده کالاهای هایتک محصولات جدید هستند و باید در بازارهای داخلی امتحانشان را پس بدهند اعتماد مردم را جلب کنند و از نظر کیفی ارتقا پیدا کند و سپس برای صادرات فرستاده شوند. واردات را به حداقل برسانیم در کنار آن به طور طبیعی صادرات هم رشد خواهد داشت.
اصلاح نظام بانکی نیاز مبرم اقتصاد ماست
اصلاح نظام بانکی نیاز مبرم اقتصاد کشوراست. بدون هیچ تردیدی در وضعیت اقتصادی که ویروس کووید 19 بسیاری از کسب وکارها را با بحران مواجه کرد؛ اگر معاونت علمی و فناوری و صندوق نوآوری و شکوفایی وجود نداشت شرکت های دانش بنیان رو به نابودی می رفتند. هرچند هر سیستمی نیازمند اصلاح و بهینه سازی است.
در زمان شیوع ویروس کرونا تنها معاونت و صندوق از شرکت های دانش بنیان حمایت کردند.شرکت های دانش بنیان اغلب جوان و نوپا و متکی به دانش هستند و سرمایه مالی چندانی هم ندارند. معاونت علم و فناوری دانش این شرکت ها را می شناسد و ریسک سرمایه گذاری روی آنها را می پذیرد. بانک ها هیچ راهکاری برای ارزش گذاری بر ایده های شرکت های دانش بنیان ندارند و فقط سند ملک و اسناد مالی را می پذیرند.
محمدرضا کمپانی