بیماری های واگیردار صد سال گذشته و مقایسه آن ها با کرونا

برپایه مطالعاتی که دانشمندان درباره کوُوید 19 انجام داده اند، گویا میزان مرگ و میر آن نسبت به شُمار مبتلایان از میزان نسبیِ مرگ و میر در بیماری های سارس و مِرس کم تر است. یکی از پاندمی ها یا بیماری های عالم گیر قرن بیستم آنفولانزای هُنگ کنگی بود که از تابستان 1968 تا بهار 1970 سراسر جهان را درنوردید و در حدود 1 میلیون نفر را کشت.

در مارس 1958 شُمار قربانیان آنفولانزای آسیایی را در ایالات متحد 69800 نفر اعلام کردند. اما مرگ بارترین بیماری عالم گیرِ قرن بیستم و حتی تاریخ بشر را آنفولانزای اسپانیایی می دانند که از 1918 تا 1920 طول کشید. ویروس این بیماری بیش از 500 میلیون نفر یعنی در حدود 27 درصد جمعیت جهان را مبتلا کرد. برپایه مطالعات و بررسی های جدید، آنفولانزای اسپانیایی سبب سازِ نابودیِ نزدیک به 100 میلیون انسان شد.

پاندمی یا «بیماریِ عالم گیر» کوُوید 19 که بر اثر ورود کروُناویروس جدید به بدن انسان ایجاد می شود برپایه آخرین آمارهای رسمی تاکنون بیش از 222 هزار نفر را در بیش از 170 کشور جهان مبتلا کرده و به مرگ بیش از 9 هزار نفر انجامیده است. این ویروس که در اواخر سال 2019 میلادی در «ووهان»، شهری در مرکز چین، ظاهر شد و از آنجا به شهرهای دیگر آن کشور راه یافت، تاکنون با سرعتی حیرت انگیز سراسر جهان را درنوردیده است. کروُناویروس کوُوید 19 از خانواده ویروس هایی مانند «سارس» (سَندروُم حاد تنفسی) و «مِرس» (سَندروُم تنفسی خاورمیانه) است.

کروُناویروسِ سارس نیز در نوامبر 2002 از یکی از ایالت های جنوبی چین به راه افتاد و تا ژوئیه 2003 به گواهیِ «انستیتو پاستور» بیش از 8 هزار نفر را بیمار کرد و سبب سازِ مرگ نزدیک به 800 نفر در 20 کشور جهان شد. اما کروُناویروس مِرس در سال 2012 در عربستانِ سعودی ظاهر شد و از آنجا به 27 کشور جهان راه یافت. این کروُناویروس افزون بر دستگاه تنفسی به ارگان های دیگر بدن مانند کُلیه و کبِد نیز آسیب می رساند و از همین رو، میزان مرگ و میر حاصل از آن به نسبتِ شُمار بیمارانش بسیار بیش از کروُناویروسِ سارس است. از سپتامبر 2012 تا ژوئن 2015 از 1360 بیمار مبتلا به بیماری مِرس 527 نفر جان باختند. این ویروس از شتر به انسان سرایت کرد. به گزارشِ «سازمان بهداشت جهانی» 80 درصد بیماران ساکن عربستان سعودی بودند. با این حال، تاکنون از بیماری هایِ «سارس» و «مِرس» نه به عنوانِ پاندمی یا «بیماری عالم گیر» بلکه زیر عنوانِ ایپدمی یا «بیماری همه گیر» یاد کرده اند. پاندمی به اپیدمی عالم گیر گفته می شود.

در حال حاضر، برپایه مطالعاتی که دانشمندان درباره کوُوید 19 انجام داده اند همین قدر می توان گفت که نیروی کُشندگیِ آن نسبت به سارس و مِرس ضعیف تر است. به عبارت دیگر، میزان مرگ و میر آن نسبت به شُمار مبتلایان از میزان نسبیِ مرگ و میر در بیماری های سارس و مِرس کم تر است. درواقع، آنچه کوُوید 19 را از بیماری های هم خانواده اش به کل جدا می کند سرعتِ شگفت انگیز گسترش آن و، به عبارتی، عالم گیریِ شتابان آن است.

آخرین پاندمی یا «بیماری عالم گیر» پیش از ظهور کوُوید 19 «آنفولانزایِ خوکی 2009» بود که در آوریل 2009 از مکزیک به راه افتاد و تا اوت 2010 بیش از 70 کشور جهان را درنوردید. شُمار جان باختگانِ ثبت شده آنفلونزای خوکی 2009 را 18500 نفر اعلام کرده اند. اما برپایه مطالعات علمیِ مشترکی که 9 عضو «مرکز کنترل و پیشگیریِ بیماری ها» انجام داده اند، شمار کشته شدگان را 8 تا 32 برابر این تعداد تخمین می زنند. میزان مرگ و میر در افریقا و آسیای جنوب شرقی به سبب محدودیت های درمانی و اِهمال در پیشگیری بسیار بالا بود. کارشناسان برجسته ترین ویژگیِ آنفولانزایِ خوکی 2009 را مرگ و میر جوانان و میانسالان می دانند. 80 درصد قربانیانِ آن آنفولانزا گروه های سنّیِ زیر 65 سال بودند. درحالی که در آنفولانزاهای دیگر بیشینه جان باختگان وابسته به گروه های سنّیِ بالاتر از 65 سال اند.

یکی دیگر از پاندمی ها یا بیماری های عالم گیر قرن بیستم آنفولانزای هُنگ کنگی بود که از تابستان 1968 تا بهار 1970 سراسر جهان را درنوردید و در حدود 1 میلیون نفر را کشت. یک دهم جان باختگان از مردم ایالات متحد آمریکا بودند. در هُنگ کنگ نیم میلیون نفر یعنی 15 درصد از جمعیت آن جزیره به این بیماری مبتلا شدند.

از دیگر بیماری های عالم گیرِ قرن بیستم باید از «آنفولانزای آسیایی سال 1957» نیز یاد کرد. ویروس این پاندمی در فوریه 1957 از سنگاپور به راه افتاد، در آوریل آن سال به هُنگ کنگ رسید، سراسر چین را درنوردید و در همین مدت 250 هزار نفر را بیمار کرد. سپس وارد بریتانیا شد. در دسامبر آن سال آمار جان باختگانِ آنفولانزای آسیایی در سراسر بریتانیای کبیر 3550 نفر اعلام شد. ویروس این بیماری سپس رهسپار ایالات متحد آمریکا شد و ده ها هزار نفر را در آن کشور به کام مرگ کشید. در مارس 1958 شُمار قربانیان آنفولانزای آسیایی را در ایالات متحد 69800 نفر اعلام کردند.

اما مرگ بارترین بیماری عالم گیرِ قرن بیستم و حتی تاریخ بشر را آنفولانزای اسپانیایی می دانند که از 1918 تا 1920 طول کشید. ویروس این بیماری بیش از 500 میلیون نفر یعنی در حدود 27 درصد جمعیت جهان را مبتلا کرد. «انستیتو پاستور» شمار قربانیانِ آنفولانزای اسپانیایی را 20 تا50 میلیون نوشته است. اما برپایه مطالعات و بررسی های جدید، آن بیماری سبب سازِ نابودیِ نزدیک به 100 میلیون انسان شد. به عبارت دیگر، بیش از 5 درصد جمعیت جهان را به کام مرگ کشید. برخلاف کوُوید 19 که قربانیانش را بیشتر از گروه هایِ سنی 60 به بالا می گیرد، آنفولانزای اسپانیایی بیشترین قربانیانش را از گروه های سنّیِ 20 تا 40 سال می گرفت.

خبر شیوع بیماری عالم گیرِ 1918 را نخستین بار رسانه ها و مطبوعات اسپانیا منتشر کردند و از همین رو آن بیماری به آنفولانزای اسپانیایی معروف شد. اسپانیا در جنگ جهانیِ اول بی طرف مانده بود و به همین سبب نیازی به سانسور اخبار نمی دید. اما آمریکا و بریتانیا و فرانسه که تازه از جنگ بیرون آمده بودند، نگران روحیه مردمشان بودند و از پخش اخبار ناامید کننده جلوگیری می کردند. درواقع، دولت های آن کشورها نتوانستند در آغاز به ابعاد فاجعه پی ببرند. از همین رو، غافگیر شدند و از به راه انداختن کارزارهای اطلاع رسانی درماندند.

بعضی مناطق جهان با بستن راه ها از آنفولانزای اسپانیایی در امان ماندند. در آن زمان مردم با خودرو و قطار مسافرت می کردند. در نتیجه، ماه ها و گاه سال ها طول کشید تا ویروس این بیماری به مناطق دوردست جهان برسد. در ایران برخلاف بسیاری از کشورهای جهان آنفولانزای اسپانیایی بیشترین قربانیانش را از میان روستاییان گرفت. به سبب قحطی، اعتیاد به تریاک، مالاریا و کم خونی، روستاییانِ ایرانی بیش از شهرنشینان به این بیماری دچار شدند و جان باختند.