کدام نوع الکل برای مقابله با ویروس کرونا مؤثر است؟

در پی گسترش ویروس کرونا در جهان، استفاده از الکل برای ضدعفونی کردن سطوح و اشیاء به منظور پیشگیری از ابتلا به این بیماری، به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. اما از کدام نوع الکل برای مقابله با ویروس کرونا باید استفاده کنیم؟ تفاوت اتانول و متانول در چیست؟ مسمومیت الکلی ناشی از متانول، چه خطرات و عوارضی دارد؟

با افزایش ناگهانی تقاضا برای خرید الکل و کمیاب شدن الکل اتانول در پی شیوع ویروس کرونا، برخی تولیدکنندگانِ سودجو از ناآگاهی مصرف کنندگان سوءاستفاده کرده و به فروش الکل متانول روی آوردند.

عدم شناخت مصرف کنندگان از انواع الکل و کاربردهای آنها از یک سو، و سودجویی فروشندگان از سوی دیگر، باعث شد تا الکل به جای پیشگیری از ابتلا به بیماری، تلفات انسانی به بار آورد. از آنجا که صدها نفر از مردم، در استان های مختلف ایران، به هدف مصونیت از ابتلا به ویروس کرونا، دچار مسمومیت الکلی شده و شمار زیادی از آنان نیز جان خود را ازدست داده اند، کسب اطلاعات دقیق در مورد انواع الکل و نحوه ضدعفونی با آن، ضرورت دارد.

تفاوت اتانول و متانول در چیست؟
الکل، ماده ای آلی است که از مواد طبیعی به دست می آید. الکل اتیلیک یا "اتانول" کاربرد طبی دارد و الکل متیلیک یا "متانول" دارای کاربرد صنعتی است.

"اتانول" از تخمیر قند و نشاسته با مخمر نان به دست می آید. در فرایند حرارت دادن غلات، میوه ها یا نیشکر و سپس افزودن مالت به آن، قسمتی از نشاسته موجود در آنها به قندهای ساده تر تبدیل می شود و با افزودن مخمر نان و همچنین گرم نگه داشتن این محلول، قند به دست آمده به اتانول تبدیل می شود. علاوه بر غلات، این نوع الکل از میوه ها نیز به دست می آید و در پزشکی، داروسازی، صنایع آرایشی و بهداشتی و همچنین در نوشیدنی های الکلی به کار می رود. الکل حاصل از تخمیر غلات و میوه ها، تنها 12 تا 15 درصد غلظت دارد و برای افزایش غلظت آن، باید محلول به دست آمده را تقطیر کرد تا به الکل حداکثر 95 درصد رسید.

اما "متانول"، در صنعت و از واکنش گاز مونوکسید کربن و هیدروژن به دست می آید. این واکنش در دما و فشار بالا و در حضور کاتالیزور انجام می شود و تولید آن به محیط صنعتی مجهزی نیاز دارد. این نوع الکل که از تقطیر چوب هم قابل تولید است و به همین دلیل به عنوان الکل چوب هم شناخته می شود، به عنوان سوخت و حلال در برخی صنایع کاربرد دارد. مصرف خوراکی متانول مرگبار و کشنده است و از آنجا که می تواند از راه پوست نیز جذب بدن شود، حتی در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز کاربردی ندارد. با وجود اینکه متانول نیز نوعی الکل محسوب می شود، اما به دلیل تفاوت در فرمول های شیمیایی آن، برای ضدعفونی کردن سطوح و از بین بردن ویروس ها نیز بی فایده است.

با آنکه گفته می شود اتانول الکل خوراکی و متانول الکل صنعتی است، اما اتانول هم علاوه بر انواع خوراکی و طبی، نوع صنعتی هم دارد که برای ایجاد تمایز بین آنها، به اتانول هایی با خلوص کمتر، موادی مانند رنگ های قرمز و زرد، تلخ کننده ها و حتی متانول، اضافه می کنند و از آن نیز به عنوان "الکل صنعتی" یاد می کنند. بدیهی است که این نوع اتانول هم به هیچ وجه نمی تواند کاربردهای طبی و خوراکی داشته باشد. این در حالیست که اخیراً برخی سودجویان در دوران کمیابی اتانول، با افزودن وایتکس به این الکل های صنعتی رنگی، آن را دوباره سفید کرده و به جای الکل طبی برای ضدعفونی کردن به مردم فروخته اند.

از سوی دیگر، متانول هم مثل اتانول، بی رنگ و گاهی بی بو است و همین امر باعث شده تا در شرایطی که تقاضا برای الکل به شدت افزایش پیدا کرده، برخی که پیش تر از متانول در صنایع و تولیدات خود استفاده می کردند، آن را راهی بازار پرمشتری الکل کنند. به این ترتیب متانول در بطری های پلاستیکی کوچک و بزرگ، با برچسبی که به سادگی توسط هرکسی قابل چاپ و تهیه است، به جای الکل طبی و اتانول راهی بازار مصرف شد.

همچنین احتمال می رود که فروشندگان مشروبات دست ساز نیز که معمولاً از اتانول موجود در بازار برای تهیه مشروبات تقلبی استفاده می کردند، آگاهانه یا ناآگاهانه از متانول استفاده کرده باشند؛ در نتیجه می توان پی برد که چرا مسمومیت های الکلی در کشور طی یک ماه اخیر، شدتی بی سابقه یافته و صدها نفر را قربانی کرده است.

چگونه اتانول و متانول را از هم تشخیص دهیم؟
همانطور که گفته شد، اتانول صنعتی هم ممکن است حاوی درصدی متانول باشد؛ بنابراین در صورتی که برای مصرف بهداشتی به دنبال تهیه اتانول هستید، باید از صنعتی نبودن آن صددرصد اطمینان حاصل کنید.بررسی کردن برچسب روی محصول، این روزها کافی نیست زیرا نمی توان به سادگی از اصالت آن اطمینان حاصل کرد. از طرف دیگر، باید بیش از پیش از مصرف مشروبات الکلی در کشور دوری کنید زیرا اصالت آن و نوع الکلی که در آن به کار رفته، قابل تشخیص نیست.

اگر برای ضدعفونی کردن سطوح و دست، به منظور پیشگیری از ابتلا به کرونا به دنبال تهیه الکل هستید، باید از الکل اتانول 70 درصدی که با ترکیبات خاصی توسط شرکت های دارویی معتبر و به طور مشخص برای ضدعفونی کردن دست تولید شده، استفاده کنید.تا جایی که ممکن است از مواد شوینده و ضدعفونی کننده معمول با برندهای معتبر استفاده کنید و در شرایطی که به این مواد دسترسی ندارید، از اتانول استفاده کنید.

در صورت رعایت این نکات، نیازی نیست بدانید که چگونه انواع الکل را باید از هم تشخیص بدهید. اما به طور کلی توجه به رنگ، اولین نکته برای تشخیص الکل صنعتی و غیرصنعتی است. به الکل های صنعتی رنگ افزوده می شود تا متمایز باشند. در صورت سفید بودن الکل، اگر به اصالت آن شک داشتید، از روش روشن کردن شعله ای مختصر با آن استفاده کنید. شعله متانول یا الکل صنعتی در پایین آبی، و در بالا زرد و نارنجی رنگ است؛ در حالی که اتانول یا الکل طبی، شعله ای یکدست آبی دارد. استناد کردن به بوی الکل نیز راه قابل اطمینانی نیست زیرا انواع متفاوتی از الکل با بوهای متفاوت یا بدون بو تولید می شوند.

اتانول چگونه با ویروس کرونا مقابله می کند؟
ویروس کرونا ساختاری لیپیدی دارد که لایه ای از چربی دور آن را احاطه کرده است. بنابراین هر حلالی که بتواند این چربی ها را از بین ببرد برای مقابله با این ویروس مناسب است. مسلماً ارزان ترین و در دسترس ترین راه پیشگیری، شستشوی مرتب دست ها با آب و صابون به مدت 20 ثانیه است. برای ضدعفونی کردن سطوح نیز ضدعفونی کننده های معمولی از جمله آب ژاول یا وایتکس رقیق شده، مناسب ترین مواد شوینده محسوب می شوند، به ویژه آنکه این روزها ژل های ضدعفونی کننده دست، کمیاب و گران قیمت شده اند.

در صورتی که مواد شوینده عادی در دسترس نبود، می توانید از الکل استفاده کنید. در این صورت باید دقت کنید که مناسب ترین نوع الکل برای ضدعفونی کردن، الکل اتانول با غلظت حدود 70 درصد است که از اصالت آن اطمینان دارید. الکل هایی با غلظت 25 درصد به بالا خاصیت میکروب کشی خوبی دارند اما تحقیقات نشان داده است که برای مقابله با ویروس کرونا، الکل اتانول با غلظت حدود 70 درصد این ویروس را از بین می برد.

غلظت اتانول در حالت عادی 96 درصد است اما غلظت بالای الکل به معنی تأثیر بیشتر و کارایی بهتر آن نیست. اتانول 96 درصد، با ایجاد فعل و انفعالاتی در ویروس، آن را در برابر الکل نفوذناپذیر می کند؛ بنابراین باید رقیق شود.

اسپری های الکلی استانداردی که توسط شرکت های معتبر تولید شده اند، شامل 70 درصد اتانول است و بقیه آن را آب و موادی برای جلوگیری از خشکی پوست تشکیل می دهد. با این حال اگر به اسپری استاندارد اتانول دسترسی ندارید و از اصالت اتانول 96 درصد اطمینان دارید، می توانید با افزودن 25 تا 30 درصد آب مقطر یا آب جوشیده سرد به آن، (مثلاً 70 سی سی اتانول و 30 سی سی آب) به سادگی اتانول 70 درصد فراهم کنید. البته درصورت افزودن آب بیشتر، اتانول تضعیف می شود و خاصیت ویروس کشی خود را از دست می دهد.

مسمومیت الکلی با متانول چه خطراتی دارد؟
الکل متانول پس از ورود به بدن کاملاً جذب می شود و غلظت آن در خون، 63 تا 83 دقیقه بعد به نقطه اوج می رسد و پس از جذب، در آب بدن توزیع می شود. الکل صنعتی اگر وارد بدن فردی شود، عواقب مرگباری در پی دارد و حتی اگر این فرد زنده بماند، حتماً دچار آسیب هایی مانند نابینایی، احتلالات کبدی و کلیوی یا عوارض مغزی می شود.

هرچند مصرف اتانول هم ممکن است منجر به مسمومیت افراد شود اما تفاوت های آشکاری بین مسمومیت با اتانول و متانول وجود دارد. در مسمومیت با اتانول، حال بیمار با گذشت چند ساعت رو به بهبود می رود اما در مسمومیت با متانول چنین نیست. این در حالی است که افراد پس از مصرف متانول معمولاً به موقع به مراکز درمانی مراجعه نمی کنند. در این شرایط، زمان اهمیت حیاتی دارد و فرد مسموم هرچه زودتر به بیمارستان مراجعه کند، شانس بیشتری برای نجات از مرگ احتمالی خواهد داشت. بنابراین اگر کسی پس از مصرف نوشیدنی الکلی دچار علائمی مانند سردرد، سرگیجه، تهوع، شکم درد، ضعف عمومی، کاهش هوشیاری، تاری دید، تشنج و... شد، در سریع ترین زمان ممکن باید به مراکز درمانی منتقل شود.