کارآفرینی زنان و مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم می کنند

در بسیاری از جوامع، برخی از گروه های اجتماعی با تبعیض های اجتماعی و اقتصادی رو به رو هستند که همین امر، آن ها را از دسترسی درست و دقیق به بازار کار و دستیابی به حداکثر توان بالقوه محروم می سازد.

این گروه شامل زنان، کارگران کهنسال و کارگران بسیار جوان، افرادی با تفاوت قومی و قبیله ای، گروه های غیر بومی و اقلیت مذهبی، همچنین افرادی که در مدت زمان طولانی بیکار بوده اند، کارگرانی که مهارت آن ها در سطح پایینی است و… می باشند.

اگرچه سطح تبعیضی که افراد خاص با آن رو به رو می شوند از کشوری به کشور دیگر متفاوت است، اما اعمال تبعیض در همه کشورها با هر سطح توسعه وجود دارد. در این میان تبعیض هایی که علیه زنان و ارتقاء کار آفرینی آنان اعمال می شود در کاهش نقش آن ها در تولید ناخالص ملی کشور ها و در نتیجه توسعه ی اقتصادی سهم بسزایی دارد.

در جامعه ی امروز جهانی، زنان نقش مهم و در حال گسترشی در زمینه کسب و کار دارند. در سال های اخیر، سهم زنان در کسب و کار های خصوصی به اندازه کارهای دولتی روند رو به رشدی را طی کرده است.

مثلا در آمریکا، از سال 1990 تا سال 1998، کارهایی که توسط زنان اداره می شود افزایش چشمگیری داشته است. با این وجود زنان با موانع خاصی در کسب و کار مواجه می شوند که به تدریج باید بر آن ها غلبه کنند.

وضعیت کارآفرینی زنان در بخش های دولتی و خصوصی ایران
در کشور ما نیز در سال های اخیر، زنان که نزدیک به نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند، گرایش بیشتری به تحصیلات دانشگاهی پیدا کرده اند و نرخ ورود زنان و دختران به دانشگاه ها، سال به سال در حال افزایش است. به طوری که هم اکنون بیش از 60 درصد از ظرفیت های دانشگاه ها را به خود اختصاص داده اند، درحالی که براساس آمار های رسمی، نرخ بیکاری نیز در بانوان تحصیل کرده به صورت قابل توجهی در حال افزایش می باشد. کارآفرینی زنان و مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم می کنند.

به نظر می رسد جذب این تعداد نیروی تحصیل کرده در سازمان های دولتی موجود که اکثرا با تورم نیروی انسانی مواجهند، عملی نباشد. بخش خصوصی نیز با توجه به گستره محدوده در ایران، طبیعتا نتوانسته است در جذب این سرمایه های ملی موفقیت قابل توجهی داشته باشد.

لذا یکی از راهکار های مهم جهت حل این معضل، توسعه ی کارآفرینی در میان زنان و دختران می باشد، که می توان این فرهنگ را با تبلیغات و آموزش در مقاطع مختلف و برگزاری همایش هایی در این رابطه ارتقا بخشید.

مسائل و رویکرد های پیش روی کارآفرینی زنان
علاوه بر محدودیت های مختلفی که پیش روی یک کارآفرین یا ایجاد کنندگان و توسعه دهندگان بنگاه های اقتصادی قرار دارد، زنان و برخی از گروه های جامعه باید بر محدودیت های دیگری نیز که گهگاه غیر قابل حل هستند، فائق آیند.

دلیل این محدودیت ها اغلب وجود تبعیض های مختلفی است که در سطح عمیقی از رفتار های فرهنگی حاکم بر جوامع تثبیت شده و در این میان کارآفرینان زن، بزرگ ترین گروهی از جمعیتی را تشکیل می دهند که از چنین اعمال تبعیض آمیز شغلی و تجاری رنج می برند.

هر چند این مسائل در مورد گروه های دیگر جامعه، مثل افرادی که دچار اختلالات خاص هستند، افراد بسیار جوان و افراد کهنسال، اقلیت های مذهبی و قومی، افراد بیگانه و نیز افرادی که بیماری خاص دارند، نیز وجود دارد اما هنوز مشخص نیست که آیا این افراد توانایی لازم برای ایجاد و توسعه موفقیت آمیز کسب و کار را دارند یا خیر.

رویارویی با این تبعیض ها
اما اگر به جای اینکه به توانمندی و کفایت زنان در ایجاد و توسعه کسب و کار توجه شود، در مورد آن ها اعمال تبعیض شود، امری ناگوار و به دور از نگاه کارشناسانه است. بنابراین، این موانع بر جوامعی که پتانسیل مشارکت های اقتصادی زنان در سطح پایین و ناچیزی قرار دارد، تأثیر منفی خواهد گذاشت.

برخی از این مسائل برای دولت ها، گروه های زنان و سازمان های مختلفی که هدف آن ها حفظ و ارتقاء حقوق افراد است و با این تبعیض ها مواجه می باشند شناخته شده هستند، اما همه افراد در هر وضعیتی که قرار دارند باید از فرصت های برابر و یکسان از نظر دسترسی به منابع و مهارت ها و دانش استفاده کنند تا قادر باشند حداکثر استفاده از پتانسیل و توان خود را بنمایند.

علاوه بر این، آن ها باید بتوانند در صورت عضویت در سازمان های کارفرمایی و کارگری از حمایت های لازم برخوردار شوند به طوری که گرایش ها و کسب و کار های آن ها بتواند ضمن قرارگیری درست در مسیر و سطوح مختلف بوروکراسی، تکامل و ارتقاء یابد.

اعمال تبعیض آمیز علیه زنان
گزارش سازمان جهانی کار ILO (International Labour Organization) در خصوص تساوی در کار در سال 2003، اشکال گوناگون تبعیض علیه زنان را نشان می دهد. بسیاری از زنان با وجود مسئولیت های دوگانه (زایمان و خانه داری) با نا برابری ها و موانع موجود در شغل و کسب درآمد نیز مواجه هستند که اغلب به خاطر تبعیض های جنسیتی است.

اعمال تبعیض آمیز شامل مواردی چون مخالفت مردان با فعالیت همسرشان در بنگاه های اقتصادی و ایجاد یک حرفه یا شغل است. در بسیاری از جوامع به دلیل محدودیت های فرهنگی که وجود دارد، از زنان انتظار می رود تا اوقات زندگی شان را در یک محیط محافظت شده سپری کنند، که آن ها را از رویارویی با افراد قوی تر حفظ کرده و دور نگهدارند.

همچنین از زنان انتظار می رود تا فعالیت هایشان را به خانه داری و مراقبت از فرزندان محدود کنند. البته این موارد در کشور های مختلف بسیار متفاوت است. در اغلب کشور های توسعه یافته و همینطور در تعداد زیادی از کشور های آفریقایی، آمریکای لاتین و آسیا افزایش چشمگیری در تعداد زنانی که به کارآفرینی و ایجاد کسب و کار پرداخته اند، حاصل شده است.

برابری و نابرابری های بین مرد و زن در کسب و کار
زنان بخش قابل توجهی از سهام بنگاه های اقتصادی کوچک (SME ها) را تشکیل می دهند و بنابراین تقویت مشارکت بالقوه آن ها برای رشد اقتصادی هر کشور ضروری است. با تحقق این امر، دولت ها نیز باید برای کاهش فقر و توانمند سازی اقتصادی و اجتماعی زنان مشارکت کنند.

گسترش عدالت اجتماعی و حمایت از زنان شاغل، همچنین گسترش تساوی بین زنان و مردان در اداره ی کسب و کار و انجام شغل در مرکز سازمان جهانی کار مورد تایید قرار گرفته و در بسیاری از مناطق اجرا شده است. در حالی که اصل برابری فرصت ها در کار بین زن و مرد در سطح وسیع در بسیاری از کشور ها پذیرفته شده، اما در عین حال برخی از نابرابری ها در سطح جهانی هنوز ادامه دارد. این نابرابری ها به ویژه در بخش SME ها دیده می شود. (جایی که کارآفرینان زن عمدتا در بخش اقتصاد، غیر رسمی فعالیت می کنند و طبق گزارشات موجود، داوطلب مشاغل جدی و حساس هستند.)

زنان باید به منظور دستیابی هر چه بیشتر به توان و پتانسیل موجود در خود براساس سیاست ها و برنامه هایی به شناسایی محدودیت های مختلفی که در مقابل توانمندی هایشان وجود دارد، بپردازند. فعالیت های اقتصادی زنان ممکن است با تبعیض های مستقیم و غیر مستقیم محدود شود.

برای مثال تبعیض مستقیم در دسترسی به مکانیزم های حمایتی مانند آموزش و مسائل مالی و اعتباری است، از سوی دیگر تبعیض غیر مستقیم، معمولا به خاطر عدم شناخت کافی یا عدم پذیرش نقش های متفاوت زنان در جامعه و تأثیر آن بر اشتغال اعمال می شود.