سرمایه گذاری، شناسایی بازده و ریسک های سرمایه گذاری

سرمایه گذاری
تبدیل وجوه مالی به یک یا چند نوع دارایی که برای مدتی در زمان آتی نگهداری خواهد شد. در هر تصمیم گیری جهت سرمایه گذاری، دو فاکتور از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و مبنای امر سرمایه گذاری می‌باشند، این دو فاکتور ریسک و بازده هستند. هر سرمایه گذاری که افزایش ارزش سرمایه گذاری های خود را تعقیب می نماید مجبور است که ریسک و عوامل تشکیل دهنده آن و بازده سرمایه گذاری را شناسایی و محاسبه نماید.

بازده(Return)
بازده در فرایند سرمایه گذاری نیروی محرکی است که ایجاد انگیزه می کند و پاداشی برای سرمایه گذاران محسوب می شود.

اجزای بازده

• سود دریافتی( yield): سودی است که به صورت جریانات نقدی دوره ای سرمایه گذاری بوده و می تواند به شکل بهره یا سود تقسیمی باشد.

• سود و زیان سرمایه( Capital gain or loos): ما به التفاوت قیمت خرید و قیمت فروش توسط دارنده اوراق بهادار را سود(زیان) سرمایه می گوئیم.

هر نوع سرمایه گذای با عدم اطمینان هایی مواجه می گردد که بازده سرمایه گذاری را در آینده مخاطره آمیز می سازد. ریسک یک دارایی سرمایه ای بدین خاطر است که این احتمال وجود دارد که بازده حاصل از دارائی کمتر از بازده مورد انتظار باشد. بنابراین ریسک عبارت است از احتمال تفاوت بین بازده واقعی و بازده پیش بینی شده و یا می توان گفت ریسک یک دارایی عبارت است از تغییر احتمالی بازده آتی ناشی از آن دارایی.

به طور کلی با اندازه گیری بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار می توان ریسک را به وسیله روش های آماری نظیر واریانس، نیمه واریانس شیب خط رگرسیون و واریانس مقادیر باقیمانده رگرسیون به دست آورد.

انواع ریسک

• ریسک غیر سیستماتیک: به آن ریسک قابل کنترل و یا ریسک اجتناب پذیر هم گفته می شود، فقط منحصر به یک دارایی می باشد، برای اینکه آن ریسک در ارتباط با بخشی از بازده یک دارایی مطرح است. این میزان از ریسک مختص یک شرکت یا یک صنعت می باشد و ناشی از عوامل و پدیده هائی مانند اعتصابات کارگری، عملکرد مدیریت، رقابت تبلیغاتی، تغییر در سلیقه مصرف کنندگان و غیره می باشد.
• ریسک سیستمایتک: آن را ریسک غیرقابل کنترل و یا ریسک اجتناب ناپذیر نیز می خوانند، آن قسمت از ریسک می باشد که به شرایط عمومی بازار مربوط است. تغییر نرخ بهره، نرخ برابری پول ملی در مقابل ارزهای خارجی، نرخ تورم، سیاست های پولی و مالی، شرایط سیاسی و غیره از منابع ریسک سیستماتیک می باشند. هر تغییر در عوامل فوق الذکر بر روی شرایط کلی بازار تأثیر می گذارد.

بنابراین در حالت کلی
ریسک غیرسیستماتیک + ریسک سیستماتیک = ریسک کل
تغییرات متغیرهای کلان اقتصادی از منابع اصلی ریسک سیستماتیک می باشد که در این قسمت به برخی از آنها اشاره می شود:

• ریسک نرخ بهره

ارزش هر سرمایه گذاری به میزان سود و عایدات آن و همچنین نرخی که برای محاسبه ارزش فعلی آن به کار می بریم بستگی دارد. یکی از عوامل تعیین کننده نرخ تنزیل، نرخ بهره است که اگر هزینه بهره افزایش یابد به تبع آن نرخ تنزیل نیز افزایش می یابد و در نتیجه ارزش فعلی سرمایه گذاری کاهش می یابد.

• ریسک تورم

به عدم اطمینان نسبت به سطح نرخ تورم در سال های آینده اطلاق می گردد. سرمایه گذاران قبل از اقدام به سرمایه گذاری، نرخ تورم در آینده را پیش بینی می کنند و آن را به نرخ بازده مورد توقع خود اضافه می کنند، در نتیجه در موقع ارزیابی عایدات آتی سرمایه گذاری، آن را با یک نرخ تنزیل به ارزش فعلی سرمایه گذاری تبدیل می کنند. افزایش در نرخ تنزیل باعث کاهش ارزش فعلی می گردد.

• ریسک کشور

ریسک کشور یا ریسک سیاسی به ثبات یک کشور از ابعاد اقتصادی و سیاسی مربوط می شود. این نوع ریسک در کشورهایی که از ثبات سیاسی و اقتصادی بالایی برخوردارند، پائین است.

• ریسک بازار

سرمایه گذاری، شناسایی بازده و ریسک های سرمایه گذاریتعجب آور نیست وقتی که مشاهده می شود، قیمت سهام یک شرکت علیرغم افزایش درآمد آن نسبت به دوره قبل، کاهش یابد. قیمت یک سهم ممکن است در یک زمان کوتاه به طور شدیدی با وجود درآمد ثابت نوسان داشته باشد. عوامل این پدیده متفاوت می باشد. اما اغلب بخاطر نگرش هایی که سرمایه گذاران نسبت به کل اوراق بهادار یا قسمتی از آنها پیدا می کنند می باشد. تغییر پذیری در بازده اوراق که ناشی از انتظارات سرمایه گذاران است، ریسک بازار نام دارد.

ریسک بازار بعلت عکس العمل های گوناگون سرمایه گذاران به حوادث، قابل رویت و غیر قابل رویت می باشد. اگر سرمایه گذاران انتظار داشته باشند که در آینده وضعیت یک صنعت بهبود خواهد یافت، این احساس و انتظار بر حسب افزایش قیمت سهام شرکت های موجود از آن صنعت می باشد. سرمایه گذاران معمولاً نگرشهای خود را از طریق انتظاراتی که از حوادث سیاسی، اجتماعی یا اقتصادی دارند، به دست می آورند.

• ریسک نرخ ارز

این نوع ریسک بیشتر به دلیل تغییر نرخهای برابری ارزهای مختلف رخ می دهد و اغلب کسانی با این ریسک روبرو هستند که به مبادلات بین المللی دست زده اند. مثلاً کسی که از یک کشور اروپائی مواد اولیه محصولاتش را به صورت نسیه وارد کرده است در صورتیکه پیش از سررسید بدهی اش، یورو در برابر ریال گرانتر شود دچار زیان می گردد.

• ریسک تجاری

این ریسک مربوط به عدم قطعیت جریان های درآمدی ناشی از ماهیت تجاری شرکت ها می باشد.
هر چه قطعیت جریان های درآمدی شرکت کمتر باشد، قطعیت جریان های درآمدی برای سرمایه گذاران آن نیز کمتر خواهد بود، بنابراین سرمایه گذار متقاضی صرف ریسک می شود که ناشی از عدم قطعیت کسب و کار شرکت می باشد.

• صرف ریسک (RP)

افزایش در نرخ بازده مورد نیاز بر روی نرخ اسمی بدون ریسک، صرف ریسک نامیده می شود.
به عنوان مثال اگر بیشتر سرمایه گذاران مشاهده کنند که در مورد نرخ بازده مورد انتظار عدم قطعیت وجود دارد به نرخ بازده بالا نیاز خواهند داشت. صرف ریسک منشا اصلی عدم اطمینان می باشد.

• ریسک نقدینگی

این نوع ریسک معمولاً در خصوص امکان فروش دوباره اوراق بهادار مطرح می شود. اینکه دارنده اوراق بهادار در یک بازار ثانویه نتواند به راحتی اوراقش را بفروشد باعث نوعی ریسک برای وی می گردد. هر چقدر نقدشوندگی در بازار بورس بالاتر باشد میزان این ریسک کاهش می یابد.

نظریه پرتفوی در سرمایه گذاری های مالی
سرمایه گذاران همواره به دنبال اندازه گیری ریسک، جهت گرفتن تصمیمات سرمایه گذاری بهینه هستند. آنان همواره تلاش می کنند صرف ریسک سرمایه گذاری های خود را حداکثر سازند و به عبارتی بازدهی بیشتری را به ازای ریسک هایی که متقبل شده اند به دست آورند. به بیانی دیگر سرمایه گذاران تلاش می کنند بازده سرمایه گذاری ها را به ازای ریسک معین بیشینه نموده و یا ریسک آنها را به ازای بازدهی مشخص کمینه کنند.

پورتفوی سهام
به مجموعه سرمایه گذاری، پرتفولیو، سبد سرمایه گذاری و یا پرتفوی گفته می شود. پرتفوی مجموعه ای از اوراق بهادار متفاوت است. به طور خاص این لفظ برای بیان صورت اوراق بهادار و سهام در تملک یک فرد یا یک مؤسسه مالی به کار می رود. این اوراق، هرکدام معمولاً دارای بازده و ریسک متفاوتی می باشد.

ریسک غیرسیستمایتک را می توان از طریق تنوع بخشیدن به اوراق بهادار در سبد سهام کاهش داد یا از بین برد. در نتیجه، با حذف ریسک غیرسیستماتیک، مهم ترین بخش ریسک پرتفولیو به ریسک سیستماتیک مربوط می شود. هر چه تعداد اوراق بهادار مربوط به پرتفولیو بیشتر باشد میزان ریسک غیرسیستماتیک کوچک و کوچک تر می شود و ریسک کل پرتفولیو به ریسک سیستماتیک نزدیکتر می شود. نمودار زیر این مفهوم را بهتر نمایش می دهد.

پورتفولیو
در یک مجموعه سرمایه گذاری هر چه تنوع بیشتر باشد، ریسک مجموعه کمتر خواهد شد. همانطور که قبلاً گفته شد، ریسک از دو قسمت تشکیل شده است، ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک. یعنی این دو نوع ریسک، ریسک کل را تشکیل می دهند. با ایجاد تنوع در یک مجموعه سرمایه گذاری، ریسک کل کاهش می یابد، این کاهش ریسک، در ریسک غیرسیستماتیک ایجاد می شود، یعنی با ایجاد تنوع، ریسک غیرسیستماتیک کاهش می یابد.

ریسک و بازده مجموعه سرمایه گذاری
ریسک و بازده یک مجموعه، مساوی مجموع ریسک و بازده داراییهای انفرادی تشکیل دهنده آن نیست. طبق تئوری پرتفوی، تشکیل سبد سهام می تواند اثرات متغیرها را بر بازده و ریسک سهام تعدیل نماید. سرمایه گذاران، اعم از حقیقی و حقوقی، برای کاهش ریسک غیرسیستماتیک سرمایه گذاری در سهام سایر شرکتها، اقدام به خرید سهام متنوع (سبد سرمایه گذاری) با تعداد مختلف می کنند. این تنوع بخشی قادر به کاهش ریسک غیرسیستماتیک سرمایه گذاری خواهد شد ولی قادر به کاهش یا حذف ریسک سیستماتیک نیست.