اهمیت گواهی مبدأ در صادرات

در تجارت بین المللی و واردات و صادرات کالا از کشورهای دیگر، گواهی مبدأ، سندی است که در برخی موارد اهمیت زیادی پیدا می نماید. اصولاً گواهی مبدأ، برای خریدار و مقامات برخی از کشورهای واردکننده کالا، فرم A گواهی مبدأ از اهمیت فوق العاده ای برخوردار هست. اما اساساً گواهی مبدأ چیست و چه مرجعی آن را صادر می‌نماید.

تعریف گواهی مبدأ
در گمرک گواهی مبدأ، چنین تعریف شده است. گواهی مبدأ، سندی است که نشان دهنده مبدأ کالا بوده و در آن منبعی موثق و یا شخص صاحب اختیاری به طور صریح ارتباط کالای موضوع گواهی مبدأ را به آن کشور تائید می نماید. طبق زبان شورای گمرکی، مطابق با قوانین برای اجرای تعرفه های گمرکی از نظر کلی و یا هر اقدامی دیگر در هنگام تبادل کالا، کشور مبدأ کالا به مکانی گفته می شود که در آنجا کالای موضوع گواهی مبدأ کالا، ساخته، تولید و یا پردازش می گردد.

گواهی مبدأ اساساً برای تائید کیفیت کالا و کشور مبدأ آن بوده اما در برخی موارد برای دریافت تخفیفات از اهمیت بیشتری برخوردار می شود.

در حالت کلی اهمیت گواهی مبدأ را می توان از دو دیدگاه خریدار کالا و مقامات کشور واردکننده کالا مورد بررسی قرار داد.

اهمیت گواهی مبدأ از نظر خریدار
با توجه به این که در هنگام واردات خریدار کالا در نقطه ای دیگر از دنیا است، لذا هر گاه بخواهد از کیفیت و مشخصات کالا و نیز از کشور مبدأ کالا اطمینان پیدا کند، به گواهی مبدأ کالا رجوع می نماید. اما نکته مهمی که وجود دارد این است این گواهی مبدأ باید با رعایت قوانین خاص و درست توسط افراد مربوطه صادر و تائید شود تا نزد خریدار از اعتبار کافی برخوردار باشد.

اهمیت گواهی مبدأ از نظر مقامات کشور واردکننده کالا
گواهی مبدأ، در برخی موارد برای مقامات ارشد کشور مقصد کالا مانند وزارت خانه های صنعتی، کشاورزی، بهداری، بانک ها، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی و امثال این به منظور بررسی کیفیت کالا، تعرفه های ترجیحی، قراردادهای تهاتری، پایاپای، علائم تجاری، ممنوعیت و محدودیت اعتبار کشور مبدأ از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود. در این صورت گمرک یا وزارتخانه مربوطه و بانک ها از مبدأ موردنظر برای سازمان مذکور درخواست گواهی مبدأ می نمایند.

چگونگی دریافت گواهی مبدأ
جهت اخذ گواهی مبدأ، باید به مراجع صادرکننده آن که اتاق های بازرگانی صنایع و معادن و نیز سازمان منطقه آزاد واقع در مناطق آزاد مراجعه نمود. در شهرستان ها هم تمامی دارندگان کارت های بازرگانی، کارت پیله وری، مرزنشینان و افراد دارای مجوز موردی می توانند به اتاق های بازرگانی مراجعه و نسبت به دریافت گواهی مبدأ، اقدام نمایند.

چنانچه متقاضی درخواست صدور مجدد گواهی مبدأ را داشته باشد، باید طی نامه ای مفقودی آن را به اتاق بازرگانی اعلام و مسئولیت عواقب احتمالی را بپذیرد.

درهرصورت برای صدور گواهی مبدأ، مدارک ذیل لازم است:

مدارک موردنیاز جهت صدور گواهی مبدأ

1. کپی پروانه گمرکی
2.  کپی بارنامه حمل
3.  کپی کارت بازرگانی
4.  فرم گواهی مبدأ تایپ شده به زبان انگلیسی بدون قلم خوردگی
5.  فیش بانکی هزینه صدور گواهی مبدأ

علاوه بر مدارک بالا در موارد زیر ارائه اصل پروانه گمرکی لازم است:

•  صادرات فرش و گلیم های دست بافت
•  هنگامی که بنا به عللی مراجع صادرکننده نسبت به کپی پروانه گمرکی تردید داشته باشند.

انواع گواهی مبدأ
گواهی مبدأ، با توجه به این که قرار است کالای مورد نظر به کدام کشور فرستاده شود، صادر می گردد. در ایران برای گواهی مبدأ، 3 شکل زیر وجود دارد:

•  فرم های A
  هنگامی که کالا قرار است به کشورهای اروپایی، آمریکایی، اقیانوسیه، ترکیه، ژاپن، روسیه، بلاروس، اوکراین، قزاقستان صادر شود، برای صدور گواهی مبدأ از فرم GSP یا (GENERALIZED SYSTEM OF PREFERENCES) استفاده می گردد.

•  فرم های گواهی مبدأ ( CERTIFICATE OF ORIGIN)
  در صادرات کالا به کشورهای آسیایی و آفریقایی از این شکل گواهی مبدأ استفاده می شود.

3. فرم های CSTP
تعدادی کشور وجود دارد که طی توافق نامه ای با ایران جهت صادرات برخی از کالاهای به آنجا باید از فرم های (CLOBAL SYSTEM OF TRADE PREFERENCES CERTIFICATE OF ORIGIN) استفاده کرد.

همچنین جهت صادرات کالا به کشورهای سنگاپور، تایوان، چین، مالزی، هنگ کنگ و کره می توان در صورت درخواست صادرکننده از دو نوع فرم گواهی مبدأ استفاده نمود.

درهرحال گواهی مبدأ به هر شکلی که باشد حاوی مندرجات زیر است:

مندرجات گواهی مبدأ

1.  مشخصات فرستنده یا صادرکننده کالا طبق بارنامه حمل و پروانه گمرکی
2.  مشخصات گیرنده کالا طبق بارنامه حمل
3.  کشور سازنده مطابق با مندرجات پروانه گمرکی
4. مشخصات وسیله حمل مطابق با بارنامه حمل
5.  مشخصات محموله و کالا مطابق با پروانه گمرکی و بارنامه حمل
6. وزن با ظرف و تعداد و نوع بسته بندی کالا
7.  امضاء گواهی مبدأ توسط صادرکننده کالا
8.  امضاء گواهی مبدأ توسط مرجع صادرکننده گواهی مبدأ

نکات مهم در گواهی مبدأ
تایپ گواهی مبدأ به عهده صادرکننده بوده و در اتاق بازرگانی امکاناتی جهت تایپ آن وجود ندارد.

چنانچه مشخصات صادرکننده در پروانه گمرکی با مشخصات صادرکننده در بارنامه فرق نماید، در این صورت اگر صادرکننده پروانه طی نامه ای خطاب به واحد صدور گواهی مبدأ، پروانه صادراتی خود را جهت اخذ گواهی مبدأ به صاحب بارنامه واگذار کند.

لازم به ذکر است ازآنجایی که ارائه کپی کارت بازرگانی دو طرف لازم و اجباری است، لذا صادرکننده بارنامه باید خود دارای کارت بازرگانی باشد. پس شرکت های حمل ونقلی که دارای کارت عضویت هستند مجوزِ صادرات نداشته و بنابراین امکان دریافت گواهی مبدأ را ندارند.

هزینه تعرفه دریافت گواهی مبدأ برای تمامی دارندگان کارت های بازرگانی یکسان بوده و برای افراد فاقد کارت بازرگانی کالاهای ساخت خارج از کشور هزینه تعرفه دو برابر می شود. این مبلغ به شماره حساب اتاق بازرگانی محل واریز می شود.

گواهی مبدأ را باید صادرکننده آن امضا کنند. همچنین دارنده کارت بازرگانی می تواند به صورت رسمی به دیگر افراد نظیر اعضا هیئت مدیره واگذار نماید. اما از قبل نمونه امضا فرد جدید توسط دارنده کارت به واحد صدور گاهی مبدأ باید معرفی شده و مسئولیت های آن را به عهده گرفت.

چنانچه گواهی مبدأ دارای اشتباه تایپی باشد، می توان با پرداخت مبلغی گواهی مبدأ جدیدی دریافت کرد. اما اگر مشخصات و مندرجات اصلی باید تغییر کنند، ارائه بارنامه جدید الزامی است تا مطابق با گواهی مبدأ تغییر و با پرداخت هزینه و ارائه مدارک گواهی جدید صادر شود.

چنانچه صادرکننده قصد صادرات مواد فاسد شدنی نظیر میوه و تره بار، گل و گیاه، لبنیات و یا ماهی و میگو را داشته باشد، می تواند با ارائه تعهدنامه کتبی مبنی بر ارائه مدارک بر اساس مندرجات گواهی صادر شده تا یک هفته بعد، گواهی مبدأ را بدون دادن مدارک دریافت کند.

در مواردی که کالاهای صادراتی زیاد هستند، صادرکننده باید در قسمت مشخصات کالا عبارت "AS PER ATTACH PAKING LIST NO DATE" را درج کرده و شماره PAKING LIST را در گواهی مبدأ وارد نماید. سپس PAKING LIST را به همراه گواهی مبدأ جهت تائید امضاء ارائه کند.

وزن ناخالص موجود در بارنامه باید بر اساس وزن ناخالص مندرج در بارنامه حمل باشد. اما اگر وزن مندرج در پروانه صادراتی از گواهی مبدأ و بارنامه بیشتر باشد، موردی نیست؛ ولی کمتر نباید باشد.

 با ارائه مدارک ورود کالا شامل گواهی مبدأ، بارنامه حمل به ایران، پروانه ورود و مدارک خروج شامل پروانه گمرکی صادراتی، بارنامه حمل از ایران به کشور مقصد و گواهی مبدأ تایپ شده و قید مبدأ کالا در آن می توان برای صادرات کالاهای خارجی گواهی مبدأ دریافت کرد. لازم به ذکر است که تعرفه گواهی مبدأ در این موارد دو برابر محاسبه خواهد شد.