نگاهی بر انواع اعتبار در ثبت سفارش

گسترش تجارت جهانی شرایطی را به وجود آورده است که کشورهای سراسر دنیا جهت داد و ستد و انجام فعالیت های اقتصادی در این بازار به مبادلات مالی نیاز پیدا می کنند. در این راستا بانک ها از طریق اعتبارات اسنادی سازو کاری را فراهم کرد تا بازرگانان راحت تر و مطمئن تر در بازارهای جهانی خریدوفروش نمایند. درواقع اعتبارات اسنادی روش پرداخت بین بانکی است و انواع مختلفی دارد که در ادامه با آن ها بیشتر آشنا خواهید شد.

منظور از اعتبار اسنادی چیست؟
به طور ساده اعتبار اسنادی (Letter of Credit) ضمانتی از سوی بانک است که به فروشنده تعهد می دهد پول او به موقع و به مقدار تعیین شده پرداخت خواهد شد. از طرفی بانک با نگه داشتن اعتبار اسنادی نزد خود به خریدار ضمانت می دهد تا هنگامی که کالاهای خریداری شده بارگیری شوند و تائیدیه به دست بانک برسد، پول فروشنده پرداخت نخواهد شد.

فواید استفاده از اعتبار اسنادی

1.  اطمینان فروشنده از دریافت پول پس از ارائه اسناد حمل به بانک کارگزار
2.  امکان کنترل زمان بارگیری و تاریخ تحویل نهایی کالا
3.  دریافت اسناد حمل بر اساس توافقات صورت گرفته اولیه
4.  اطمینان خریدار از پرداخت وجه پس از انتقال قطعی کالا و اخذ فک مالکیت کالا
5.  امکان تضمین بانک جهت پرداخت وجه معامله به جای فروشنده
6.  امکان دریافت تسهیلات بیشتر برای فروشنده در ازای اعتبار باز شده برای تهیه کالای سفارش شده

انواع اعتبارات اسنادی
اعتبار اسنادی را از جهات مختلفی دسته بندی می کنند که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند.

نکته ای که وجود دارد این است برخی از انواع اعتبار اسنادی در ایران قابل استفاده نبوده و یا نیاز به اخذ مجوز از بانک مرکزی دارند.

در هر صورت انواع اعتبار اسنادی را می توان به صورت زیر بیان کرد:

الف) انواع اعتبار اسنادی از جهت حدود اختیارات خریدار

1.  قابل برگشت
2.  غیرقابل برگشت

ب) انواع اعتبار اسنادی از جهت تائید

1.  تائید شده
2.  تائید نشده

ج) انواع اعتبار اسنادی از جهت شیوه تسویه حساب

1.  دیداری
2.  مدت دار
3.  یوزانس

د) انواع اعتبار اسنادی از حیث قابلیت انتقال

1.  قابل انتقال
2.  غیرقابل انتقال

ه) انواع اعتبار اسنادی با شرایط خاص

1. تضمینی
2.  گردان
3.  پشت به پشت
4. بند قرمز

اعتبار اسنادی قابل برگشت
بر طبق این اعتبار که به Revocable Credit مشهور است، پس از آن که به بانک کارگزار ابلاغ شد مطابق با دستور خریدار می توان بدون اجازه از فروشنده یا ذینفع آن را فسخ و باطل کرد. در واقع اعتبار قابل برگشت تعهدی را نیز برای بانک گشاینده به وجود نمی آورد و تا وقتی که اسناد و مدارک نزد بانک هست، امکان برگشت پذیری اعتبار نیز هست.

به همین دلیل استفاده از این نوع اعتبار به سود فروشنده نبوده و توصیه می شود آن را قبول نکنند. همچنین بانک ها نیز از قبول و ثبت سفارش اعتبار قابل برگشت خودداری می نمایند.

اعتبار اسنادی غیرقابل برگشت
این اعتبار برخلاف نوع قبلی، هرگونه تغییر یا فسخ منوط به پذیرش و موافقت فروشنده است و غیرقابل فسخ و باطل شدن است.

در اغلب موارد بانک ها در متن L/C واژه Irrevocable Credit را به عنوان اعتبار اسنادی غیرقابل برگشت ذکر می‌کنند.

اعتبار اسنادی تائید شده
در اعتبار تائید شده (Confirmed L/C) خریدار در صورت درخواست فروشنده، علاوه بر بانک کارگزار یا ذینفع، اعتبار بانک خود را نیز باید به تائید بانک موردنظر وی برساند. معمولاً این اعتبار به دلیل عدم اطمینان فروشنده از اعتبار بانک و یا شرایط سیاسی یا اقتصادی کشور خریدار صورت می گیرد.

از آنجایی که هر دو بانک انجام تعهدات را تضمین می نمایند، هزینه افتتاح اعتبار اسنادی تائید شده بیش از سایر اعتبارات است. لیکن با توجه به وضعیت سیاسی ایران و تحریم ها معمولاً فروشندگان این نوع اعتبار را می خواهند.

اعتبار اسنادی تائید نشده (Unconfirmed L/C)
در این اعتبار خریدار نیازی به تائید بانک دیگر ندارد و معمولاً در وضعیت متعارف انجام می گیرد. چنانچه در متن L/C واژه Confirmed درج نشود، اعتبار اسنادی از نوع تائید نشده است.

اعتبار اسنادی دیداری (At Sight L/C)
همان طور که از نام این اعتبار مشخص است، بانک پس از رؤیت اسناد حمل وجه فروشنده را به او پرداخت می کند. به عبارتی دیگر اعتبار اسنادی دیداری، بانک ابلاغ کننده در صورتی پرداخت وجه را انجام می دهد که اسناد حمل توسط فروشنده ارائه و تمام شرایط مندرج در متن L/C رعایت شده باشد.

اعتبار اسنادی مدت دار (Deffered Payment L/C)
در این نوع اعتبار، پرداخت وجه در زمان سررسید خواهد بود. چراکه اعتبار از نوع مدت دار است. بنابراین فروشنده حتی با ارائه اسناد حمل به بانک نمی تواند پول دریافت نماید. درواقع در این اعتبار بانک گشاینده اعتبار در ازای دریافت ضمانت نامه های لازم تعهد پرداخت وجه را بر عهده می گیرد.

اعتبار اسنادی نسیه یا یوزانس
در اعتبار اسنادی مدت دار (Usance L/C) پرداخت وجه پس از ارائه اسناد حمل نیست؛ بلکه در زمان تعیین شده خواهد بود.

به عبارتی دیگر در اعتبار یوزانس خریدار طی مهلتی مشخص (یک ماه، شش ماه، یک سال و غیره) وقت دارد کالا را فروخته، سپس وجه آن را به همراه سود به فروشنده پرداخت کند. در کشورهایی که با کمبود ارز مواجه هستند، اعتبار یوزانس رواج بیشتری دارد.

اعتبار قابل انتقال (Transfrable L/C)
در این نوع اعتبار فروشنده یا ذی نفع مجاز خواهد بود، همه یا قسمتی از اعتبار گشایش شده را به فرد یا افراد دیگر منتقل کند. ریسک این اعتبار برای خریدار زیاد بوده و در مقابل به نوعی یک امتیاز برای ذینفع محسوب می شود.

اعتبار اسنادی غیرقابل انتقال (Untransfrable L/C)
در این اعتبار ذینفع اجازه انتقال همه یا قسمتی از اعتبار را به دیگران نخواهد داشت و معمولاً در عرف تجارت بین المللی این نوع اعتبار مرسوم است. در ایران نیز جهت گشایش اعتبار از نوع قابل برگشت، باید از بانک مرکزی مجوز گرفت.

اعتبار اسنادی تضمینی (Standby L/C)
این نوع از اعتبارات ساختاری شبیه ضمانت نامه های ارزی (Letter of Guarantee) داشته و برای مواردی نظیر پرداخت بروات، پیش پرداخت ها، حمل کالا و یا حتی حسن انجام قراردادهای تأمین نصب کالا و غیره تضمین دریافت می شود. البته اعتبار تضمینی بیشتر در آمریکا و اخیراً در برخی از کشورهای اروپائی مرسوم است.

اعتبار اسنادی گردان (Revolving L/C)
در این اعتبار برای کالا یا خدمات موجود در متن L/C به تعداد دفعات در زمان و مبلغی مشخص اعتبار تجدید می گردد. در واقع در اعتبار قید می شود که این اعتبار با n بار با مبلغی معادل x قابل چرخش بوده و پس از هر بار استفاده بدون نیاز به افتتاح مجدد یا اصلاح اعتبار جدید دیگر، مورد استفاده ذینفع قرار گیرد.

اعتبار اسناد پشت به پشت (Back to BacK L/C)
این نوع اعتبار که به اعتبار اتکایی نیز مشهور بوده شامل دو اعتبار مستقل از هم است. به طوری که اعتبار اول به سود فروشنده یا ذینفع افتتاح می شود اما توانایی تهیه و ارسال کالا را به هر دلیلی ندارد. از این رو با اتکا به اعتبار اول که برای او باز شده، اعتبار دومی از سوی فروشنده اول برای فروشنده یا ذینفع دیگر که امکان تهیه و ارسال کالا را دارد، افتتاح می گردد.

این اعتبار بیشتر برای قراردادهایی که بین عرضه کننده اولیه تا خریدار نهایی چندین واسطه وجود دارد، استفاده می شود. همچنین به طور معمول، مبلغ اعتبار اول از اعتبار دوم بیشتر بوده ولی زمان حمل از طرف فروشنده اول زودتر از ذینفع دوم است.

اعتبار بند (ماده) قرمز (Red Clause L/C)
اعتباری است که فروشنده یا ذینفع حق دریافت کل یا بخشی از وجه را پیش از ارسال کالا خواهد داشت. از آنجایی که اولین بار بانک گشاینده این اعتبار برای جلب توجه مبلغ پیش پرداخت را با رنگ قرمز نوشت به اعتبار ماده قرمز مشهور شد. در چنین مواردی فروشنده قبل از انجام تعهدات خود به منظور تأمین مالی یا تولید محصول مبلغی را با عنوان پیش پرداخت (Payment Advance-Down) دریافت می نماید و چنانچه نتواند کالای سفارشی را تولید کند، این مبلغ را به همراه سود برای خریدار پس خواهد فرستاد.