رسوب کالا و راهکارهای جلوگیری از آن

برخی از واردکنندگان در هنگام ترخیص کالای خود و انجام تشریفات گمرکی ممکن است با مشکلاتی روبه رو شوند که منجر به رسوب کالای آنها در گمرکات شود اما منظور از رسوب کالا چیست و راهکارهای جلوگیری از آن چیست؟

منظور از رسوب کالا چیست؟
برای دستیابی به یک تعریف مشخص از رسوب کالا در گمرکات می توان دو دیدگاه مختلف در این زمینه را مورد بررسی قرار داد:

در دیدگاه اول؛ هر کالایی که به تازگی وارد گمرک شده باشد و یا مدت زمانی است که در بنادر، مناطق آزاد، مناطق ویژه و اماکن گمرکی وجود دارد، جزئی از کالاهای رسوبی محسوب می شود، در خصوص دیدگاه اول باید گفت به این بخش از کالاها، موجودی گمرکات نیز گفته می شود و لزوما همه آنها کالاهای رسوبی نخواهند بود.

اما در دیدگاه دوم کالاهای رسوبی در گمرکات تنها به کالاهایی گفته می شود که به هر دلیلی امکان اظهار به گمرک و ترخیص از آن را پیدا نکرده اند، از نظر گمرک نیز دیدگاه دوم یعنی کالاهای ترخیص نشده را می توان به عنوان کالاهای دپو شده و یا کالاهای رسوب شده دانست. لازم به ذکر است ماندن کالا در گمرکات ضربه سنگینی را به اقتصاد کشور وارد می کند چرا که از ورود کالا در زمان مشخص و مورد نیاز آن جلوگیری شده است، نمونه بارز آن هم مواد اولیه پوشک بچه، دستمال کاغذی، لوازم التحریر، کاغذ و… بوه است.

دلایل رسوب کالا در گمرکات
می توان گفت تعدد بخشنامه ها و مصوبات مربوط به گمرکات یکی از دلایلی است که باعث رسوب برخی از کالاها در گمرکات کشور شده است، زیرا این دستورالعمل ها موجب سردرگمی تمامی بخش های فعال در این حوزه شده اند. تصمیمات متعدد در این زمینه موجب شده است که به نقل از رئیس اتاق بازرگانی تهران، حدود 7 میلیون تن کالا در بنادر کشور رسوب کند. از دلایل مهم دیگر در خصوص رسوب کالا در گمرکات بی توجهی واردکنندگان به مصوبات دولت و واردات کالاهایی است که جزو کالاهای ممنوعه دولتی به شمار می روند. بخشی از کالا ها نیز به خاطر ترانزیت به کشور دیگر در بنادر کشورمان باقی مانده اند. همچنین برخی دیگر از کالاهای رسوب شده نیز می بایست به منظور ترخیص از گمرکات از دستگاه های فنی مربوطه مجوزهایی همچون مجوز سازمان ملی استاندارد، وزارت بهداشت و… بگیرند و تا زمانی که موفق به دریافت این مجوزها نشده اند امکان ترخیص کالای خود را نخواهند داشت.

این امکان نیز وجود دارد که متقاضی یا واردکننده کالا، منابع مالی مورد نیاز برای ترخیص کالا را نداشته باشد. همچنین چنانچه کالا وارد کشور شده باشد اما فعال اقتصادی، ارز آن را به دلایلی پرداخت نکرده و در انتظار تأمین ارز از روش های دولتی و یا آزاد است در این صورت امکان ترخیص کالا فراهم نمی شود. ازدلایل دیگر رسوب کالا در گمرکات نیز به عدم توانایی صاحب کالا در پرداخت حقوق ورودی و کامل نبودن اسناد و مدارک مربوط به ترخیص کالا مربوط می شود. این درحالی است که مطابق با قانون برای ترخیص کالا تمامی تشریفات گمرکی می بایست به طور کامل انجام شوند.

راهکارهای جلوگیری از رسوب کالا
واردکنندگان کالا، طولانی بودن صف واردات به کشور و روند کند رسیدگی به پرونده ها را باعث رسوب کالا می دانند که در نتیجه آن، زمان ترخیص کالاها در کمرگات افزایش می یابد. این مساله باعث شده تا واحد های تولیدی کشور نیز با کمبود مواد اولیه رو به رو شده و به ناچار خطوط تولید شان را تعطیل نمایند. به دنبال این انتقاد، اخیرا رئیس کل گمرک ایران دستورالعملی را به منظور تسهیل روند واردات مواد اولیه و کالاهای اساسی ابلاغ کرده است تا مشکل رسوب کالا در گمرکات را تا حد زیادی کاهش دهد.

طبق دستورالعمل ابلاغ شده توسط رئیس کل گمرک ایران ساعات اداری کلیه دستگاه های اجرایی در گمرکات کشور براساس 6 روز هفته تنظیم شده است و کارمندان گمرک می بایست 6 روز هفته را در محل کار خود حاضر شوند و هرگونه تعطیلی و برقراری شیفت کاری در روزهای پنج شنبه خلاف قوانین خواهد بود. بند دیگر این بخشنامه نیز به مواردی اشاره می کند که کالای واحد های تولیدی به دفعات متعدد از یک فروشنده خریداری شده و توسط آزمایش های مربوطه صحت مندرجات اسناد و اظهارنامه تایید شده است، در این صورت با موافقت مدیر یا معاون امور گمرکی ذی ربط واردات و ترخیص آن کالا بدون ارسال مجدد به آزمایشگاه جهت تعیین ماهیت امکان پذیر است که البته این بند شامل کالاهایی که باید استاندارد اجباری دریافت نمایند نخواهد شد. همچنین در این بخشنامه به تسریع روند تشریفات گمرکی و ترخیص کالا در خصوص کالاهای اساسی، نهاده های کشاورزی و کالاهای وارداتی واحدهای تولیدی و قطعه سازان تأکید شده است به طوری که در اولویت گمرکات سراسر کشور قرار گرفته اند. پذیرش ضمانت های تجمیعی که توسط بانک عامل برای یک گمرک صادر می شود، نیز در این بخشنامه بلامانع شده است.

در گزارش دیگری نیز سازمان گمرک کشور به همراه وزارت صمت (وزارت صنعت، معدن و تجارت) طی فراخوانی به تمامی واردکنندگان کالا که در خصوص ثبت سفارش با مشکل روبه رو شده اند، اعلام کرده اند که از این پس می توانند مسائل و مشکلات موجود در این زمینه را به گمرک و وزارت صمت اطلاع دهند. علاوه بر این طبق این گزارش برای جلوگیری از رسوب کالا در گمرکات با دستور مستقیم رئیس جمهوری برنامه ویژه ای در نظر گرفته شده است. به طور مثال برای کالا های ضروری نظیر گوشت به سرعت و ظرف مدت یک ساعت تشریفات سیستمی آن انجام شده و کالا به درب خروج هدایت خواهد شد. این نوع کالا ها بدون ارزیابی مستقیما به مسیر سبز که ساده ترین فرآیند قانونی ترخیص کالاست ارجاع خواهند شد. به همین منظور مطابق با دستور رئیس جمهور تمامی سازمان های درگیر در این فرآیند، موظفند خواهند بود که همزمان با تخلیه و حمل کالا و قبل از اظهار آن، اقدام به نمونه برداری کالا و ارائه مجوز های قانونی لازم کنند تا به این ترتیب کالا بدون هیچ گونه تاخیری موفق به ترخیص شود.

در ادامه برخی دیگر از راهکارهای پیشنهادی بسیار مهم از سوی وزارت اقتصاد در راستای کاهش رسوب در بنادر و گمرکات کشور معرفی خواهند شد.

وزارت صنعت، معدن و تجارت می تواند برای آن دسته از کالاهایی که با وجود رسوب در گمرکات تا به حال نتوانسته اند مجوز ثبت سفارش را دریافت نمایند، مجوز صادر نماید.

در صورتی که با گواهی بانک عامل، ارز کالایی تامین شده و مشکل مالکیت ندارد، اجازه ترخیص قطعی آن صادر شود.اقلام اظهار شده به گمرک، بدون نیاز به اصلاح مجوز ثبت سفارش طبق ردیف تعرفه استنباطی گمرک، ترخیص شوند.

چنانچه کالایی در مهلت مقرر ثبت سفارش به کشور وارد شود، پیشنهاد می شود مهلت مندرج در مجوزهای ثبت سفارش آن افزایش یابد تا نیازی به تمدید آن نباشد.
قبل از اظهار کالاها و مثلاً در زمان تخلیه در بنادر یا اماکن گمرکی دیگر می توان تمهیدات لازم در جهت نمونه برداری از آنها و ارائه مجوزهای قانونی را انجام داد تا روند ترخیص کالا سرعت بگیرد.
دارو و به طور کلی محصولات دارویی را می توان با حداقل اسناد و زیر نظر مستقیم وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو ترخیص کرد.

برای آن دسته از واردکنندگانی که مشکل تامین مالی دارند می توان بخشی از کالاهای اظهار شده آنها را به علت بدهی در گمرک نگه داشت و به مابقی آن اجازه ترخیص داد.